Ακτινογραφία ενός προεδρικού καβγά: Τι έδειξε το ντιμπέιτ Χίλαρι και Τραμπ

Η πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση Χίλαρι Κλίντον και Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται, βάσει των πρώτων μετρήσεων, ότι κατέρριψε τα ρεκόρ τηλεθέασης για προεδρικό ντιμπέιτ (έφτασε τους 80,9 εκατ. θεατές), αλλά αυτό είναι δευτερεύον: Στα 90 λεπτά που κύλησαν, η Χίλαρι Κλίντον σταδιακά αλλά πολύ στρατηγικά πολιόρκησε τον Ντόναλντ Τραμπ, καταλήγοντας να στρέφει εναντίον του τα ίδια του τα όπλα και να αναδεικνύεται κυρίαρχη. Ποια ήταν τα μεγάλα και τα μικρά μέσα που έκριναν το ντιμπέιτ, και πού κρύβεται η «ύπουλη» αβεβαιότητα πίσω την τελική εικόνα.

Επιγραμματικά, η αρχική στρατηγική των δύο υποψηφίων επιβεβαιώθηκε ως αυτό που είχαν αφήσει να διαρρεύσουν τα επιτελεία τους: Ο μεν Τραμπ προσπάθησε να κρατήσει χαμηλούς τόνους, η δε Κλίντον να διορθώσει όσα στην εικόνα της την έχουν κρατήσει μακριά από αναποφάσιστους -με το καίριο όμως σημείο να επιτεθεί ψυχρά και αποφασιστικά στον Τραμπ.

Το αποτέλεσμα ήταν πως μετά την πρώτη μισή ώρα, η πλάστιγγα είχε γείρει -ο Τραμπ είχε αρχίσει να χάνει έδαφος, κάτι που φάνηκε πιο πολύ με το πόσες φορές διέκοπτε τη συνομιλήτριά του. Ο Τραμπ κατάφερε, αλλά όχι εντελώς, να αποφύγει, μεγάλα λάθη, κι η Κλίντον άφησε κάποιες ευκαιρίες να πάνε χαμένες αλλά συνέχισε συγκεντρωμένα μέχρι τέλους την επίθεσή της, στην οποία λίγες φορές ο Τραμπ κατάφερε να κρατήσει πραγματικά άμυνα.

Το πρώτο σημαντικό μέσο της Κλίντον ήταν μη λεκτικό: Το χαμόγελο με το ελάχιστο πρόσχημα πως «κρύβει» την περιφρόνησή της.

Το πόσο προσεκτικός ήταν ο Τραμπ φάνηκε ήδη πριν μιλήσει: Η χειραψία με την Κλίντον έγινε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για έναν υποψήφιο που έχει κατηγορηθεί ως μισογύνης – οποιαδήποτε άλλη χειρονομία θα κατέληγε μπούμερανγκ, και ήταν η πρώτη απόδειξη πως ο ρεπουμπλικανός υποψήφιος θα απέφευγε προκλήσεις (μετά την αναμέτρηση μάλιστα, φάνηκε… σχεδόν να το μετανιώνει).

Οι προσφωνήσεις των δύο υποψηφίων ήταν επίσης χαρακτηριστικές της στρατηγικής τους: Το «κυρία υπουργέ» τόνιζε το ότι η Κλίντον ήταν τμήμα του «κατεστημένου», το «Ντόναλντ» προσφερόταν με λεπτή αλλά ορατή ειρωνεία -ανάλογη της ψυχρής αλλά αποφασιστικής επίθεσης στον Τραμπ.

Η Κλίντον αξιοποίησε τις πάγιες επικοινωνιακές μεθόδους για τους αμερικανούς πολιτικούς, με σημαντικότερη την αναφορά σε μέλη της οικογένειάς της. Στην αρχή έκανε αναφορά στα γενέθλια της εγγονής της, στη συνέχεια στο ταπεινό οικονομικό παρελθόν του πατέρα της -αυτό, που την όριζε «γιαγιά» και «κόρη», ήταν ένα από τα μέσα για μία έλλειψη στην εκστρατεία της που θεωρείται σημαντική, την απόστασή της από τον ψηφοφόρο.

Μία άλλη σημαντική διαφορά αναδείχθηκε με τη σύνταξη που χρησιμοποίησαν οι υποψήφιοι: Η Κλίντον χρησιμοποιούσε συνεχώς το «εμείς», ο Τραμπ το «εγώ». Και αυτό αντανακλά τις διαφορετικές επικοινωνιακές επιλογές των δύο στρατοπέδων -το σλόγκαν της Κλίντον είναι «ισχυρότεροι μαζί», ο Τραμπ βασίζεται στο να παρουσιάζεται ως επιτυχημένος επιχειρηματίας που δίνει ο ίδιος λύσεις.

Και οι δύο υποψήφιοι απέφυγαν την παγίδα να κατηγορήσουν ευθέως για ψέματα τον άλλον, αλλά εντέχνως μίλησαν για αναφορές που «δεν στέκουν» και κάλεσαν τους «εμπειρογνώμονες» να επαληθεύσουν ή να διαψεύσουν αναφορές.

Όμως, το κρισιμότερο ήταν η ψυχραιμία που έδειξε η Κλίντον, την οποία δεν συνέκρινε μεν ανοικτά αλλά άφησε συνειδητά και στοχευμένα να αντιδιασταλεί με το ταμπεραμέντο του Τραμπ.

Αυτό φάνηκε καλύτερα με την αντεπίθεση στον υπαινιγμό του Τραμπ πως ήρθε «διαβασμένη» -«ναι, ήρθα προετοιμασμένη. Και ξέρετε για τι άλλο έχω κάνει προετοιμασία; Για το Λευκό Οίκο». Ήταν η μία από τις δύο ισχυρότερες φράσεις από την πλευρά της Κλίντον που έστελναν το μήνυμα καταλληλότητας για το ύπατο αξίωμα.

Αντιθέτως, ένα από τα χειρότερα σημεία του Τραμπ ήταν η δική του αντεπίθεση στον υπαινιγμό της Κλίντον ότι έχει αποφύγει φόρους. «Ίσως σημαίνει ότι είμαι έξυπνος» είπε, λέγοντας ότι θα δώσει στη δημοσιότητα τις φορολογικές του δηλώσεις «όταν η Κλίντον δημοσιεύσει τα mail της» -τροφή για όσους τον κατηγορούν για αλαζονεία.

Η κορύφωση της στρατηγικής της Κλίντον ήταν το σημείο στο οποίο έκανε τον Τραμπ -ο οποίος, όπως είπε, «εκνευρίζεται με ένα tweet, άρα δεν έχει το ταμπεραμέντο να ελέγχει πυρηνικά όπλα»- να επικαλεστεί το δικό του ταμπεραμέντο ως προσόν για το Λευκό Οίκο.

Η Κλίντον τον άφησε να ψάχνει τα λόγια με τα οποία θα υπερασπιζόταν τον εαυτό του, ώστε στο τέλος να απαντήσει μόνο ως εξής: «Ουάου. Εντάξει.» είπε, γελώντας. Η κίνηση αυτή ήταν ισχυρότατη: Συνόψιζε την εικόνα που είχε στήσει σε όλη τη συνομιλία, εκείνη του ενήλικα που έχει απέναντί της έναν ανεξέλεγκτο έφηβο -και, αποφεύγοντας την απάντηση αλλά με χρήση ειρωνείας και μορφασμών, ήταν σαν να έλεγε ότι τα λόγια δεν πιάνουν απέναντι σε μία τέτοια στάση.

Στην ίδια λογική κινείτο προηγουμένως το «Ντόναλντ, όλοι ξέρουμε ότι ζεις στη δική σου πραγματικότητα».

Το ισχυρότερο ωστόσο σημείο του Τραμπ ήταν η φράση που επίσης συνοψίζει την στρατηγική παρουσίασης της αντιπάλου του, να αντιστρέψει δηλαδή το δυνατό χαρτί της εμπειρίας ως απόδειξη ανικανότητας: «Ναι, έχει εμπειρία, αλλά έχει πολύ κακή εμπειρία» είπε.

Ακόμη κι αυτό όμως δεν το χειρίστηκε απολύτως σωστά: Όταν η Κλίντον είπε, απαντώντας στις κατηγορίες του Τραμπ για τα πεπραγμένα μέχρι και του Μπιλ Κλίντον, ότι «στο τέλος, θα φταίω για τα πάντα» είπε. «Ναι, γιατί όχι» απάντησε ημι-αστειευόμενος ο Τραμπ, κάτι που επανέλαβε ξανά με σαρκασμό η Κλίντον.

Εν ολίγοις, η Κλίντον εμφανίστηκε κυρίαρχη ενώ ο Τραμπ κατέληξε να ψάχνει τα λόγια του, να μην μπορεί πάντα να αντικρούσει τις επιθέσεις της και να καταφεύγει στις διακοπές (την διέκοψε 51 φορές, η Κλίντον μόνο 17). Κατά γενική ομολογία των εφημερίδων σε ΗΠΑ και Ευρώπη, κυρίαρχη αναδείχθηκε η Κλίντον.

Υπάρχει όμως εδώ ένα άλλο σημείο, που φωτίζει μία διάσταση ολόκληρης της πολιτικής ανόδου του Τραμπ: Η εικόνα που έδωσαν οι δύο υποψήφιοι -η αντιπαράθεση της «ψυχρής, προετοιμασμένης υπολογίστριας» απέναντι στον «αυθόρμητο που τα λέει έξω από τα δόντια» μπορεί να μην επιδέχεται σημαντικών αποκλίσεων στην ανάγνωση του ντιμπέιτ, αλλά δεν έχει απαραίτητα για όλους την ίδια αξία. Υπάρχει τμήμα των ψηφοφόρων που ακριβώς αυτό θέλει από τον Τραμπ και ακριβώς αυτό το απωθεί στην «Κλίντον του κατεστημένου» -μερίδα πάντως που ήταν, κατά τεκμήριο, εξ αρχής χαμένη για την Κλίντον.

Βασίλης Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ