Nέα ώθηση στις επιθεωρήσεις ανοιχτής πρόσβασης

Δύο από τους παλαιότερους και σημαντικότερους επιστημονικούς οργανισμούς, η Βασιλική Εταιρεία της Βρετανίας και η Αμερικανική Ένωση για την Επιστημονική Πρόοδο (AAAS) ανακοίνωσαν ότι λανσάρουν δύο νέες επιθεωρήσεις, στις οποίες όλοι οι ερευνητές θα έχουν πρόσβαση δωρεάν.

Ο επιστημονικός τύπος κυριαρχείται σήμερα από μεγάλους εκδοτικούς οίκους που χρεώνουν συνδρομές, τις οποίες ακόμα και τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια δυσκολεύονται να πληρώνουν. Το μοντέλο αυτό συναντά αντιδράσεις τα τελευταία χρόνια, καθώς πολλοί επιστήμονες θεωρούν παράλογο να πληρώνουν προκειμένου να έχουν πρόσβαση σε έρευνες που χρηματοδοτήθηκαν από χρήματα των φορολογούμενων.

• Το Χάρβαρντ κόβει τις συνδρομές σε επιστημονικές εκδόσεις
• Στήριξη και από τις ΗΠΑ στις επιστημονικές εκδόσεις ελεύθερης πρόσβασης
• Απόφαση της ΕΕ αλλάζει το τοπίο στις επιστημονικές δημοσιεύσεις
• Στήριξη και από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στην έρευνα ανοιχτής πρόσβασης

Ακόμα και οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι πιέζονται πλέον να υιοθετήσουν το νέο μοντέλο της ανοιχτής πρόσβασης, παρά τις επιφυλάξεις για την οικονομική βιωσιμότητα και την αξιοπιστία του. Την αρχή έκαναν οι εκδότες του κορυφαίου περιοδικού Νature, οι οποίοι δημιούργησαν το 2011 την ανοιχτή επιθεώρηση Scientific Reports.

Toν ίδιο δρόμο επιλέγει τώρα η βρετανική Βασιλική Εταιρεία, η οποία θα γιορτάσει το 2015 τα 350 του Philosophical Transactions, της αρχαιότερης επιστημονικής επιθεώρησης, στην οποία δημοσιεύσαν μελέτες ονόματα όπως ο Νεύτωνας και ο Δαρβίνος.

Όπως ανακοίνωσε την Τρίτη η Βασιλική Εταιρεία, ο νέος τίτλος Royal Society Open Science θα καλύπτει πολλούς και ετερόκλητους τομείς της επιστήμης και θα δημοσιεύει μελέτες χωρίς να λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως η σημασία των ερευνών και το μήκος των άρθρων -παράγοντες που λαμβάνουν υπόψη οι παραδοσιακές εκδόσεις.

Ανάλογο είναι το τελευταίο εγχείρημα της AAAS, του οργανισμού που εκδίδει το κορυφαίο περιοδικό Science. Όπως ισχύει και στο Science, η ανοιχτή επιθεώρηση Scientific Reports θα καλύπτει όλους τους κλάδους της επιστήμης, και θα δημοσιεύει ένα μέρος των μελετών που έχουν απορριφθεί από άλλες εκδόσεις της AAAS.

Και οι δύο νέες ανοιχτές επιθεωρήσεις θα βασιστούν στο λεγόμενο «χρυσό» μοντέλο της ανοιχτής πρόσβασης, στο οποίο τα έξοδα ελέγχου και δημοσίευσης καλύπτονται από τους ίδιους τους ερευνητές, αντί από τους αναγνώστες.

Στην περίπτωση του Science, η χρέωση δημοσίευσης θα κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα με άλλες ανοιχτές επιθεωρήσεις, από 1.200 έως 5.000 ανά άρθρο -ένα ποσό που φαίνεται υψηλό, πιθανότατα όμως δεν θα επιβάρυνε τα ερευνητικά ιδρύματα όσο οι ετήσιες συνδρομές, που μπορούν να φτάσουν σε κόστος τα δεκάδες χιλιάδες δολάρια.

Η ανοιχτή πρόσβαση, εξάλλου, μπορεί να αποδειχθεί κερδοφόρα για τους ανήσυχους εκδότες. Το PLoS ONE, μια ηλεκτρονική ανοιχτή επιθεώρηση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Επιστήμης των ΗΠΑ δημοσιεύει πάνω από 30.000 άρθρα το χρόνο και κερδίζει 40 εκατ. δολάρια.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ