Q&A: Τι είναι η βόμβα υδρογόνου και τι πραγματικά συνέβη στη Β.Κορέα

Ο ισχυρισμός της Βορείου Κορέας ότι δοκίμασε για πρώτη φορά βόμβα υδρογόνου φέρνει στην επικαιρότητα ερωτήματα για το τι είναι αυτά τα όπλα μαζικής καταστροφής αλλά και πόσο επιτυχημένη ήταν η υπόγεια δοκιμή της Τετάρτης.

Πυρηνικά όπλα σχάσης: Τα πρώτα πυρηνικά όπλα που αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του 1940 βασίζονται στη διάσπαση του ατόμου, γνωστή ως πυρηνική σχάση: νετρόνια βομβαρδίζουν μια ποσότητα ουρανίου ή πλουτωνίου και προκαλούν αλυσιδωτή αντίδραση που απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Η ισχύς των βομβών σχάσης κυμαίνεται από 1 έως 500.000 τόνους TNT (ισοδύναμη ποσότητα της εκρηκτικής ουσίας τρινιτροτολουόλης).

Πυρηνικά όπλα σύντηξης: γνωστά και ως θερμοπυρηνικά όπλα ή όπλα υδρογόνου, οι συσκευές αυτές βασίζονται στην πυρηνική σύντηξη, δηλαδή τη συγχώνευση ατόμων υδρογόνου με ταυτόχρονη απελευθέρωση ενέργειας -ουσιαστικά, το αντίθετο της σχάσης.

Η βόμβα υδρογόνου χρησιμοποιεί πάντα μια μικρή βόμβα σχάσης ως σκανδάλη: η ενέργεια που απελευθερώνεται από τη σχάση ενεργοποιεί ένα πολύ ισχυρότερο δευτερεύον φορτίο σύντηξης υδρογόνου. Τα όπλα σύντηξης είναι πολύ πιο δύσκολο να σχεδιαστούν και να κατασκευαστούν, προσφέρουν όμως πολύ μεγαλύτερη ισχύ, συνήθως της τάξης των αρκετών μεγατόνων TNT.

Το ισχυρότερο όπλο που έχει σχεδιαστεί ποτέ, η σοβιετική βόμβα «Τσάρος», ήταν ένα θερμοπυρηνικό τέρας των 50 μεγατόνων. Όταν δοκιμάστηκε το 1961, βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, το ωστικό κύμα έσπασε τζάμια σε απόσταση 900 χιλιομέτρων, ενώ η ακτινοβολία θα αρκούσε για να προκαλέσει εγκαύματα τρίτου βαθμού από απόσταση 100 χιλιομέτρων.

H πύρινη σφαίρα της Βόμβας «Τσάρος» είχε διάμετρο γύρω στα 8 χιλιόμετρα

Το μέγεθος της έκρηξης ήταν τόσο τρομακτικό ώστε η Σοβιετική Ένωση ακύρωσε τελικά τα σχέδια για την ανάπτυξη μιας ισχυρότερης βόμβας των 100 μεγατόνων: η ραδιενεργός μόλυνση από ένα τέτοιο όπλο θα κάλυπτε τεράστιες εκτάσεις και θα έθετε σε κίνδυνο την ίδια τη Σοβιετική Ένωση.

Ενισχυμένα όπλα σχάσης: Κάτι ενδιάμεσο στις απλές βόμβες σχάσης και τις βόμβες σύντηξης: μια μικρή ποσότητα υδρογόνου τοποθετείται στο κέντρο του φορτίου σχάσης και αυξάνει την ισχύ, όχι όμως στα επίπεδα ενός πραγματικού θερμοπυρηνικού όπλου.

Τι εξερράγη στη Βόρειο Κορέα: Η δοκιμή έγινε αντιληπτή ως σεισμική δόνηση έντασης 5,1 βαθμών. Η κυματομορφή των σεισμικών κυμάτων υποδηλώνει ότι η έκρηξη είχε ισχύ 6-10 κιλοτόνους και προκλήθηκε πράγματι από πυρηνικό όπλο, ανακοίνωσαν αξιωματούχοι στη Νότιο Κορέα.

Το νούμερο αυτό είναι ωστόσο υπερβολικά μικρό για πραγματική θερμοπυρηνική βόμβα, δήλωσε εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου.

Αυτό, εκτιμούν αναλυτές, αφήνει ανοιχτά δύο ενδεχόμενα: πρώτον, το όπλο ήταν μια ενισχυμένη βόμβα σχάσης. Δεύτερον, το όπλο ήταν απλώς η πυρηνική σκανδάλη ενός θερμοπυρηνικού φορτίου, το οποίο είτε απουσίαζε είτε απέτυχε να πυροδοτηθεί.

Ανίχνευση πυρηνικών δοκιμών: Πυρηνικές δοκιμές οπουδήποτε στον κόσμο γίνονται αντιληπτές από τον Οργανισμό για τη Συνθήκη Πλήρους Απαγόρευσης των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBTO). Κάθε μέρα, o CTBTO συλλέγει δεδομένα από σταθμούς μέτρησης σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι καταγράφουν τα ραδιοϊσότοπα στην ατμόσφαιρα, καθώς και τα σεισμικά, υδροακουστικά και υποηχητικά κύματα που θα δημιουργούσε μια πυρηνική δοκιμή.

Οι σταθμοί μέτρησης του διεθνούς οργανισμού CTBTO (Πηγή: CTBTO)

Το ίδιο δίκτυο, εξάλλου, είχε χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της εξάπλωσης της ραδιενέργειας μετά το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα το 2011.

Ειδικοί έλεγχοι: Μετά τις πρώτες αναφορές για την τελευταία πυρηνική δοκιμή, ένα τροποποιημένο Boeing της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας συλλέγει δείγματα αέρα στην περιοχή αναζητώντας ραδιοϊσότοπα της έκρηξης. Δορυφορικές εικόνες μαρτυρούν ότι η Βόρειος Κορέα προσπάθησε να σφραγίσει το υπόγειο τούνελ όπου πραγματοποιήθηκε η δοκιμή, προκειμένου να εμποδίσει τη διαρροή ραδιοϊσοτόπων, είναι όμως απίθανο να έκλεισε το χώρο αεροστεγώς.

Οι αναλύσεις δειγμάτων αέρα επείγουν, καθώς τα ραδιενεργά ισότοπα ξένου και άλλων στοιχείων έχουν μικρό χρόνο ημιζωής.

Η ανάλυση των ραδιοϊσοτόπων, αν είναι δυνατόν να ολοκληρωθεί, θα μπορούσε να αποκαλύψει τη φύση του πυρηνικού όπλου που πυροδοτήθηκε.

Θερμοπυρηνικά όπλα διαθέτουν σήμερα οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Βρετανία, η Γαλλία και η Κίνα, και πιθανώς και το Ισραήλ και η Ινδία.

Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ