Τι πραγματικά συμβαίνει με την ακροδεξιά στην Ευρώπη και την Ελλάδα;

Συνέντευξη στην Ηλένα Κρητικού

Η άνοδος της ακροδεξιάς είναι το φάντασμα που πλανάται πάνω από τις κάλπες της 25ης Μαΐου. Θα ψηφίσει η Ευρώπη κόμματα που υποσκάπτουν τα θεμέλια της Ένωσης, που αμφισβητούν τις βασικές αξίες του Διαφωτισμού, που θυμίζουν τις πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας της; Ή μήπως οι φόβοι αυτοί είναι υπερβολικοί; Η οικονομική κρίση φαίνεται να έχει βάλει τη σφραγίδα της στο ψηφοδέλτιο που θα πέσει στην ευρωκάλπη, αλλά είναι αυτός ο μοναδικός παράγοντας που οδηγεί τις εξελίξεις;

Η καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Βασιλική Γεωργιάδου, που μελετά την πολιτική συμπεριφορά των ακροδεξιών κομμάτων στη Δυτική και Νότια Ευρώπη, μίλησε στο in.gr, για το σύνθετο παζλ της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, αλλά και στην Ελλάδα.

«Η άνοδος της ακροδεξιάς ακουμπά σε ένα σύνολο αιτίων. Σε ό,τι αφορά την παρούσα συγκυρία δεν είναι μόνο η οικονομική κρίση που συνέβαλε στην ενίσχυσή της. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι άνοδος της ακροδεξιάς παρατηρείται σε χώρες που δεν δοκιμάζονται από την κρίση. Επίσης, δεν παρατηρήθηκε άνοδος της άκρας δεξιάς σε όλες τις χώρες που έχουν δοκιμαστεί από την κρίση – π.χ. στην Ισπανία ή την Πορτογαλία αυτό δεν συνέβη. Εκεί πάντως που ένα «κοκτέιλ κρίσεων» κάνει την εμφάνισή του, προέκυψαν «παράθυρα πολιτικής ευκαιρίας» για την ακροδεξιά» λέει η Β.Γεωργιάδου.

Ωστόσο, η άκρα δεξιά δεν είναι συνολικά σε άνοδο στην Ευρώπη, επισημαίνει: «Οπωσδήποτε προκαλεί ανησυχία η άνοδος του δεξιού εξτρεμισμού στην Ελλάδα και την Ουγγαρία. Είναι ανακουφιστικό, ωστόσο, ότι ο δεξιός εξτρεμισμός είναι σε υποχώρηση σε ορισμένες χώρες που στο παρελθόν είχε αξιοπρόσεκτη παρουσία».

Η εκτίμησή της κ. Γεωργιάδου είναι ότι «αυτό που θα δούμε είναι μια εντυπωσιακή άνοδος ή και διατήρηση δυνάμεων συγκεκριμένων ισχυρών μορφωμάτων του ακροδεξιού χώρου, που κυρίως ανήκουν στο ρεύμα του ριζοσπαστικού λαϊκισμού. Έτσι, το Γαλλικό Εθνικό Μέτωπο, το Ολλανδικό Κόμμα για την Ελευθερία, το Αυστριακό Κόμμα της Ελευθερίας, η Σκανδικαβική ακροδεξιά συντηρούν ή και αυξάνουν τις δυνάμεις τους, αλλά αυτό δεν συμβαίνει π.χ. στην Ιταλία, την Σλοβενία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία ή το Βέλγιο. Εκεί που η εικόνα είναι πιο ξεκάθαρη και σαφώς ανησυχητική για την Ευρώπη είναι η αύξηση της εκλογικής επιρροής των Ευρωσκεπτικιστών».

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η άκρα δεξιά έχει διάφορες εκφράσεις, ωστόσο τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε άνοδο μια από τις πιο ακραίες και επικίνδυνες μορφές της. Η Χρυσή Αυγή, ένα μόρφωμα το οποίο η δικαιοσύνη ελέγχει ως εγκληματική οργάνωση, «άρχισε να ανεβαίνει μέσα στην κρίση, αλλά όχι μόνο εξαιτίας της κρίσης» τονίζει η Βασιλική Γεωργιάδου.

Η Χρυσή Αυγή, που αρχικά χρησιμοποίησε το μεταναστευτικό ζήτημα για να διεισδύσει στις συνοικίες της Αττικής, επένδυσε πάνω στην αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος, εκμεταλλευόμενη την τιμωρητική διάθεση μερίδας πολιτών, σημειώνει.

Ποιας μερίδας πολιτών; «Ο ακροδεξιός ψηφοφόρος είναι άνδρας, νέος, με μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο, που -είτε έχει δουλειά είτε όχι- είναι και νιώθει ανασφαλής εργασιακά. Το στοιχείο της εργασιακής αβεβαιότητας είναι πιο σημαντικό από τη θέση στο σύστημα απασχόλησης, εάν δηλαδή έχει εργασία ή είναι άνεργος» επισημαίνει η κ. Γεωργιάδου.

Τα κίνητρα για μια ψήφο διαμαρτυρίας στην Ελλάδα της πολιτικο-οικονομικής κρίσης είναι κατανοητά, γιατί όμως ευνοήθηκε η Χρυσή Αυγή; «Ο πολίτης δεν πήρε εξ αρχής ένα καθαρό μήνυμα απέναντι στην Χρυσή Αυγή. Δεν υπήρξαν αναχώματα σε αυτήν την επέλαση που έκανε» υπογραμμίζει η Β.Γεωργιάδου και εξηγεί το ρόλο των μέσων ενημέρωσης και θεσμών, όπως η Εκκλησία.

Το τελευταίο διάστημα ωστόσο, όπως επισημαίνει, «η δικαστική διερεύνηση έβαλε κάποιο φρένο στις βίαιες πρακτικές της, υπήρξε περιορισμός των εκδηλώσεων μαζικής κινητοποίησης, η ανταπόκριση του κοινού να συμμετάσχει σε δράσεις της οργάνωσης και να εκτεθεί υπέρ αυτής συρρικνώθηκε σημαντικά, ενώ και στην κατάρτιση των ψηφοδελτίων υπήρξε πρόβλημα».

Η καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης Β.Γεωργιάδου δεν επιχειρεί να καθησυχάσει για το ζήτημα της ακροδεξιάς, είτε στην Ελλάδα, είτε στην Ευρώπη, καθώς σημειώνει ότι «στην εκλογική και πολιτική συμπεριφορά των πολιτών, τα πράγματα δεν ανατρέπονται» από τη μια στιγμή στην άλλη, αντιθέτως «άπαξ και η ακροδεξιά εμφανιστεί στην πολιτική σκηνή, όχι με χαρακτηριστικά «κόμματος-κομήτη», αλλά διαθέτοντας μια πιο στέρεη παρουσία, τότε είναι δύσκολη και αργόσυρτη η υποχώρησή της».

Ωστόσο, τονίζει ότι «είναι σημαντικό να μην υπερβάλουμε σε κινδυνολογία: Συχνά η δύναμη της ακροδεξιάς παρουσιάζεται μεγαλύτερη από όση πραγματικά είναι. Υπάρχει η πραγματική ισχύς της ακροδεξιάς και η κατασκευή μιας υπέρ-ισχυρής ακροδεξιάς. Ας το προσέξουμε αυτό το σημείο, γιατί η παράσταση ισχύος μπορεί να έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα όσον αφορά την ίδια την πραγματική της δύναμη».

Διαβάστε τη συνέντευξη αναλυτικά

• Μέρος Α’: «Δεν είναι συνολικά η ακροδεξιά σε τροχιά ανόδου στην ΕΕ»
• Μέρος Β’: «Ο πολίτης δεν πήρε καθαρά μηνύματα απέναντι στη Χρυσή Αυγή»

* Η Βασιλική Γεωργιάδου, Δρ. Φιλοσοφίας, Βεστφαλικό Βιλχέλμιο Πανεπιστήμιο Μίνστερ/Γερμανία, 1989, είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τα πρόσφατα ακαδημαϊκά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ανάδειξη των ακροδεξιών κομμάτων και του πολιτικού εξτρεμισμού στη Δυτική και Νότια Ευρώπη, τη μελέτη της πολιτικής συμπεριφοράς και των νέων κοινωνικών διαιρετικών τομών στην ύστερη νεωτερικότητα, τα διαπραγματευτικά μοντέλα δημοκρατίας με έμφαση σε εκείνα των χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Είναι συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των βιβλίωνGriechelands nicht-kapitalistische Entwicklungsaspekte im 19. Jahrhundert(Frankfurt/M: Peter Lang, 1991) καιΗ Άκρα Δεξιά και οι Συνέπειες της Συναίνεσης. Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία(Αθήνα: Καστανιώτης, 2008). Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής της ΕπιθεώρησηςΕπιστήμη και Κοινωνία. Στο διάστημα Ιούνιος 2010-Ιούνιος 2012 υπήρξε Γενική Γραμματέας τηςΕλληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης. Από το 2009 έως σήμερα είναι αναπληρωματικό μέλος του Δ.Σ. τουΙδρύματος Κρατικών Υποτροφιών.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ