Ενστάσεις από την Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής για τη συνταγματικότητα του φορολογικού νομοσχεδίου

Τσώλης Ζώης

Σοβαρές ενστάσεις για τη συνταγματικότητα ορισμένων διατάξεων του φορολογικού νομοσχεδίου αλλά και για την υπερφορολόγηση των μερισμάτων διατυπώνει στην έκθεση της η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής.

Ειδικότερα για το καθεστώς φορολογίας των μετοχών και των μερισμάτων που επιβάλλονται με το άρθρο 14 του νομοσχεδίου η Επιτροπή επισημαίνει τα εξής:

– «Με τις διατάξεις του προτεινόμενου άρθρου τροποποιείται ο τρόπος φορολογίας των μερισμάτων που διανέμονται από ανώνυμες εταιρείες και συνεταιρισμούς, καθώς και των κερδών που διανέμονται από εταιρείες περιορισμένης ευθύνης και λοιπά νομικά πρόσωπα του άρθρου 101 παρ. 1 τουΚΦΕ.

Συγκεκριμένα, καταργείται το σύστημα καταλογισμού (imputation) φόρου που είχε εισαχθεί με το άρθρο 13 του ν. 3842/2010 και επανέρχεται, διαφοροποιημένο, το σύστημα διαφορισμού (schedular) των εισοδημάτων, το οποίο ίσχυσε στην Ελλάδα υπό το καθεστώς του ν. 3697/2008 με αυξημένο από 10% σε 25% τον συντελεστή φόρου, με την καταβολή του οποίου εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση (για τα διαφορετικά συστήματα φορολογίας των διανεμόμενων κερδών από νομικά πρόσωπα, βλ. έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής επί του ν. 3842/2010).

Σύστημα διαφορισμού της φορολογίας των μερισμάτων εφαρμόζουν τα περισσότερα κράτη της Ευρώπης [Αλβανία με συντελεστή 10%, Αυστρία με 25%, Βέλγιο με 25% (και υπό προϋποθέσεις 15%), Γαλλία με υπαγωγή σε φόρο με τις γενικές διατάξεις του 40% του ληφθέντος μερίσματος και
απαλλαγή του υπολοίπου, Γερμανία με συντελεστή 25%, Δανία με κλιμακωτούς συντελεστές 28%, 43% και 45%, Ισπανία με 18%, Ιταλία με 12,5% (ορισμένες κατηγορίες μερισμάτων όμως φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις με συντελεστή έως 49,72% επί του 40% του ληφθέντος μερίσματος)

Κάτω Χώρες με 30% (και υπό προϋποθέσεις 15%), Λιθουανία με 20%, Λουξεμβούργο με 15%, Νορβηγία με 28%, Ουγγαρία με 25% (και 10% για μερίσματα από μετοχές εισηγμένες σε οργανωμένη αγορά), Πολωνία με συντελεστή 19%, Πορτογαλία με συντελεστή 20% (ή με υπαγωγή σε φόρο με τις γενικές διατάξεις του ημίσεως του ληφθέντος μερίσματος), Ρουμανία με συντελεστή 16%, Σλοβενία με συντελεστή 20%, Σουηδία με συντελεστή 30%, και Φινλανδία με συντελεστή 19,6% (28% επί του 70% του ληφθέντος μερίσματος).

Περαιτέρω, διατηρούνται στοιχεία συστήματος καταλογισμού με την πρόβλεψη (παράγραφοι 1 και 6) ότι, αν ο δικαιούχος των μερισμάτων ή των κερδών είναι φυσικό πρόσωπο «και ο υψηλότερος συντελεστής φορολογίας της κλίμακας του άρθρου 9 που προκύπτει μετά τη συνάθροιση των μερισμάτων ή των κερδών με τα λοιπά εισοδήματα είναι μικρότερος του 25%, με την (…) παρακράτηση δεν εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση του δικαιούχου, αλλά τα υπόψη μερίσματα ή κέρδη φορολογούνται με τις γενικές διατάξεις και το πιστωτικό υπόλοιπο φόρου επιστρέφεται».

Παρατηρείται, καταρχάς, ότι η χρήση του όρου «πιστωτικό υπόλοιπο φόρου» αντί του όρου
«παρακρατηθείς φόρος» δημιουργεί προβληματισμό ως προς το εάν, πέραν του παρακρατηθέντος φόρου, θα επιστρέφεται και ποσό εταιρικού φόρου.

Περαιτέρω, από τις (ανωτέρω) ρυθμίσεις των παραγράφων 1 και 6 προκύπτει ότι, στα φυσικά πρόσωπα, η δυνατότητα επιστροφής του παρακρατηθέντος φόρου υπό τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις (συντελεστής κλίμακας μικρότερος του 25%) παρέχεται μόνο εφόσον το μέρισμα ή τα κέρδη καταβλήθηκαν από ημεδαπό νομικό πρόσωπο και όχι όταν καταβλήθηκαν από αλλοδαπό νομικό πρόσωπο.

Υπό το φως των αποφάσεων του ΔΕΚ της 6-3-2007 στην υπόθεση C-292/04 (Meilicke), της 7-9-2004 στην υπόθεση C-319/02 (Manninen) και της 15-7-2004 στην υπόθεση C-315/02 (Lenz), η ανωτέρω ρύθμιση δεν βρίσκεται σε αρμονία με την ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων, όταν τα κέρδη διανέμονται από εταιρείες που έχουν την έδρα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή τον ΕΟΧ.

Εν προκειμένω, συμφώνως προς τα άρθρα 63 και 65 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (πρώην άρθρα 56 και 58 ΣυνθΕΚ), θα πρέπει να παρέχεται δυνατότητα επιστροφής του παρακρατηθέντος φόρου (ή μη καταβολής του) και στις ανωτέρω περιπτώσεις μερισμάτων ή κερδών καταβαλλόμενων από εταιρείες που έχουν την έδρα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή τον ΕΟΧ.

Επίσης, δημιουργείται προβληματισμός ως προς το πώς θα λειτουργήσει το δικαίωμα επιστροφής του παρακρατηθέντος φόρου σε μετόχους φυσικά πρόσωπα που φορολογούνται με συντελεστή μικρότερο του 25%, όταν αυτοί είτε είναι κάτοικοι εξωτερικού και λαμβάνουν μέρισμα από
ημεδαπές εταιρείες είτε είναι κάτοικοι Ελλάδος και λαμβάνουν μέρισμα από εταιρείες που έχουν την έδρα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή τον ΕΟΧ.

Ενόψει δε και του ότι, κατά το άρθρο 63 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην άρθρο 56 ΣυνθΕΚ), η ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων απαγορεύει περιορισμούς της κίνησης κεφαλαίων τόσο μεταξύ κρατών μελών όσο και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, τίθεται ζήτημα εφαρμογής των ανωτέρω ρυθμίσεων και σε κέρδη που διανέμονται από εταιρείες που εδρεύουν σε τρίτες χώρες.

Με τις παραγράφους 5 και 8 ορίζεται ότι για τα μερίσματα και τα κέρδη που διανέμονται σε φυσικό πρόσωπο, κάτοικο Ελλάδας, από αλλοδαπή ανώνυμη εταιρεία ή εταιρεία περιορισμένης ευθύνης «και τα οποία παραμένουν στην αλλοδαπή, ο δικαιούχος του εισοδήματος αποδίδει ο ίδιος τον οφειλόμενο φόρο με την υποβολή δήλωσης, μέσα στον επόμενο μήνα από αυτόν εντός του οποίου έγινε στην αλλοδαπή η καταβολή ή η πίστωση».

Επισημαίνεται ότι η ρύθμιση δεν φαίνεται να βρίσκεται σε αρμονία με τα άρθρα 26 παρ. 3 και 28 παρ. 4 περ. δ΄ του ΚΦΕ (όπως προστίθεται με την παράγραφο 16 του υπό εξέταση άρθρου), συμφώνως προς τα οποία, χρόνος κτήσης του σχετικού εισοδήματος είναι ο χρόνος είσπραξής του (και όχι ο χρόνος πίστωσής του στα βιβλία της εταιρείας που το διανέμει).

Με την παράγραφο 11 ορίζεται ότι οι διατάξεις για την επιβολή παρακρατούμενου φόρου με συντελεστή 25% επί των διανεμόμενων κερδών εφαρμόζονται αναλογικώς και για «τα κέρδη που εξάγει ή πιστώνει μόνιμη εγκατάσταση αλλοδαπής επιχείρησης στην Ελλάδα προς την έδρα της ή σε άλλη μόνιμη εγκατάστασή της στην αλλοδαπή».

Θα μπορούσε να υπάρξει προβληματισμός ως προς την εξομοίωση από φορολογικής πλευράς της διανομής κερδών από ημεδαπή εταιρεία με την εξαγωγή κερδών από μόνιμη εγκατάσταση, υπό την έννοια της μεταφοράς κεφαλαίων εκτός Ελλάδος, χωρίς πίστωσή τους υπέρ της έδρας της ή άλλης μόνιμης εγκατάστασης.

Εν προκειμένω, ενδεχομένως υφίσταται διακριτική μεταχείριση υπέρ των ημεδαπών εταιρειών, οι οποίες δεν υπάγονται σε φόρο σε αντίστοιχη περίπτωση μεταφοράς κεφαλαίων στο εξωτερικό, χωρίς πίστωσή τους υπέρ των μετόχων τους (ως μέρισμα), δεν υπάγονται σε φόρο».

Με αυτή τη γνωμάτευση η Επιτροπή καθιστά σαφές ότι μόνο στην Ελλάδα οι μετοχές υπερφορολογούνται ακόμη και στην περίπτωση μακροχρόνιας διακράτησης τους

Επί των άλλων διατάξεων, οι βασικές αιχμές της επιστημονικής επιτροπής αφορούν στη λειτουργία του νέου θεσμού του οικονομικού εισαγγελέα, για τον οποίον η επιτροπή ζητεί να καθορισθούν οι αρμοδιότητες με Προεδρικό Διάταγμα.

Επί του άρθρου 2 παρ. 8 με την προτεινόμενη ρύθμιση προβλέπεται ότι ο εισαγγελέας οικονομικού εγκλήματος και οι εισαγγελείς που τον επικουρούν δεν υπόκεινται στους περιορισμούς της νομοθεσίας περί απορρήτου.

Με τις προτεινόμενες διατάξεις προβλέπεται η υπό προϋποθέσεις δημοσιοποίηση σε δικτυακό τόπο του υπουργείου Οικονομικών των στοιχείων ταυτότητας φυσικών και νομικών προσώπων που έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 150.000 ευρώ ή φέρονται να έχουν διαπράξει συγκεκριμένες παραβάσεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ