Πολύ ισχυρότερη αποδεικνύεται η έκρηξη της αρχαίας Θήρας

36

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, γύρω στο 1600 π.Χ., η δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη στην ανθρώπινη ιστορία, ήταν πολύ ισχυρότερη και πιο εκτεταμένη από ό,τι είχε εκτιμηθεί παλαιότερα.

Ελληνοαμερικανική αποστολή στην περιοχή ανακάλυψε αποθέσεις στάχτης και ελαφρόπετρας, πάχους από 10 έως και 80 μέτρα, να καλύπτουν το βυθό σε ακτίνα 20-30 χλμ από το νησί σε όλες τις κατευθύνσεις.

«Οι αποθέσεις αυτές αλλάζουν τις απόψεις μας για τον συνολικό όγκο του υλικού που εκτινάχθηκε στη μινωική έκρηξη» σχολιάζει ο ηφαιστειολόγος Χάραλντουρ Σίγκουρντσον του Πανεπιστημίου του Ρόουντ Αϊλαντ, επικεφαλής της μελέτης σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών.

Το 1991, ο Σίγκουρντσον είχε εκτιμήσει ότι η έκρηξη απελευθέρωσε 39 κυβικά χιλιόμετρα πέτρας και μάγματος, βασιζόμενος στις αποθέσεις που διακρίνονται ακόμα στο έδαφος της Σαντορίνης.

Τώρα, οι αποθέσεις στο βυθό γύρω από το νησί δείχνουν ότι ο πραγματικός όγκος του υλικού ήταν 60 κυβικά χιλιόμετρα. Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη στην ανθρώπινη ιστορία, έπειτα από την έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815, στην οποία εκτινάχθηκαν γύρω στα 100 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος.

Η τελευταία μελέτη δεν απαντά στο πολύχρονο ερώτημα του κατά πόσο η θηραϊκή έκρηξη κατέστρεψε το μινωικό πολιτισμό, που ήκμασε την Εποχή του Χαλκού. Ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν ότι μια έκρηξη τέτοιας ισχύος δεν μπορεί παρά να επηρέασε δραματικά τη γύρω περιοχή.

Η τέφρα που εκτινάχθηκε πρέπει να είχε βυθίσει στο σκοτάδι σημαντικό μέρος του Αιγαίου, μια έκταση τουλάχιστον 300.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, υπερδιπλάσια της έκτασης της Ελλάδας.

Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι η πολύ ασθενέστερη έκρηξη του Κρακατάου στην Ινδονησία το 1883 προκάλεσε τσουνάμι άνω των 30 μέτρων, το οποίο σκότωσε 36.000 άτομα. Το πυροκλαστικό κύμα -ένα κινούμενο μέτωπο από υπέρθερμη τέφρα και άλλα ηφαίστειακά υλικά- διένυσε απόσταση 40 χιλιομέτρων στην επιφάνεια της θάλασσας, σάρωσε τα γειτονικά νησιά και σκότωσε ακόμα 1.000 άτομα. Οι επιπτώσεις από την έκρηξη της Σαντορίνης πρέπει να ήταν πολύ ισχυρότερες και εκτεταμένες, εκτιμούν τώρα οι γεωλόγοι.

Η βίαιη ενεργοποίηση του ηφαιστείου προκάλεσε την κατάρρευση του νησιού και τη δημιουργία καλδέρας -η σημερινή Σαντορίνη δεν είναι παρά το χείλος του κρατήρα πριν από την έκρηξη.

Υδροθερμικά φρεάτια

Μια ακόμα σημαντική ανακάλυψη προέκυψε από την επίσκεψη των ερευνητών στον κρατήρα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο, το οποίο ανήκει στο ίδιο ηφαιστειακό σύμπλεγμα με το ηφαίστειο της Σαντορίνης, πέντε χιλιόμετρα βορειοδυτικά του νησιού.

Σε μεγάλη έκταση γύρω από το ηφαίστειο, τα υποβρύχια ρομπότ εντόπισαν άγνωστα μέχρι σήμερα υδροθερμικά φράτια, σχηματισμούς σαν καμινάδες από τις οποίες αναβλύχει καυτό νερό με διαλυμένα μεταλλικά στοιχεία. Η θερμοκρασία του νερού ανέρχεται στους 220 βαθμούς Κελσίου.

Το Κολούμπο φιλοξενεί ένα σπάνιο και παράξενο οικοσύστημα. Νημάτια άνω των 10 εκατοστών που ανήκουν σε βακτήρια καλύπτουν τα τοιχώματα των φρεατίων και τα κάνουν να μοιάζουν με «τριχωτά τέρατα», όπως σχολιάζουν οι ερευνητές. Ακόμα και ο πυθμένας του κρατήρα είναι καλυμμένος από ένα στρώμα κοκκινωπών βακτηρίων πάχους οκτώ εκατοστών.

Πρόκειται για πρωτόγονους μικροοργανισμούς που μεταβολίζουν ανόργανα θρεπτικά συστατικά και, σε αντίθεση με τους περισσότερους ζωντανούς οργανισμούς, δεν εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τον ήλιο για την επιβίωσή τους.

«Η υψηλή θερμοκρασία των φρεατίων μας δείχνει ότι το ηφαίστειο είναι ζωντανό και υγιές και ότι υπάρχει μάγμα κάτω από την επιφάνεια» αναφέρει ο Στίβεν Κάρι, συνεπικεφαλής της αποστολής.

Η αποστολή, στην οποία συμμετείχε το ελληνικό ερευνητικό σκάφος Αιγαίο, χρηματοδοτήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του από το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ