Ο Αλέξανδρος Ευκλείδης μιλά στο in.gr για την Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής

Δεν είναι καθόλου δύσκολο να συναντήσεις τον Αλέξανδρο Ευκλείδη όταν επισκέπτεσαι το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκήνης είτε βρίσκεται στο γραφείο του για να εξυπηρετήσει τις διοικητικές ανάγκες της θέσης του είτε στην αίθουσα της Εναλλακτικής Σκηνής για να παρακολουθήσει κάποια πρόβα.

Λίγες μέρες πριν, και ενώ οι προετοιμασίες για τη πρώτη παράσταση της σεζόν βρισκόντουσαν σε τελικό στάδιο έκανε ένα μικρό διάλειμμα και δέχθηκε να συζητήσουμε για όλα.

Για «Το λυκόφως των χρεών» που ανοίγει τη φετινή σεζόν, για τους στόχους του νέου προγράμματος, για την χρηματοδότηση αλλά και τον μέσο όρο ηλικίας του κοινού που παρακολουθεί τις παραστάσεις της Λυρικής σε σχέση με τα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου.

Αν και η Εναλλακτική Σκηνή μετράει μόνο πέντε μήνες ζωής ο κ. Ευκλείδης και η ομάδα του νιώθουν ότι έχει περάσει πολύ μεγαλύτερο διάστημα από τα εγκαίνιά της. Το βαρύ πρόγραμμα που είχε την περσινή σεζόν τους έδωσε την δυνατότητα να αποβάλουν το άγχος και να ξεκινούν φέτος με δυναμισμό αλλά και σιγουριά ότι οι φίλοι του μουσικού θεάτρου θα τους επισκέπτονται συχνά και στις νέες εγκαταστάσεις.

Όσον αφορά τους άξονες του νέου προγραμματισμού αυτοί είναι η παράφραση κλασικών έργων όπως έγινε με «Το λυκόφως των χρεών» που αποτελεί διασκευή έργου του Βάγκνερ, η ανάθεση έργων σε Έλληνες καλλιτέχνες, η σύνδεση με την σύγχρονη θεματολογία, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, οι συμπαραγωγές και φυσικά η προσέγγιση ενός κοινού «που δεν έχει υποχρεωτικά επαγγελματική σχέση με την όπερα».

«Αυτό που επιδιώκουμε ουσιαστικά είναι η αναμέτρηση από μια άλλη σκοπιά και με έναν άλλο τρόπο πρωτότυπων έργων που δεν είναι δυνατόν να γίνει στη μεγάλη σκηνή. Θέλουμε να προσεγγίσουμε ένα κοινό που δεν έχει συστηματική σχέση με το μουσικό θέατρο γιατί συχνά οι συμβάσεις της όπερας, οι παρωχημένες ιστορίες, αποξενώνουν το κοινό» μου εξηγεί ο Ευκλείδης.

Μιλώντας μαζί του καταλαβαίνω ότι έχει συγκεκριμένο όραμα για την Εναλλακτική Σκηνή και είναι αποφασισμένος να πετύχει. «Έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πιο τρελά πράγματα και πιο εξειδικευμένα. Στην παρούσα διάταξη ο χώρος μπορεί να φιλοξενήσει 300 άτομα. Δεν θα μείνουμε μόνο στο σύγχρονο ρεπερτόριο αλλά θα πάμε και σε πιο ποπ παραγωγές. Με τον ‘Ερωτόκριτο’ του Μαραμή που έκανε τεράστια επιτυχία δώσαμε ήδη ένα στίγμα. Πρέπει να πούμε ότι η παράσταση αυτή ξεκίνησε από ανάθεση, γιατί όταν κάτι κάνει επιτυχία ξεχνάμε την αρχή του. Δεν ήταν εξασφαλισμένη η επιτυχία αυτού του έργου. Ήταν όμως μια άρτια δουλειά πάνω σε ένα αριστούργημα της ελληνικής λογοτεχνίας, μια παραγωγή υψηλών προδιαγραφών».

Εκτός από τις αναθέσεις στον προγραμματισμό υπάρχουν πολλές εκπαιδευτικές δράσεις αλλά και συμπαραγωγές με ομάδες της ελεύθερης σκηνής που ασχολούνται με το μουσικό θέατρο. «Είμαστε ξεκάθαροι στην καλλιτεχνική μας ταυτότητα, δεν θέλουμε να μπλεκόμαστε με άλλους φορείς. Μας ενδιαφέρει η μελέτη και η έρευνα στο μουσικό θέατρο και για αυτό θεωρούμε χρέος μας να βοηθήσουμε θιάσους και ομάδες που ασχολούνται με αυτό το χώρο. Τους ενισχύουμε οικονομικά, τους δίνουμε χώρο για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Πρόκειται για την ομάδα Theseum ensemble του Μιχάλη Μαρμαρινού και την παράσταση «Υο-κι-χι» που θα ανέβει τον Νοέμβριο, την Ραφή που θα παρουσιάσει την κωμική όπερα «Ο μικάδος» τον Δεκέμβριο και το «Orpheus» των Oper(O) που θα δούμε τον Ιανουάριο του 2018.

Στόχος του κ. Ευκλείδη και όλης της ομάδας είναι σε λίγα χρόνια να γίνει η Εναλλακτική Σκηνή ένας σημαντικός πολιτιστικός φορέας στο πλαίσιο πάντα της Λυρικής Σκηνής, αλλάζοντας στο συνολικό στίγμα προς την κοινωνία και το κοινό της.

«Θέλουμε να γίνει η Εναλλακτική Σκηνή απαραίτητο συστατικό του ελληνικού καλλιτεχνικού τοπίου» αναφέρει ο ίδιος και δεν ξεχνάει να αναφέρει συνεχώς την στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. «Είμαστε ένα πείραμα που ξεκινάει στην πραγματικότητα από τις νέες μας εγκαταστάσεις και το δίπολο των σκηνών. Παρόλα αυτά δεν είναι δεδομένη αυτή τη στόχευση. Δεν είχαν όλες οι όπερες του κόσμου αυτή την τόλμη να κάνουν ένα προγραμματισμό διακριτό και πλούσιο στη δεύτερη σκηνή τους. Σε πολλές όπερες που έχουν σύγχρονες εγκαταστάσεις και αυτή τη δομή η μικρή αίθουσα είναι υποστηρικτική της μεγάλης. Αυτό που κάνουμε εδώ είναι αρκετά προωθημένο».

Στο μεγάλο θέμα των ηλικιών που προσελκύει η όπερα αναφέρθηκε ο κ. Ευκλείδης βάζοντας στη θέση τους τα πράγματα. Μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι το κοινό του μουσικού θεάτρου είναι κυρίως οι κυρίες με τις γούνες ωστόσο αυτό συμβαίνει σε όλα τα θέατρα του κόσμου. Και μάλιστα η ελληνική πραγματικότητα έχει τη δική της ιδιομορφία.

«Πριν λίγα χρόνια ο Peter Gelb, o διευθυντής της Metropolitan Opera αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι μετά από 3-4 χρόνια συστηματικών προσπαθειών για να κατέβει ο ηλικιακός μέσος όρος του κοινού τους μπόρεσαν να πάνε από τα 68 χρόνια στα 66. Είναι πολύ δύσκολο αυτό το εγχείρημα και πρέπει να πούμε ότι στην Ελλάδα έχουμε πολύ χαμηλό μέσο όρο ηλικίας στο οπερατικό κοινό. Μπορεί να μην έχουμε μεγάλο κοινό συνδρομητών και να υπάρχει αυτή η έλλειψη παράδοσης που αναφέρουμε συχνά –αν και έχουμε τις αμφιβολίες μου για αυτό- αλλά έχουμε ως παράπλευρη θετική συνέπεια το γεγονός ότι το κοινό είναι πολύ πιο διευρυμένο και ηλικιακά διαφοροποιημένο σε σχέση με τις όπερες του εξωτερικού».

Αυτό το γεγονός αναμένεται να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο από την εγκατάσταση της Λυρικής στο Κέντρο Πολιτισμού. Ο υπέροχος χώρος του Ολυμπία είναι αλήθεια ότι είχε ταυτιστεί με ένα κοινό μεγαλύτερων ηλικιών. «Είναι πιο ελκυστικός ο χώρος εδώ αλλά δεν είναι τίποτα δεδομένο. Η όπερα είναι ένα ακριβό θέαμα και ελπίζουμε ο κόσμος να μας στηρίξει» τονίζει ο κ. Ευκλείδης.

Όσον αφορά την οικονομική κατάσταση της Λυρικής ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής μου εξηγεί ότι τα 12,5 εκατομμύρια που παίρνουν, ποσό ελαφρώς αυξημένο από την προηγουμένη χρονιά, φτάνουν για να καλύψουν μόνο τα λειτουργικά τους έξοδα. Αλλά με την μεγάλη αύξηση των χορηγιών και την προσέλευση του κόσμου που αναμένουν μπορούν να δηλώνουν ευχαριστημένοι.

Την ώρα που μιλάω με τον κ. Ευκλείδη στο φουαγιέ οι ηθοποιοί και οι μουσικοί της παράσταση «Το λυκόφως των εθνών» μπαινοβγαίνουν στην πρόβα με πρωτόγνωρη χαρά. Αναζητούν τον σκηνοθέτη, κάνουν αστεία και μοιάζουν περισσότερο με θεατές που ανυπομονούν να παρακολουθήσουν ένα θέαμα παρά με καλλιτέχνες που ετοιμάζονται για μια πολύωρη πρόβα.

Ένα έργο που ποτέ δεν έχει παιχτεί στην Ελλάδα, που η κανονική του διάρκεια είναι πάνω από πέντε ώρες, έγινε μια όπερα δωματίου από τον Χαράλαμπο Γωγιό. Το κείμενο μιλάει για το τέλος του κόσμου μια θεματολογία που θα έλεγε κανείς ότι είναι από τα επίκαιρα θέματα της εποχής μας. «Μιλάμε για μια ρητορική ολοκληρωτικής καταστροφής του κόσμου αλλά και τον διαρκή κίνδυνο αφανισμού του έθνους και του κράτους μας υπό την απειλή όχι των πυρηνικών αλλά της οικονομία και του χρέους» μου εξηγεί ο κ. Ευκλείδης.

Η παράσταση αφηγείται την ιστορία του προδομένου Έλληνα ψηφοφόρου, τον μύθο του χρέους και τη σύγχυση του νεοκλασικού φαντασιακού με τη νεοελληνική πραγματικότητα. Οι δημιουργοί του έργου δανείζονται από τον μύθο του Βάγκνερ την πτώση της Βαλχάλλας, της κατοικίας των θεών, και στη θέση της τοποθετούν τον Ιερό Βράχο, διαχρονικό σύμβολο του ελληνικού αλλά και του δυτικού πολιτισμού.

«Η καταστροφή της Ακρόπολης είναι μια φαντασίωση βγαλμένη από το ευρωπαϊκό φαντασιακό και συμβολίζει το τέλος του δυτικού κόσμου όπως το ξέρουμε. Ταυτόχρονα υπάρχει το θέμα του διαχρονικού ήρωα που επεμβαίνει σαν απομηχανής θεός. Ο αιώνιος σωτήρας που στην δική μας εκδοχή λέγεται Σωτήρης και όπως πάντα η λύση του αποδεικνύεται κατώτερη των προσδοκιών» αναφέρει.

«Δίνεται λύση;» αναρωτιέμαι. «Η λύση είναι το ίδιο το τέλος του κόσμου» απαντάει ο σκηνοθέτης. «Όλα μπουρλότο. Αυτό είναι η επιταγή του έργου. Δεν είναι φυσικά μια προτροπή ή μια πολιτική θέση, ωστόσο η αλήθεια είναι ότι μπορούμε στη σκηνή να δούμε μια τέτοια λύση και να ελέγξουμε τα όρια των αδιεξόδων που δημιουργούνται. Για να δούμε έτσι ότι πρέπει να αποφύγουμε την δυνατότητα να φτάσουμε ως δημοκρατία να φλερτάρουμε με την προοπτική αυτής της καταστροφής».

Στο μουσικό κομμάτι ο Γωγιός κατάφερε να κόψει πάνω από το μισό έργο και στις δύο ώρες που κρατήθηκαν να παρουσιάζεται ένα Βάγκνερ «ειδικά για Έλληνες» λέει ο Ευκλείδης γελώντας. Στην πραγματικότητα ο Βάγκνερ θεωρείται πολύ δύσκολος για ένα μη μυημένο κοινό αλλά αυτή τη δουλειά μπορεί να την παρακολουθήσει μόνο όπως έχει βαθιά ριζωμένη την ελληνική κουλτούρα». Μόνο έτσι θα μπορεί να καταλάβει τον εθνικό ύμνο αλλά και τα παιδικά τραγούδια που έχουν αντικαταστήσει τα λαιτ μοτίβα που επανέρχονται εκατοντάδες φορές μέσα στο έργο.

Όλα αυτά πάντα με σεβασμό στο μουσικό κείμενο και στον τρόπο που ο ίδιος ο Βάγκνερ αποτύπωνε τις σκέψεις του τόσο σε αυτό το έργό όσο και σε μικρότερης κλίμακας δουλειές του.

Η ώρα περνάει ο κ. Ευκλείδης πρέπει να επιστρέψει στην σκηνή. Ανανεώνουμε το ραντεβού για την πρεμιέρα του φετινού προγράμματος την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου αλλά και για τον Οκτώβριο του 2018 για να συζητήσουμε την επίτευξη των στόχων του ίδιου και της ομάδας του. Γιατί όταν γίνεται τέτοια δουλειά με αφοσίωση, πρόγραμμα και ταλέντο η επιτυχία είναι σχεδόν σίγουρη.

Νατάσα Μαστοράκου

in.gr