«Αν αποτύχει η εφαρμογή του μνημονίου η επιστροφή στην ανάπτυξη διακυβεύεται»

Η επιστροφή στην ανάπτυξη διακυβεύεται εάν αποτύχει η εφαρμογή του τρίτου μνημονίου τονίζεται στην τριμηνιαία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, που υπενθυμίζει ότι ψηφίστηκε από όλα σχεδόν τα κόμματα, «κάτι που συσκοτίζει η ρητορική της πολιτικής και η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων».

Τονίζει τα θετικά σημεία του μνημονίου για την αλλαγή του προτύπου της οικονομίας και του κράτους, χωρίς να υποτιμά τις αρνητικές επιπτώσεις μέτρων που προβλέπονται, τονίζοντας ότι ο κίνδυνος αποτυχίας είναι κυρίως πολιτικός και το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί και από τη στάση της Αντιπολίτευσης.

• Όλη η τριμηνιαία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού

«Παρά τις απαισιόδοξες απόψεις που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς από τεχνικής άποψης, η μακροοικονομική διαχείριση μπορεί να πετύχει και οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις να εφαρμοστούν. Βέβαια δεν πρέπει να υποτιμάται ο κίνδυνος να αποτύχει το πρόγραμμα πολιτικά» αναφέρεται.

Ενδιαφέρον έχει ο απολογισμός του 2015, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι «το πρώτο εξάμηνο του 2015 θα καταγραφεί στην ιστορία ως μια διαδικασία πολιτικής προσαρμογής που, παρ’ όλο που βελτίωσε ορισμένους στόχους (πχ στα πρωτογενή πλεονάσματα), κόστισε στη χώρα και περιέπλεξε τα προβλήματα».

Ωστόσο, προσθέτει, στο δεύτερο εξάμηνο, οπότε έλαβε χώρα και η συμφωνία για το τρίτο μνημόνιο, υπήρξε «θαρραλέος αναπροσανατολισμός πολιτικής που πιστώνεται πρωτίστως στον πρωθυπουργό».

Εκτενώς παρουσιάζονται και οι προκλήσεις για το 2016 «που πρέπει να διαφέρει από το 2015». Καταγράφοντας τα βήματα που πρέπει να γίνουν τους επόμενους μήνες, μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο 2016, και τα θέματα που πρέπει να συμφωνηθούν με τους θεσμούς και να αρχίσουν να εφαρμόζονται δύσκολες μεταρρυθμίσεις αναφέρεται στην επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων το 2016, στο Ασφαλιστικό, το φορολογικό, το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Οικονομικής Στρατηγικής 2017-2020, τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, τις μεταρρυθμίσεις στον τραπεζικό τομέα και τη μεταρρύθμιση στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.

Επί τη βάσει αυτών και άλλων μικρότερης εμβέλειας παρεμβάσεων θα γίνει η πρώτη αξιολόγηση που έχει ήδη καθυστερήσει, καθώς προβλεπόταν για τον Νοέμβριο του 2015. Και, φυσικά, ευλόγως αναμένουμε ότι θα ξεκινήσει μετά την πρώτη αξιολόγηση η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς για το ελληνικό χρέος, σημειώνεται στην έκθεση.

Κρούει δε κώδωνα κινδύνου τονίζοντας ότι «αν δεν αναληφθεί αποφασιστική δράση και δεν γίνουν οι αναγκαίες επιλογές, η ίδια η πορεία της οικονομίας θα εκβιάσει λύσεις που είναι ανεπιθύμητες».

Με αναφορές δε στον αναπτυξιακό νόμο, στη φορολογική μεταρρύθμιση, στις ιδιωτικοποιήσεις, στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για το επιχειρείν, η έκθεση προειδοποιεί ότι η πολιτική προσαρμογής θα αποτύχει αν η χώρα δεν επιστρέψει σε τροχιά σταθερής ανάπτυξης.

Χαρακτηριστικά για την ανάγκη μεταρρυθμίσεων σε ότι αφορά τη διευκόλυνση και τη στήριξη του επιχειρείν αναφέρει ότι «χωρίς μεταρρυθμίσεις που δημιουργούν ένα ευνοϊκό κλίμα για την υγιή επιχειρηματικότητα και δεν συσκοτίζονται από αμφίσημες δηλώσεις και αντιφατικές πρακτικές, η χώρα θα εγκλωβιστεί σε συσταλτικά μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής, που θα εντείνουν την ύφεση και θα καταλήξουμε σε ένα σπιράλ προς τα κάτω».

Την επαναφορά στην ανάπτυξη, προστίθεται στην έκθεση, θα διευκολύνουν και κινήσεις στην ΕΚΤ (επαναφορά του waiver, δηλαδή της κατ΄ εξαίρεση αποδοχής ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ παρά τη χαμηλή αξιολόγησή τους και η συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης αμέσως μετά την αξιολόγηση). Μάλιστα, οι συντάκτες της έκθεσης ασκώντας κριτική στους ευρωπαϊκούς θεσμούς επισημαίνουν ότι «οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έπρεπε και σε αυτά τα ζητήματα να επιδείξουν ευκαμψία και να τα αποφασίσουν νωρίτερα. Θα βοηθούσε στην εφαρμογή των μέτρων από τα οποία εξαρτάται η πρώτη αξιολόγηση και στην υπέρβαση της αβεβαιότητας».

Υπάρχει δημοσιονομικό κενό το 2016;

Με τους θεσμούς να αναμένονται στην Αθήνα και κυρίως το ΔΝΤ να φέρεται ότι θέτει θέμα δημοσιονομικού κενού το 2016, γεγονός που συνεπάγεται απαιτήσεις για νέα μέτρα ενδιαφέρον έχει η απάντηση του Γραφείου προϋπολογισμού στο ερώτημα εάν η θέση αυτή ευσταθεί.

Χωρίς να αμφισβητεί τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης για καλύτερη πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών το 2015, το Γραφείο δεν θεωρεί παράλογες τις ανησυχίες των δανειστών, δεδομένου, όπως εξηγεί, ότι καθυστέρησε η υιοθέτηση μέτρων που θα είχαν δημοσιονομικό αποτέλεσμα το 2016, όπως το ασφαλιστικό, το φορολογικό κτλ

Ειδικότερα, στην έκθεση επισημαίνεται: «Κατά την κυβέρνηση, η μέχρι τώρα καλή πορεία εκτέλεσης του Π/Υ 2015, ιδιαίτερα στην πορεία των εσόδων, δεν δημιουργεί θέμα δημοσιονομικού κενού, άρα και ανάγκη λήψης πρόσθετων μέτρων.»

»Όμως, οι καθυστερήσεις που ήδη έχουν παρατηρηθεί με τη θέσπιση νομοσχεδίων που εκκρεμούν εξ αναβολής από το 2015 καθώς δεν συνδέθηκαν με πακέτα προαπαιτούμενων δημιουργούν ήδη κάποιες ανησυχίες καθώς πολλά από τα μέτρα αυτά έχουν δημοσιονομικό αποτέλεσμα το 2016. Κυρίως προέρχονται από το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που μεταφέρθηκε για τον Ιανουάριο. Επίσης προέρχονται από τις εκκρεμείς παρεμβάσεις στο φορολογικό νομοσχέδιο (ενοίκια, αγρότες, νέα κλίμακα κλπ), αλλά και από τις εφαρμοστικές παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν ώστε να διασφαλιστεί η μείωση των αμυντικών δαπανών κατά πεντακόσια εκατομμύρια ευρώ μέσα στο 2016».

Δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί τόσο μεγάλο χρέος

Εκτενή αναφορά κάνει το Γραφείο Προϋπολογισμού και στο κρίσιμο θέμα τους χρέους δεδομένου ότι η ολοκλήρωση της αξιολόγησης του προγράμματος θα σηματοδοτήσει την έναρξη της συζήτησης για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους.

Παραθέτοντας συγκεκριμένα στοιχεία όπως την πρόβλεψη ότι το χρέος το 2016 θα ανέρχεται στο 187,8% του ΑΕΠ (327,6 δισ. ευρώ) οι συντάκτες της έκθεσης καταλήγουν πως «η εξυπηρέτηση χρέους τέτοιου μεγέθους βρίσκεται εκτός των δυνατοτήτων της Ελλάδας, ιδίως αν λάβουμε υπόψη την στασιμότητα του 2015 και την ύφεση του 2016. Σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο του ΔΝΤ (Ιούλιος 2015), το δημόσιο χρέος θα ανέλθει στο 200% του ΑΕΠ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Όπως αναφέρεται,το ελληνικό χρέος δεν είναι διαχειρίσιμο στα επίπεδα που έχει φθάσει».

Τολμηρές λύσεις για το χρέος

Με τους εταίρους δανειστές να προκρίνουν ως λύσεις την επιμήκυνση των ωριμάνσεων και την περίοδο χάριτος για πληρωμή τόκων, το Γραφείου Προϋπολογισμού επισημαίνει τις θετικές επιπτώσεις αυτής της λύσης, ωστόσο τονίζει ότι μάλλον χρειάζονται πιο τολμηρές κινήσεις προκειμένου το ζήτημα να λυθεί αποτελεσματικά.

Ειδικότερα, στην έκθεση αναφέρεται: «Η μείωση τουλάχιστον του κόστους εξυπηρέτησής του (με χαμηλότερα επιτόκια και παράταση των περιόδων αποπληρωμής), θα απαλλάξει τη χώρα από τον βραχνά των υποχρεώσεων του 2019 και μετά, που απειλούν σήμερα την ανάκαμψη.»

» Η λέξη κλειδί στη δημόσια συζήτηση είναι τώρα η ‘εξυπηρετησιμότητα’ του χρέους. Και υπάρχει ήδη δέσμευση των εταίρων για ανάλογες ελαφρύνσεις. Δεν υποτιμούμε τη σημασία τους στη σημερινή συγκυρία ούτε ότι συνεπάγονται ουσιαστικά μείωση του χρέους (σε όρους παρούσας αξίας)».

Όμως, κατά τη γνώμη του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους «αυτό το τεράστιο συσσωρευμένο χρέος θα επικρέμαται ως «δαμόκλειος σπάθη» πάνω από την ελληνική οικονομία και θα απειλεί να θολώνει τις προοπτικές της κάθε φορά που θα αντιμετωπίζει εξωτερικές διαταραχές ή άλλες δυσκολίες. Δεδομένου ότι παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες της ΕΕ μια τολμηρή λύση σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα συνέβαλε θετικά στην ανάπτυξη παντού».

Με εφαρμογή δεν θα χρειασθεί νέο μνημόνιο

Με την σωστή και πλήρη εφαρμογή του τρίτου μνημονίου λογικά δεν θα χρειασθεί νέο μνημόνιο-πρόγραμμα, εκτιμά το Γραφείο Προϋπολογισμού. Ίσως όμως, προσθέτει, απαιτηθεί προληπτική γραμμή πίστωσης του ESM. Σε κάθε περίπτωση, υπενθυμίζει το Γραφείο, και στη μετά μνημονίων εποχή η χώρα θα υπάγεται σε «ενισχυμένη παρακολούθηση» μέχρι να αποπληρώσει το 75% των δανείων που έχει λάβει από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς.

Όπως σημειώνει η έκθεση «ο γενικός στόχος όλων αυτών των διεργασιών είναι να βγει η Ελλάδα από την εποπτεία και να μη στηρίζεται πλέον στην χρηματοδοτική συνδρομή από τον ESM και το ΔΝΤ. Η Ελλάδα μέχρι σήμερα δεν κατάφερε ό,τι πέτυχαν άλλες χώρες (Ιρλανδία, Πορτογαλία, και η Κύπρος προσεχώς).»

» Λογικά, δεν θα χρειασθεί ένα νέο πρόγραμμα αν το τρέχον εφαρμοσθεί ικανοποιητικά (και αξιολογηθεί θετικά). Ίσως χρειασθεί στο τέλος να ανοιχθεί μια προληπτική γραμμή πίστωσης στον ΕΜΣ. Υπενθυμίζουμε όμως ότι τα κριτήρια για το άνοιγμα αυτής της πίστωσης είναι ότι το κράτος-μέλος συμμορφώνεται στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), το χρέος του είναι βιώσιμο, προσφεύγει ήδη στις αγορές για δανεισμό, έχει πετύχει σταθερά βελτιωμένο εξωτερικό ισοζύγιο και δεν έχει προβλήματα πτώχευσης τραπεζών».

«Αλλά πρέπει να σημειώσουμε» τονίζει το Γραφείο Προϋπολογισμού «ότι και τότε ακόμα, αν όλα πάνε καλά, η χώρα θα υπάγεται σε ‘ενισχυμένη παρακολούθηση’ (enhanced post-programme surveillance). Ο λόγος είναι ότι ισχύουν οι κανόνες της Νέας Οικονομικής Διακυβέρνησης στην ΕΕ που προβλέπουν τέτοια εποπτεία όσο καιρό ένα κράτος μέλος της Ευρωζώνης δεν έχει αποπληρώσει 75% των δανείων που έχει λάβει από τους μηχανισμούς EFSF/EFSM/ESM».

«Ο δρόμος ως την αποκατάσταση ομαλών οικονομικών συνθηκών θα είναι μακρύς και δύσβατος, θα γίνεται εντός της θεσμικής δομής της ΕΕ και δεν ωφελεί να αγνοούνται οι δυσκολίες» τονίζεται.

Αργυρώ Τσατσούλη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ