Έγραψαν για τον Δημήτρη Μαρωνίτη

Τρία κείμενα για τον Δ. Ν. Μαρωνίτη από τον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας Γιώργη Γιατρομανωλάκη, τον ακαδημαϊκό Θεόδωρο Παπαγγελή και τον καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας Μιχάλη Τιβέριο.

Ο φιλέταιρος ΔΝΜ
Του Γιώργη Γιατρομανωλάκη

Είναι πολύ νωρίς ακόμη και για όλους τους περιλειπόμενους φίλους, εταίρους, μαθητές και αναγνώστες του Δ. Ν. Μαρωνίτη να αποτιμήσουμε την μακρόχρονη πνευματική του προσφορά και τη γενναία και γενναιόφρονη παρουσία του στα ελληνικά γράμματα. Να το πούμε χωρίς περιστροφές: υπήρξε κορυφαίος στην εποχή μας. Και ας μου επιτραπεί: μοναδικός. Ανέπτυξε μια πρωτοπόρα και ερεθιστική φιλολογική μέδοθο που βοήθησε πολλούς να βρουν μιαν ανάλογη, αλλα όχι πάντα τόσο αποτελεσματική και χαρισματική, πορεία.

Ποιο ήταν το κύριο στοιχείο της φιλολογικής και ερμηνευτικής φύσης του ΔΝΜ: η απελευθερωτική του ιδεολογία στην αντιμετώπιση των κειμένων της ελληνικής γραμματείας από τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Ηρόδοτο (για να μείνω στους αγαπημένους του) ως τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο και άλλους πολλούς. Αυτή η απελευθερωτική του διάθεση και στάση, εκπεφρασμένη μέσα από ένα τολμηρό και κάποτε ανατρεπτικό νεοελληνικό λόγο, διέρρηξε και σχεδόν κατάργησε τα στεγανά της Αρχαίας Ελληνικής και της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας και Φιλολογίας.

Η βασική του, η φυσική ροπή του ήταν η Φιλότης. Όχι ότι το Νείκος δεν συνυπήρχε στον λόγο του. Ήταν ένας ανατρεπτικός «σοφιστής» που μπορούσε να μαγεύει και να καθηλώνει ακροατές και αναγνώστες. Υπήρξε ένας από τους θελκτικότερους μάστορες του προφορικού και γραπτού λόγου. Όμως η ενοποιητική Φιλότης ήταν, σε όλες τους τις εκδηλώσεις, το κύριο γνώρισμα. Έτσι μπόρεσε (έχοντας ένα πολύ καλό δάσκαλο τον Ι. Θ. Κακριδή) να ενοποιήσει τα κλασικά με τα νεοελληνικά γράμματα και μάλιστα με ένα ιδιαιτέρως γοητετικό, γητευτικό λόγο. Έδινε στον Καβάφη και στον Σεφέρη την ίδια προσοχή που έδειχνε όταν μιλούσε, ή έγραφε για τον Όμηρο ή τον Ηρόδοτο. Αυτή η γλωσσική, ερμηνευτική Φιλότης πέρασε, με ένα ιδιότυπο τρόπο, και στις μεταφράσεις του. Μπορεί κάποιος να διαφωνεί με τις μεταφραστικές του δοκιμές (μια λέξη που του άρεσε πολύ) όμως και εδώ στα μεταφράσματά του η λεκτική και ιδεολογική Φιλότης, η ενοποίηση των αντιθέτων και η παραγωγή ενός νέου κειμένου, φαίνεται επίσης καθαρά.

Αυτή η γραμματειακή/φιλολογική Φιλότης δεν έμενε στο γραφείο ή στα γραπτά του. Εμφανιζότανε και στα καθημερινά. Στα φιλικά και (μη το λησμονούμε, παρακαλώ) στα πολιτικά πράγματα. Υπήρξε αταλάντευτα δημοκρατικός, έχοντας καταφέρει να συγκεράσει εντός του το λαϊκό θεσσαλονικιό στοιχείο και την παλαιά αριστοκρατική πηγή της ταπεινής ελληνικής γενιάς του.

Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας.

ένθ’ εμέ μεν γλυκύς ύπνος επήλυθε κεκμηώτα
Του Θ.Δ. ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ

Είναι καιρός που σε ιδιωτικές συζητήσεις αλλά και στον δημόσιο λόγο του ο Δημήτρης Μαρωνίτης μελετούσε το λυκόφως. Και το έκανε άλλοτε με την υφέρπουσα «ιδιοτέλεια» του πρεσβύτη άλλοτε με τη μεστή σύνεση του στοχαστή. Μόνο που και λαβωμένος τον τελευταίο καιρό, αδυσώπητος απέναντι στο σιωπηρό ενδεχόμενο, ανάβλυζε ακόρεστο πάθος για όλα εκείνα τα αγωνίσματα όπου για χρόνια και χρόνια άφησε βαθύ και απαράγραπτο το αποτύπωμα του στοχασμού του. Και λαβωμένος κατάφερνε να ενσαρκώνει, όπως πάντα, μια εκδοχή του οξύμωρου: άφωνος σχεδόν, ακουγόταν στεντόρειος στο μέσα αυτί μας.

Δεν ήταν η επιτομή της καλόβολης προσήνειας και, κάποτε, απόκρημνος στο πείσμα του στένευε τον διάλογο απαιτώντας σεβαστική υποταγή. Το ένιωσα συχνά, νιώθοντας όμως την ίδια στιγμή ότι κλείνοντας την πόρτα πίσω μου θα έφευγα σοφότερος. Ποτέ δεν τον είχα τυπικά δάσκαλο, αλλά κανένας δεν άφησε μέσα μου τόσο καταλυτική επίγευση διδαχής. Το μυστικό, θαρρώ, ήταν να τον «συναντήσεις» στις πιο μύχιες διαδρομές του βιωματικού αναστοχασμού του, εκεί όπου βρίσκονταν οι καίριες προϋποθέσεις της ερμηνευτικής και μεταφραστικής του αριστείας. Και σε τέτοιες προνομιακές συναντήσεις-στιγμές, ο «δύσκολος» Μαρωνίτης σου χάριζε αφειδώλευτα την οικειότητα, τη φιλία και την φιλοπαίγμονα αγάπη του.
Τρομάζω στη σκέψη ότι σήμερα θα μπορούσα να διολισθήσω σε νεκρολογικές κοινοτοπίες. Δεν θα μου το συγχωρούσε. Κι από την άλλη πλευρά, ξέρω ότι, μη διαθέτοντας κίβδηλη μετριοφροσύνη, ορεγόταν συχνά να ακούσει τους «άθλους» του από έμπιστους και αγαπημένους. Ωστόσο, το μέγεθος και ο όγκος της πνευματικής και πολιτικής παρουσίας του δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Και όσοι τον ζήσαμε ακμαίο και μεστό εκ του σύνεγγις ξέρουμε καλά ότι, πέρα από τις καθιερωμένες φόρμουλες, από σήμερα υπάρχει πράγματι ένα κενό που δεν αναπληρώνεται εύκολα.

O κ. Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Εντονα πολιτικοποιημένος, φύσει αδέσμευτος
Του Μ. ΤΙΒΕΡΙΟΥ

Ο θάνατος, ως κάτι το προδιαγεγραμμένο και αναπόφευκτο στην ανθρώπινη φύση, είναι συνυφασμένος με την ίδια μας τη ζωή και άρα αναμενόμενος ανά πάσα στιγμή. Ωστόσο μόλις επισυμβεί ταράζει τον εσωτερικό μας κόσμο και αδρανοποιεί τη λογική όταν μάλιστα ο νεκρός συμβαίνει να είναι αγαπητό συγγενικό ή φιλικό μας πρόσωπο ή αν πρόκειται για μια γνωστή μας έντονη προσωπικότητα μεγάλης εμβέλειας, όπως αποδεδειγμένα υπήρξε ο Δημήτρης Μαρωνίτης, που άφησε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του στα πνευματικά και όχι μόνο πράγματα του τόπου.

Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και στη συνέχεια δίδαξε σ’ αυτήν, αποτελώντας, ένα από τα πιο εμβληματικά της στελέχη στην εποχή του. Αφοσιώθηκε με πάθος στις ανθρωπιστικές σπουδές έχοντας ως όπλα την οξεία κριτική ματιά και το ευρύ πνεύμα διανόησης. ΄Εντονα πολιτικοποιημένο άτομο -είναι γνωστές οι φυλακίσεις και οι ταλαιπωρίες που υπέστη κατά την επτάχρονη δικτατορία- αλλά φύσει αδέσμευτο μυαλό, θεωρούσε ιερό και αδιαπραγμάτευτο το δικαίωμα του καθενός να σκέπτεται, να μιλά και να γράφει ελεύθερα.

Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ακαδημαϊκός.

* Διαβλαστε τα τρία τελευταία άρθρα του Δημήτρη Μαρωνίτη που δημοσιεύτηκαν από το Βήμα στη στήλη του Απολίτιστα Μονοτονικά, τον Ιούνιο.

• Το κέντρο του τετραγώνου
• Λάθος και σωστό: ενναλάξ
• Αντιγραφές για το παρόν
  

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ