FT: Η μέρα που η Μέρκελ αποφάσισε να βάλει τέλος στην κρίση

Το τρίτο μέρος της κρίσης στην Ευρωζώνη παρουσιάζουν οι Financial Times, ξεκινώντας με τη στιγμή που ο Μπαράκ Ομπάμα έδωσε στην καγκελάριο ένα έγγραφο που η ίδια δεν είχε ξαναδεί.

Ήταν το σχέδιο Μόντι για την προστασία των χωρών της Ευρωζώνης, όταν δέχονται επιθέσεις από τις αγορές. Παρά τις αντιρρήσεις της, η αντίστροφη μέτρηση για την αλλαγή στάσης από πλευράς ΕΚΤ είχε ξεκινήσει.

Η αρχική αντίδραση της καγκελαρίου, όπως γράφει ο συντάκτης του άρθρου, δεν ήταν ιδιαίτερα θετική. «Τι είναι αυτό; δεν το έχω ξαναδεί», είπε μόλις ο αμερικανός πρόεδρος της έδωσε το έγγραφο.

Tι περιλάμβανε το έγγραφο; Ζητήματα προς συζήτηση των ηγετών της G8, όταν ολοκληρώνονταν οι εργασίες της G20 στο Μεξικό.

Το τελευταίο ζήτημα που υπήρχε στη λίστα ήταν αυτό που είχε ενδιαφέρον: «η αποδοχή ενός σχεδίου που είχε κυκλοφορήσει άτυπα στην σύνοδο από τον άνθρωπο που καθόταν δίπλα στην κ. Μέρκελ, τον Μάριο Μόντι, τον Ιταλό πρωθυπουργό.

» Το σχέδιο, το οποίο προετοίμαζε ο κ. Μόντι και οι συνεργάτες του μήνες πριν από τη σύνοδο του Ιουνίου, καλούσε την ΕΚΤ να προστατέψει τις χώρες της ευρωζώνης όταν θα δέχονταν επίθεση από τις αγορές, μέσω της αυτόματης αγοράς των ομολόγων τους.»

Στο σχέδιο αναφερόταν ότι μόνο οι χώρες που «νοικοκύρευαν» τα δημοσιονομικά τους θα είχαν δικαίωμα σε αυτή την προστασία.

Η αμερικανική κυβέρνηση έδινε μεγάλη έμφαση στη δημιουργία ενός «τείχους προστασίας» με την στήριξη της ΕΚΤ από την έναρξη σχεδόν της κρίσης. Μάλιστα, ο Λευκός Οίκος είχε επενδύσει πολλά στον Μάριο Μόντι, ιδίως αφού ο Νικολά Σαρκοζί είχε χάσει τις προεδρικές εκλογές στην Γαλλία.

«Πρέπει να συνεργαστείς μαζί του» φέρεται να είπε ο Ομπάμα στην καγκελάριο. «Ωστόσο, όταν ήρθε αντιμέτωπος με τις αντιρρήσεις της θυμωμένης Μέρκελ στο Λος Κάμπος, ο Ομπάμα στράφηκε στον συνεργάτη του, τον επικεφαλής διεθνών οικονομικών του Λευκού Οίκου, Μάικλ Φρόμαν, για να ρωτήσει αν δεν το είχε μοιραστεί με τις υπόλοιπες αντιπροσωπείες, μια κίνηση που πολλοί εξέλαβαν ως έναν ευγενικό τρόπο για να μπει τέλος στο αδιέξοδο. Όταν ο κ. Φρόμαν αναγνώρισε την παράλειψη, η συζήτηση έληξε.

» Εκείνη την ώρα, η διαμάχη έμοιαζε να είναι το τελευταίο επεισόδιο σε μια σειρά από αποτυχημένες προσπάθειες του κ. Ομπάμα και των συνωμοτών του στην ΕΕ να πιέσουν την Μέρκελ να δεχθεί ένα μεγαλύτερο τοίχος προστασίας για τις πολιορκούμενες χώρες της ευρωζώνης. Την προηγούμενη χρονιά, είχε ενώσει δυνάμεις με τον κ. Σαρκοζί στη σύνοδο της G20 στις Κάννες. Αυτή την φορά ήταν με τον κ. Μόντι.»

Λίγους μήνες μετά, η Μέρκελ θα έλεγε το «ναι» σε ένα εξίσου φιλόδοξο σχέδιο αγοράς ομολόγων που είχε σχεδιαστεί από έναν άλλο ιταλό τεχνοκράτη, τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι.

«Το σχέδιο εκείνο -το οποίο αποκαλύφθηκε αφότου οι υπάλληλοι της ΕΚΤ πέρασαν ένα δύσκολο καλοκαίρι για να το προετοιμάσουν, μετά τη δήλωση Ντράγκι ότι θα έκανε ‘ό,τι χρειαζόταν’ για να διασφαλίσει την επιβίωση του ευρώ- αντιμετωπιζόταν ως το τελειωτικό χτύπημα στην κρίση της Ευρωζώνης.

» Όμως, το σχέδιο Ντράγκι δεν θα ηρεμούσε τις αγορές χωρίς την συγκατάθεση της Μέρκελ, η οποία δόθηκε παρά τις δημόσιες αντιρρήσεις της πανίσχυρης Bundesbank. Αυτή ήταν η σιωπηρή πολιτική νίκη που αποδείχτηκε ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας της ΕΚΤ.»

Ομάδα κρούσης κρίσεων

Το δημοσίευμα των Financial Times αναδεικνύει την παρέμβαση της Γερμανίας στις αποφάσεις της ΕΚΤ και επικαλούμενο απόψεις πρωταγωνιστών της εποχής εστιάζει στο γεγονός ότι οι αποφάσεις του τέως προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ δεν ήταν ανάλογες του μεγέθους της κρίσης.

Στο δημοσίευμα τονίζεται πως η θέση του Μάριο Μόντι για αγορές από την ΕΚΤ ομολόγων προβληματικών οικονομιών θεωρούνταν επί μακρόν ως η καλύτερη λύση για την αντιμετώπιση της κρίσης καθώς κανένας trader ομολόγων δεν θα τολμούσε στην περίπτωση αυτή να αμφισβητήσει τις παρεμβάσεις για τη στήριξη των κρατικών χρεογράφων και οι πωλήσεις θα τελείωναν μέσα σε μια νύχτα.

Ωστόσο, η πρόταση αυτή κατά τους FT δεν υποστηριζόταν από τη Γερμανία που θεωρούσε πως μια τέτοια «νομισματική χρηματοδότηση», μέσω της έμμεσης εκτύπωσης χρήματος της ΕΚΤ, θα τροφοδοτούσε τον πληθωρισμό και θα αποτελούσε αντικίνητρο για τις κυβερνήσεις να κάνουν αυτά που πρέπει για να τον ισοσκελισμό των προϋπολογισμών τους.

Σύμφωνα με τον Σπίγκελ ο Ζαν Κλόντ Τρισέ είχε δύο φορές διασώσει το ευρώ από το χείλος του γκρεμού, όταν συμφώνησε να αγοράσει ελληνικά ομόλογα στο ξεκίνημα της κρίσης τον Μάιο 2010 και όταν επέκτεινε το πρόγραμμα αγορών ομολόγων στην Ιταλία και την Ισπανία το πολυτάραχο καλοκαίρι του 2011, ωστόσο τα σχέδιά του πάντα χαρακτηρίζονταν περιορισμένα.

«Ήταν ένας τρόπος για να κερδίσουν οι κυβερνήσεις χρόνο. Δεν ήταν κάτι που θα έσωζε το ευρώ»»,δήλωσε στους FT ο Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι, πρώην στέλεχος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ.

Στο σημείο αυτό οι FT περιγράφουν το κλίμα που επικρατούσε στην γερμανική κοινή γνώμη, όταν ανέλαβε ο κ. Ντράγκι την ηγεσία της ΕΚΤ τον Νοέμβριο 2011. Όπως αναφέρει ήδη το πρόγραμμα αγορών χρεογράφων (SMP) της ΕΚΤ είχε προσβληθεί στο γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, ο επικεφαλής της Bundesbank Αξελ Βέμπερ είχε παραιτηθεί, ενώ το ίδιο συνέβη και με τον Γιούργκεν Σταρκ, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ ο οποίος αποχώρησε μετά την απόφαση του Τρισέ τον Αύγουστο 2011 να επεκτείνει το SMP στην Ισπανία και την Ιταλία.

Το δημοσίευμα αναδεικνύει ως ορόσημο για την αλλαγή στάσης της Γερμανίας στις αποφάσεις της ΕΚΤ τη τοποθέτηση του Γεργκ Άσμουσεν. Όπως υπογραμμίζεται ο Άσμουσεν είχε διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις σε όλη την Ευρωζώνη. Του αποδίδει μάλιστα τη φράση «είτε θα κάνεις το σωστό για την Ευρώπη και θα σε σταυρώσουν στην Γερμανία είτε θα γίνεις ο ήρωας της Frankfurter Allgemeine Zeitung και θα καταστρέψεις την Ευρώπη».

Όπως υποστηρίζεται η τοποθέτηση Άσμουσεν, οδήγησε τους Γάλλους στο να τοποθετήσουν τον Μπενουά Κερέ, οικονομολόγο της γενιάς και της πολιτικής κλίσης του Ασμουσεν στο ΔΣ της ΕΚΤ. Έτσι, ο Ντράγκι πλαισιώθηκε από δύο οικονομολόγους που είχαν αναρριχηθεί μέσα από τα αντίστοιχα υπουργεία Οικονομικών, όπου συνήθισαν την σκληρότητα και τα σκαμπανεβάσματα της πολιτικής. «Οι τόνοι στην Φρανκφούρτη άρχιζαν να αλλάζουν», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Σπίγκελ προσθέτοντας πως «οι δύο ορθολογιστές (Άσμουσεν -Κερέ), θα γίνονταν η καρδιά της νέας ομάδας καταπολέμησης της κρίσης του κ. Ντράγκι, χτίζοντας γέφυρες στο Παρίσι και το Βερολίνο, έτσι όπως δεν τα είχαν πετύχει οι προκάτοχοί τους.

Εν καιρώ ειρήνης και εν καιρώ πολέμου

Η εξιστόρηση των Financial Times επανέρχεται στα γεγονότα του Μάιου 2012 σημειώνοντας πως εν μέσω του χάους των δυο εκλογών στην Ελλάδα που σχεδόν οδήγησαν στο Grexit και νέους φόβους για τις ισπανικές τράπεζες (που οδήγησαν στην κρατικοποίηση της Bankia) ο πανικός επέστρεψε στις αγορές ομολόγων.

Σε εκείνο το χρονικό σημείο, αρχές Ιουνίου, ο Ντράγκι άρχισε να συζητά με έμπιστους συνεργάτες του μεταξύ των οποίων και οι Ασμουνσεν και Κερέ την ανάγκη για να ένα νέο πρόγραμμα ανάσχεσης της κρίσης.

Το δημοσίευμα αναφέρει πως οι κεντρικοί τραπεζίτες στην Φρανκφούρτη ήξεραν ότι οποιοδήποτε πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα προκαλούσε πολιτικά προβλήματα στον Ασμουνσεν. Ωστόσο, εκείνος αν και μοιραζόταν την οικονομική κοσμοθεωρία των Σταρκ και Βέμπερ πίστευε ότι μια ακραία κρίση απαιτεί έκτακτα μέτρα.

«Οι άνθρωποι προσπαθούν να παραβιάσουν τις αρχές κάθε μέρα. Πρέπει να αντιστέκεσαι στο 99% των περιπτώσεων και να λες: αυτό δεν είναι μια έκτακτη κατάσταση. Έχεις καιρό ειρήνης και μετά έχεις καιρό πολέμου. Στην ειρήνη είμαι στην γραμμή της Bundesbank αλλά η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη», είπε ο Ασμουνσεν.

Οι αποδείξεις ότι ο καιρός πολέμου είχε έρθει σωρεύονταν διαρκώς. Εταιρείες κατάστρωναν έκτακτα σχέδια για ενδεχόμενη διάλυση του ευρώ, τράπεζες της ευρωζώνης κρατούσαν μετρητά σε απομακρυσμένες θυγατρικές, το κόστος δανεισμού Ιταλίας και Ισπανίας εκτοξεύονταν.

«Ακόμα και αυτοί που ήταν κοντά στον Ντράγκι ξαφνιάστηκαν όταν, στα τέλη Ιουλίου, δήλωσε πως η ΕΚΤ θα κάνει «ότι χρειαστεί» για να αποτρέψει τη διάλυση του νομίσματος», σημειώνει το δημοσίευμα, προσθέτοντας πως η δήλωση λειτούργησε άμεσα κατευναστικά για τις αγορές. Χαρακτηριστικά τονίζεται πως στη Φρανκφούρτη οι σύμμαχοι του Ντράγκι δούλεψαν σκληρά για να εξαλείψουν αντιδράσεις στο σχέδιο, με μικροαλλαγές ώστε να κερδίσουν τους συντηρητικούς του συμβουλίου της ΕΚΤ «απομονώνοντας» τον πρόεδρο της Bundesbank Γιενς Βάιντμαν.

Ο Σπίγκελ αναφέρει πως η Μέρκελ στο σημείο αυτό είχε πλέον πειστεί ότι το να αφήσει το ευρώ να διαλυθεί θα μπορούσε να είναι πολύ επικίνδυνο, ωστόσο η ίδια επεδίωξε να ξεκαθαρίσει πως το όποιο αντάλλαγμα για βοήθεια θα απαιτούσε οι προβληματικές χώρες να συμφωνήσουν σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτή η θέση εκφράσθηκε δημόσια από τον Ντράγκι ο οποίος ξεκαθάρισε πως «έλεγχος και βοήθεια θα πάνε χέρι χέρι».

Η κρίση χρέους στην Ευρώπη είχε τελειώσει

«Μετά από δυο χρόνια είναι ξεκάθαρο ότι οι φρενήρεις, αυτοσχέδιες δράσεις που υιοθετήθηκαν την τελευταία χρονιά της κρίσης διέσωσαν το ευρώ», αναφέρει ο Σπίγκελ, εκφράζοντας την άποψη πως ακόμη και σήμερα «η ευρωζώνη απέχει από το να είναι πλήρως υγιής». Όπως τονίζει, τα επίπεδα χρέους στο Νότο είναι υπερβολικά, η ανεργία παραμένει κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, ενώ τα αντιευρωπαϊκά κόμματα μπορεί να είναι οι κερδισμένοι από τις επικείμενες ευρωπαϊκές εκλογές.

Ο δημοσιογράφος των Financial Times κλείνοντας το τρίτο και τελευταίο μέρος της εξιστόρησής του για τα γεγονότα της περιόδου 2010- 2012 εκτιμά πως το ήδη 15χρονο ευρωπαϊκό νόμισμα πέρασε το ποιο σημαντικό τεστ, ήτοι την πλέον δύσκολη στιγμή οι ηγέτες έκαναν ότι έπρεπε για να το διατηρήσουν. Χαρακτηριστικώς είναι ο τρόπος με τον οποίο ολοκληρώνει ο Σπίγκελ το ρεπορτάζ του.

«Και κανείς δεν νοιαζόταν περισσότερο από την Ανγκελα Μέρκελ, την αναθρεμμένη στην Ανατολική Γερμανία καγκελάριο της ενωμένης Γερμανίας και, που εξαιτίας εν μέρει και της κρίσης, κατέστη ο ισχυρότερος ηγέτης της Ευρώπης», αναφέρει και επικαλείται την εξής δήλωση που έκανε η Μέρκελ προς το τέλος της κρίσης:

«Έχω επιλέξει για την Ευρώπη και το ευρώ, και, συνεπώς, για την Ελλάδα. Αν πέσει το ευρώ, τότε πέφτει η Ευρώπη».

Θανάσης Κουκάκης, Απόστολος Ρουμπάνης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ