Δημοσιεύθηκε ο γενετικός χάρτης του βακτηρίου της πανώλης

Η πλήρης γενετική αλληλουχία του βακτηρίου της πανώλης, που πιθανότητα ευθυνόταν για την πανδημία του Μαύρου Θανάτου στη μεσαιωνική Ευρώπη, παρουσιάζεται την Πέμπτη στο περιοδικό Nature. H εργασία αναμένεται να οδηγήσει στη δημιουργία αντιβιοτικών για την καταπολέμηση της ασθένειας αλλά και εμβολίου για την πρόληψή της.

Σύμφωνα με τους ερευνητές που προσδιόρισαν την αλληλουχία του Yersinia pestis στο Κέντρο Sanger του Κέμπριτζ, το βακτήριο εμφανίστηκε πριν από μόλις 1.500 έως 2.000 χρόνια. Αμεσος πρόγονός του είναι το βακτήριο Y. pseudotuberculosis, το οποίο προσβάλλει το έντερο αλλά προκαλεί ήπια ή καθόλου συμπτώματα.

Γενετική «μεταμόρφωση»

Σε διάστημα μερικών μόνο αιώνων, το βακτήριο απέκτησε γονίδια που του επέτρεψαν να μεταδίδεται από τους ψύλλους στα θηλαστικά, να προσβάλλει τα κύτταρα του αίματος αντί για το έντερο, και να προκαλεί το πρήξιμο, το βήχα και τα αιμορραγικά επεισόδια που περιγράφονται σε μεσαιωνικά κείμενα.

Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Δρ Τζούλιαν Πάρκιλ, εργάστηκε με δείγμα του βακτηρίου που απομονώθηκε από Αμερικανό κτηνίατρο, ο οποίος πέθανε το 1992, αφότου μια μολυσμένη γάτα… φταρνίστηκε στο πρόσωπό του.

Στην αλληλουχία έχουν ήδη εντοπιστεί γονίδια που ενδέχεται να ευθύνονται για την παθογένεια του βακτηρίου, αλλά και περίπου 150 γονίδια που έχουν πλέον αδρανοποιηθεί, καθώς δεν εξυπηρετούν το νέο κύκλο ζωής του (ψευδογονίδια).

Η πανώλη, που προκάλεσε το θάνατο περίπου 200 εκατομμυρίων ανθρώπων το 14ο αιώνα, επανεμφανίζεται περιστασιακά σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες με κακές συνθήκες υγιεινής -ξενιστής του βακτηρίου είναι οι ψύλλοι του μαύρου αρουραίου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καταγράφει κάθε χρόνο περίπου 3.000 νέα κρούσματα.

Η ασθένεια συνήθως προσβάλλει τους λεμφαδένες στις μασχάλες και τη βουβωνική χώρα (βουβωνική πανώλη) και σε σπανιότερες περιπτώσεις τους πνεύμονες (πνευμονική πανώλη) ή το αίμα, οπότε η θνησιμότητα πλησιάζει το 100%. Πάντως, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η χορήγηση αντιβιοτικών είναι αποτελεσματική, ενώ πειραματικό εμβόλιο για την πρόληψη της ασθένειας βρίσκεται τώρα στο στάδιο των κλινικών δοκιμών.

«Αφοπλίζοντας» το Yersinia pestis

Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η αλληλουχία του βακτηρίου και σχετικές πληροφορίες δεν θα πρέπει να διατίθενται ελεύθερα, επειδή θα μπορούσαν ίσως να αξιοποιηθούν από τρομοκρατικές οργανώσεις για τη δημιουργία νέων βιολογικών όπλων. Επιστήμονες που είχαν εγκαταλείψει την πρώην Σοβιετική Ένωση ισχυρίζονται μάλιστα ότι είχαν αναπτύξει στελέχη του βακτηρίου με ανθεκτικότητα σε πολλά αντιβιοτικά.

Η ελεύθερη διακίνηση της πληροφορίας θα βοηθήσει όμως στην κατανόηση της γενετικής δομής του Yersinia pestis και θα επιτρέψει ίσως στους ερευνητές να αναπτύξουν αντίμετρα για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης επίθεσης. «Οι διαθέσιμες πληροφορίες θα ωφελήσουν περισσότερο όσους μας προστατεύουν από το βιολογικό πόλεμο παρά όσους σκοπεύουν να το χρησιμοποιήσουν (το βακτήριο)» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δρ Ρικ Τίτμπολ, μέλος της ερευνητικής ομάδας.