Θέατρο και πολιτισμός μέσα στις φυλακές

H καθημερινότητα των γυναικών στις Φυλακές Γυναικών Ελεώνα Θήβας κυλά με δυσκολία. Τη δυσκολία της ρουτίνας προσπαθούν να σπάσουν εκδηλώσεις που διοργανώνονται από το τμήμα κοινωνικής υπηρεσίας του καταστήματος.

«Οι έγκλειστες γυναίκες διψάνε να δουν παραστάσεις», αναφέρει στο in.gr ο Δημήτρης Καρατζιάς σκηνοθέτης των «Μικρών Ιστοριών Φόνων». Το έργο θα παρουσιαστεί την Τρίτη 10 Μαρτίου στις Φυλακές Γυναικών Ελεώνα Θήβας.

Το θέατρο «επισκέπτεται» εδώ και τρία, περίπου, χρόνια τις φυλακές . «Πέρσι παρουσιάσαμε την »Πνιγμονή», ένα έργο σκληρό, δραματικό και με μεγάλη απήχηση σε αυτές τις γυναίκες. Ήταν πολύ συγκινημένες μετά την παράσταση», σημειώνει ο κ. Καρατζιάς.

Όπως και η «Πνιγμονή», έτσι και οι «Μικρές Ιστορίες Φόνων» είναι ένα έργο σκληρό που «μιλά για ενδοοικογενειακή βία, για πορνεία, για ναρκωτικά, για θέματα που δεν απασχολούν μόνο τις έγκλειστες γυναίκες, αλλά όλους» προσθέτει ο σκηνοθέτης. Η παράσταση παρουσιάζεται στον Πολυχώρο Vault, έναν χώρο στον οποίο συγκεντρώνονται υλικά για τις γυναίκες αυτές, πολλές από τις οποίες -το ένα τρίτο- είναι άπορες.

«Υπάρχουν σαφώς τα είδη πρώτης ανάγκης που παρέχονται μέσα στις φυλακές. Από εκεί και πέρα υπάρχουν και άλλα είδη που τα έχουν ανάγκη οι γυναίκες και θεωρούνται πολυτέλεια», αναφέρει ο κ. Καρατζιάς.

«Προσπαθούμε με όποιο τρόπο μπορούμε να βοηθήσουμε. Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαστε με αυτό. Το θέατρο που κάνουμε είναι αρκετά πολιτικοποιημένο. Έχουμε ανεβάσει παραστάσεις γα τη Διεθνή Αμνηστία, για το Κέντρο Ζωής, έχουμε κάνει διάφορα φεστιβάλ.», σημειώνει ο σκηνοθέτης.

Οι καλλιτέχνες συμμετέχουν αφιλοκερδώς στις δράσεις, ενώ για να περάσει μια παράσταση από την «πόρτα» των φυλακών θα πρέπει πρώτα να λάβει έγκριση από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Τα άτομα που συμμετέχουν είναι συγκεκριμένα, «τα απαραίτητα για να διεξαχθεί η παράσταση», όπως δηλώνει και ο κ. Καρατζιάς, που χαρακτηρίζει «πολύ συγκινητικό» το ανέβασμα παράστασης μπροστά σε έγκλειστες γυναίκες.

«Οι γυναίκες αυτές βρέθηκαν για μενα από μια λάθος στιγμή στη φυλακή. Είναι μια στιγμή που θα μπορούσε να είχε βρεθεί οποιοσδήποτε από εμάς. Κανείς δεν γεννιέται κλέφτης και δολοφόνος », συνεχίζει ο κ. Καρατζιάς.

Ο φόβος, όπως αναφέρει ο σκηνοθέτης, απουσιάζει από την παράσταση μπροστά στις έγκλειστες γυναίκες. «Κανείς μας δεν φοβάται, υπάρχουν φρουροί, ασφάλεια, αλλά δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό μας ότι μπορεί να κινδυνεύσουμε μπαίνοντας στις φυλακές. Υπήρχε το αίσθημα της ευθύνης απέναντι στις γυναίκες».

Ωστόσο, η προσέλευση δεν κινείται πάντα σε ικανοποιητικά πεδία. Όπως σημειώνει η κοινωνική λειτουργός του Καταστήματος, Νίκη Μουσχή, η ενεργοποίηση των γυναικών αυτών για να βγουν από την απάθεια της καθημερινότητας καθίσταται αναγκαία. Για άλλες, δε, η παρακολούθηση είναι δύσκολη υπόθεση γιατί τις ώρες της παράστασης εργάζονται εντός των φυλακών. Το ζήτημα της γλώσσας είναι μια ακόμη δυσκολία, αφού οι αλλοδαπές απουσιάζουν από τέτοιου είδους καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Την αποχώρηση επιλέγουν οι κρατούμενες όταν δεν ενδιαφέρονται για το έργο που βλέπουν, εκείνες όμως που μένουν περνούν ωραία, «το θέλόυν», αναφέρει η κ. Μουσχή.

Η θλιβερή πραγματικότητα πίσω από τις παραστάσεις

Γυναίκες με τοξική εξάρτηση, προβλήματα ψυχικής υγείας, γυναίκες σε ειδική κράτηση για θέματα απέλασης, αλλά και γύρω στα 20 μωρά φιλοξενούνται στο Κατάστημα Κράτησης. Τα νεογνά διαβιούν από μηνών μέχρι τριών, περίπου, ετών στις φυλακές.

Το θέμα της διαβίωσης των παιδιών, όμως, δεν είναι απλό. Όπως αναφέρει η κ. Μουσχή, ο αποχωρισμός γίνεται «μια και έξω». «Θα έπρεπε η απομάκρυνση να γίνεται σταδιακά», επισημαίνει.

Η φιλοξενία των παιδιών καθίσταται εφικτή μέχρι τα πρώτα τρία έτη, μια μικρή όμως παράταση χρόνου δίνεται όταν οι μαμάδες δεν έχουν μεγάλες ποινές και η ώρα της αποφυλάκισης μετρά αντίστροφα.

«Δεν έχουν όλες οι μαμάδες μεγάλες ποινές. Όταν πρόκειται να αποφυλακιστεί μια μαμά κρατάμε το παιδί», σημειώνει η κ. Μουσχή, ενώ αναφέρεται και στην επόμενη ημέρα μετά τον αποχωρισμό.

Μετά την έξοδό τους από τη φυλακή, τα παιδιά καταλήγουν είτε σε κάποιο συγγενικό πρόσωπο ή εάν αυτό δεν υπάρχει σε πρόσωπο που χαίρει της εμπιστοσύνης των μαμάδων.

Παράλληλα, διεξάγεται ενδελεχής έρευνα για το σπίτι όπου θα διαμείνει το παιδί. «Στα 15 χρόνια που ασχολούμαι με τις μωρομάνες μόνο ένα παιδί έχει καταλήξει σε ίδρυμα», αναφέρει η κ. Μουσχή. Ωστόσο, αναγνωρίζει το γεγονός ότι τα παιδιά που ζουν στις φυλακές δεν αναπτύσσονται, συνήθως, με τον επιθυμητό ρυθμό. «Μένουν πίσω στο λόγο και στην κοινωνικοποίηση», υπογραμμίζει.

Δεν είναι μόνο τα παιδιά, αλλά και οι μητέρες που μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν οι αδικημένες των φυλακών. Αποκλείονταν από θέσεις εργασίες που θα τις έφερναν πιο κοντά στην αποφυλάκιση, το 2010 όμως πέρασε ο νόμος που όριζε ότι λόγω της κατάστασής τους ήταν σαν να εργάζονται 24 ώρες το 24ωρο.

Όσον αφορά στις εχθρικές συμπεριφορές εντός των φυλακών, εκλείπουν σε μεγάλο βαθμό, όπως αναφέρει η κ. Μουσχή. Εμφανίζονται, όμως, σε ψυχιατρικά περιστατικά και κατά τον πρώτο καιρό φυλάκισης των τοξικομανών.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

in.gr