Ο σοβιετικός συγγραφέας που «πήρε» το Νόμπελ από Νερούδα και Μπόρχες

Έκανε την έκπληξη, δίχασε, προβλημάτισε. Δεν περίμεναν πολλοί πως ο σοβιετικός συγγραφέας Μιχαήλ Σόλοχοφ θα κέρδιζε το 1965 το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αφήνοντας πίσω του τον Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, τον Πάμπλο Νερούδα και τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, οι οποίοι μεταξύ άλλων διεκδικούσαν το βραβείο.

Mετά από μισό αιώνα σιωπής, η Σουηδική Ακαδημία ανοίγει τα χαρτιά της και αποκαλύπτει τα όσα συνέβησαν στο παιχνίδι της διεκδίκησης για το Νόμπελ. Σύμφωνα με τα αρχεία της, που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, το 1965 αρκετοί γνωστοί συγγραφείς φλέρταραν με την τιμητική αυτή διάκριση.

Όπως και ο Ναμπόκοφ, έτσι και ο Μπόρχες, που βρίσκονταν στην κούρσα των υποψηφιοτήτων, δεν απέσπασαν ποτέ Νόμπελ. Αντίθετα, ο Νερούδα το κέρδισε το 1971.

Υποψήφιοι γα το βραβείο το 1965 ήταν και οι συγγραφείς Ουίσταν Ώντεν, Λώρενς Ντάρελ, Λ.Π.Χαρτλεϊ, Ουίλιαμ Σόμερσετ Μομ, Άλαν Σίλιτοου και Σάμιουελ Μπέκετ. Από αυτούς μόνο ο Μπέκετ απέσπασε Νόμπελ το 1969.

Οι υποψήφιοι μνηστήρες για το βραβείο ήταν άνθρωποι με σημαντική διαδρομή στο λογοτεχνικό χώρο, ονόματα με διεθνή ακτινοβολία. Το αποτέλεσμα όμως δεν ήταν το αναμενόμενο, αφού ο νικητής Σόλοχοφ ήταν ένθερμος υποστηρικτής του σοβιετικού καθεστώτος.

Σε ηλικία 15 ετών κατατάχθηκε στον Κόκκινο Στρατό. Από τα 17 του έτη ξεκίνησε να γράφει, και δύο χρόνια αργότερα ολοκλήρωσε την πρώτη του δουλειά με τίτλο Το Σημάδι της Γέννησης. Παρά την οικονομική δυσχέρεια στην οποία είχε περιέλθει και που τον ανάγκασε να δουλέψει σε χειρωνακτικές δουλειές, δεν εγκατέλειψε ποτέ τη συγγραφή.

Την κοινή γνώμη απασχόλησε και στα τέλη της δεκαετίας του ’50 όταν εξέφρασε ανοικτά την αντίθεσή του ενάντια στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ρώσο συγγραφέα Μπορίς Παστερνάκ. Η επίθεση που δέχτηκε ο τελευταίος τον οδήγησε στην απόρριψη της διάκρισης που έλαβε το 1958.

Η σουηδική ακαδημία ξεχώρισε τον Σόλοχοφ για το μυθιστόρημά του Ο Ήρεμος Δον, καθώς όπως είχε επισημάνει «έδωσε έκφραση σε μια ιστορική περίοδο της ζωής του ρωσικού λαού».

Η απόφαση για απονομή του βραβείου Νόμπελ στον Σόλοχοφ ήταν ομόφωνη, με σύσσωμη τη σουηδική ακαδημία να αποκαλεί αριστούργημα το έργο του συγγραφέα.

Ωστόσο, δημοσιογράφος της σουηδικής εφημερίδας Svenska Dagbladet αποκάλυψε πως η επιτροπή είχε εξετάσει το ενδεχόμενο να μοιραστεί ο Σόλοχοφ το βραβείο με τη ρωσίδα ποιήτρια Άννα Αχμάτοβα, την οποία αποκήρυξε το σοβιετικό καθεστώς το 1964. Η ιδέα αυτή ποτέ δεν έγινε πράξη, καθώς μέλος της επιτροπής σημείωσε πως το μόνο κοινό ανάμεσα στους δύο ήταν η ρωσική γλώσσα.

Επίθεση δέχτηκε ο Σόλοχοφ πέντε χρόνια μετά τη νίκη του, το 1970 όταν ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν κέρδισε το Νόμπελ και μαζί με άλλους συγγραφείς τον κατηγόρησε ανοιχτά για ιδιοποίηση του έργου του Φίοντορ Κριούκοφ. Ο σοβιετικός συγγραφέας αρνήθηκε, όμως, την κατηγορία που του είχαν προσάψει.

Επιμέλεια: Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ