Β.Θεοδωρόπουλος: Είμαι περαστικός από το Φεστιβάλ Αθηνών

Σε μία κρίσιμη συγκυρία για την πορεία του Φεστιβάλ Αθηνών, κλήθηκε να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα που δεν θα άφηνε την ιστορία του θεσμού να σβήσει. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και σκηνοθέτης που έχει συνεργαστεί με τους σημαντικότερους καλλιτεχνικούς φορείς της χώρας, έβαλε στόχο την αναστροφή του αντιπαραγωγικού κλίματος που επικράτησε από την απομάκρυνση του Γιώργου Λούκου μέχρι την παραίτηση του Γιαν Φαμπρ.

Επέλεξε να αναδείξει μέσα από το πρόγραμμα του Φεστιβάλ την εγχώρια σκηνή και να δώσει φωνή σε νέους καλλιτέχνες, που συχνά δεν έχουν τη δυνατότητα να ακουστούν.

Καταγράφοντας 20 χρόνια επιτυχημένης πορείας στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, το οποίο με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το 1997, κατάφερε να ισορροπήσει μεταξύ νέου και παλιού, εθνικού και διεθνούς στην κατάρτιση της ατζέντας του Φεστιβάλ.

Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, δηλώνει στο in.gr: «Ο Φαμπρ, τον οποίο εκτιμώ και το διευκρινίζω αυτό, είχε πει ότι η συμμετοχή στο Φεστιβάλ δεν είναι για οικονομικούς λόγους. Το είπε, όμως, ερχόμενος για πρώτη φορά σε μια χώρα, χωρίς να γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει. Εδώ οι συνθήκες είναι, ωστόσο, διαφορετικές και δύσκολες οικονομικά».

Διαφωνεί, ωστόσο, με τον χαρακτηρισμό «persona non grata», που απέδωσαν πολλοί καλλιτέχνες στον Γιαν Φαμπρ, λέγοντας πως δεν μπορούμε να αποκαλούμε έτσι έναν καλλιτέχνη, «είναι επικίνδυνο από πολλές σκοπιές». Aναφέρει, επίσης, ότι είναι σημαντικό «να έρχεται ένας ξένος» και να «μην γινόμαστε εθνικιστές».

Ο κ. Θεοδωρόπουλος δεν παραλείπει να μιλήσει για τη συλλογικότητα με την οποία πορεύεται στην τέχνη. Με σύμμαχό του το ομαδικό πνεύμα, δημιουργεί συνθήκες ανάπτυξης για το Φεστιβάλ χωρίς να αγνοεί το κοινωνικό πρόσημο της τέχνης. Η συμμετοχή ΑμΕΑ σε παραστάσεις και η θέσπιση ειδικών πακέτων εισιτηρίων εντάσσονται, μεταξύ άλλων, στην ατζέντα την οποία, όπως αναφέρει, δημιούργησε με αστείρευτη ενέργεια.

Δηλώνει, όμως, «περαστικός» από το Φεστιβάλ Αθηνών, αφού «σπίτι του» παραμένει το Θέατρο του Νέου Κόσμου.

Έχει μάθει να μην αγνοεί γόνιμες ιδέες του παρελθόντος, αλλά να τις αξιοποιεί. Το γεγονός ότι έλαβε υπόψη του τις εργασίες του Γιώργου Λούκου αποδεικνύει αυτή του την πρόθεση. Χαρακτηρίζει λανθασμένη τη συμπεριφορά ορισμένων πολιτικών που όταν αναλαμβάνουν ένα υπουργείο θεωρούν πως θα δημιουργήσουν τα πάντα από το μηδέν, όσο κι εάν οι ιδέες που προϋπάρχουν στο τραπέζι είναι έξυπνες.

Ο. κ. Θεοδωρόπουλος χωρίς να αγνοεί τη διαμορφωμένη ταυτότητα του Φεστιβάλ Αθηνών, αποφάσισε να την εμπλουτίσει με δράσεις που τονίζουν τον εκπαιδευτικό της χαρακτήρα. Ο στόχος της δημιουργίας Λυκείου Επιδαύρου βρίσκεται ανάμεσα στις πρωτοβουλίες που έχουν ανάψει ζωηρές συζητήσεις. Ο διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών εξηγεί τον τρόπο που θα υλοποιηθεί η ιδέα, και μιλά για τα μελλοντικά σχέδια που βρίσκονται στα σκαριά.

Σχέδια που αναδεικνύουν έναν διαφορετικό τρόπο αντίληψης της τέχνης.

• Αντιδράσεις και σχόλια είχαν προκαλέσει οι επιλογές του Γιαν Φαμπρ για το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών. Ακούστηκαν φωνές που κατήγγειλαν ότι το Φεστιβάλ είχε απομακρυνθεί πλήρως από το ελληνικό του στοιχείο. Όταν δημιουργούσατε την ατζέντα του Φεστιβάλ είχατε κατά νου την απαίτηση πολλών για μεγαλύτερη έμφαση στα εγχώρια εγχειρήματα; Θεωρήσατε υποχρέωσή σας να προάγετε την ελληνική καλλιτεχνική σκηνή;

Ένα φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, είναι διεθνές άρα πρέπει να παρουσιάζονται και ελληνικές και ξένες παραστάσεις. Από εκεί και πέρα, επίσης, υποχρέωση του Φεστιβάλ είναι, κατά τη γνώμη μου, να προωθεί και να προάγει τους έλληνες καλλιτέχνες. Αυτό γίνεται με διάφορους τρόπους. Γίνεται με το να δίνεις την ευκαιρία σε νέες ομάδες και σκηνοθέτες να εμφανίζονται στο Φεστιβάλ, το οποίο έχει και έναν οικονομικό χαρακτήρα. Ο Φαμπρ, τον οποίο εκτιμώ και το διευκρινίζω αυτό, είχε πει ότι η συμμετοχή στο Φεστιβάλ δεν είναι για οικονομικούς λόγους. Το είπε, όμως, ερχόμενος για πρώτη φορά σε μια χώρα, χωρίς να γνωρίζει ακριβώς τι συμβαίνει. Εδώ οι συνθήκες είναι, ωστόσο, διαφορετικές και δύσκολες οικονομικά. Έχουν καταργηθεί από το υπουργείο Πολιτισμού οι επιχορηγήσεις. Σε μια εποχή που τα περισσότερα θέατρα δεν πληρώνουν, παίζει ρόλο το οικονομικό κομμάτι. Το Φεστιβάλ είναι από τους λίγους χώρους που πληρώνουν σήμερα.

• Η επικρατούσα οικονομική δυστοκία θα λέγατε ότι σας εμπόδισε να ανεβάσετε στις σκηνές του Φεστιβάλ Αθηνών σημαντικά ονόματα διεθνούς εμβέλειας;

Ό,τι μπορούσαμε να κάνουμε, το κάναμε. Δεν μας εμπόδισε η κατάσταση αυτή. Το πρόβλημα ήταν ότι ανέλαβα την καλλιτεχνική διεύθυνση στις 4 Απριλίου και μετά από δύο μήνες ξεκινούσε το Φεστιβάλ. Αυτό είχε μια μεγάλη δυσκολία. Τα καταφέραμε όμως και υπογράφω το πρόγραμμα που δημιουργήθηκε, μου αρέσει. Δεν θα το χαρακτήριζα πυροσβεστικό ή σωστικό, αλλά ένα πρόγραμμα που θα ήθελα να υλοποιήσω. Ήταν, ωστόσο, δύσκολο να βρούμε πολύ καλές ξένες παραστάσεις, όταν για να τις κλείσει κανείς απαιτείται να γίνουν οι απαραίτητες κινήσεις ένα ή δύο χρόνια πριν. Επειδή όμως και από το Θέατρο του Νέου Κόσμου δεν έχω μάθει να δουλεύω μόνος μου, πάντα δημιουργώ συνθήκες συλλογικότητας, έτσι κι εδώ από τις πρώτες ημέρες έφτιαξα μια ομάδα.

• Συστάθηκε καινούρια ομάδα ή χρησιμοποιήθηκαν μέλη του Θεάτρου του Nέου Κόσμου;

Δεν έφερα την ομάδα από το Θέατρο του Νέου Κόσμου, γιατί δεν θα ήθελα να διαλυθεί το Θέατρο. Έλληνες που εκτιμώ μπήκαν σε αυτή του Φεστιβάλ σαν σύμβουλοι .

Στο διεθνές κομμάτι, ήρθε σαν σύμβουλος ένας πολύ σημαντικός άνθρωπος από την Ευρώπη, ο Ματίας φον Χαρτς, που επί οκτώ χρόνια είναι διευθυντής του Θερινού Φεστιβάλ Βερολίνου κι έχει διευθύνει άλλα 12 φεστιβάλ. Γνωρίζει πολύ καλά τι συμβαίνει στην Ευρώπη, οι αντιλήψεις του είναι πολύ συγγενικές με τις δικές μου – συμπτωματικά γιατί δεν τον γνώριζα – κι αυτός μου είπε στην πρώτη μας επαφή ότι είναι πολύ δύσκολό να βρούμε ξένους καλλιτέχνες. Με πήρε την επομένη, όμως, τηλέφωνο και μου ανακοίνωσε ότι μίλησε με 22 καλλιτέχνες και ότι και οι 22 ήθελαν να έρθουν στην Ελλάδα. Είχα την πολυτέλεια να μπορώ να διαλέξω από τις 22 τις 10 δουλειές που ταίριαζαν στην αντίληψη του Φεστιβάλ, το οποίο είναι νεανικό, εναλλακτικό και πολιτικό.

• Πολιτικό υπό ποια έννοια;

Πολιτικό, δηλαδή, σημαίνει να αφουγκράζεται την εποχή του, την Ελλάδα και τον κόσμο του 2016.

• Ως προς το οικονομικό κομμάτι, στο οποίο αναφερθήκατε προηγουμένως, είπατε πως δεν σας περιόρισε στην επιλογή ξένων παραστάσεων. Το χρέος όμως του Φεστιβάλ παραμένει μεγάλο. Η εξόφλησή του έχει ξεκινήσει;

Ναι, από την πρώτη ημέρα. Δέχτηκα να μειωθεί από τα τέσσερα εκατομμύρια, που είχε τα δύο προηγούμενα χρόνια, στα τρία ο προϋπολογισμός. Και αυτό έγινε για να εξοφληθούν χρέη που υπήρχαν. Τα χρέη του Φεστιβάλ ανέρχονται στο ένα εκατομμύριο περίπου. Οι ημερομηνίες εξόφλησης των χρεών, διαδικασία που γίνεται τμηματικά, έχουν τηρηθεί. Παρ’ όλο που είμαι καλλιτεχνικός διευθυντής, θέση που έχει διαχωριστεί από διοικητικά και οικονομικά καθήκοντα, έχω μάθει και από το Θέατρο Νέου Κόσμου να με ενδιαφέρουν κι άλλοι τομείς. Μου αρέσει να ασχολούμαι ώστε να βρίσκονται λύσεις.

• Για να επανέλθουμε στο θέμα Φαμπρ, τις αιχμηρές τοποθετήσεις και τις αντιδράσεις καλλιτεχνών γύρω από τον διορισμό του θα τις χαρακτηρίζατε υπερβολικές;

Υπήρχε και δίκιο, υπήρχε όμως και υπερβολή. To άδικο είναι να μας φταίει ένας συνάδελφός μας, γιατί συνάδελφος είναι ο Φαμπρ, και να τον πετάμε στον καλλιτεχνικό «καιάδα». Το βρίσκω πολύ προσβλητικό. Για αυτό και δεν υπέγραψα, το «persona non grata». Δεν μπορούμε να αποκαλούμε έτσι έναν καλλιτέχνη, είναι επικίνδυνο από πολλές σκοπιές.

• Ασκώντας κριτική στο πρόγραμμα Φαμπρ, αρκετοί διατείνονταν πως δεν δόθηκε βήμα σε νέους έλληνες καλλιτέχνες να παρουσιάσουν τα εγχειρήματά τους

Όταν έρχεσαι από το εξωτερικό και δεν έχεις κάποια σύνδεση με την Ελλάδα, είναι φυσικό με αυτούς τους χρόνους που υπάρχουν μπροστά σου να μην γνωρίζεις το τοπίο. Θεωρώ ότι έπρεπε να υπάρχει το Φεστιβάλ Αθηνών με Έλληνες και μέσα σε αυτό να κάνει αυτό που ξέρει ο Φαμπρ ως curator (επιμελητής). Είναι όμως πολύ σημαντικό να έρχεται ένας ξένος, μη γινόμαστε ξαφνικά εθνικιστές. Όπως είμαστε υπερήφανοι για τον Γαβρά και τον Κουρεντζή, που κάνουν καριέρα στο εξωτερικό , μη θέλουμε να κλείσουμε εδώ τους τοίχους. Είναι πολύ μεγάλο λάθος.

• Πολλές φωνές καλλιτεχνών ενώθηκαν προσπαθώντας να υπερασπιστούν τη δουλειά του Γιώργου Λούκου για το Φεστιβάλ Αθηνών. Το φετινό πρόγραμμα πόσο κοντά βρίσκεται στην ατζέντα Λούκου;

Ο Λούκος έκανε ένα σπουδαίο έργο, ειδικά στην Πειραιώς. Δεν μπορώ να το διαγράψω και να ξεκινήσω από το μηδέν. Τα πολύτιμα τα κρατάς και τα συνεχίζεις. Βλέπουμε όμως πολιτικούς όταν παραλαμβάνουν ένα υπουργείο να μην ακουμπούν χίλιες καλές ιδέες που μπορεί να έχουν μείνει από τον προκάτοχό τους, γιατί νομίζουν ότι αυτοί θα φέρουν από το μηδέν τα πάντα. Είναι τεράστιο λάθος, και μπορεί να είναι πολύ ελληνικό φαινόμενο. Ενώ είμαι Έλληνας, δεν ταυτίζομαι σε όλα με τους Έλληνες.

• Είναι γνωστό ότι και στο παρελθόν σάς είχε προταθεί να αναλάβετε διευθυντικές θέσεις, όπως άλλωστε και τη διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών. Τόσα χρόνια άρνησης πώς κατέληξαν σε θετική απάντηση;

Έχω ένα θέατρο το οποίο το αγαπάω και το πονάω. Δεν με ενδιέφερε να αποκτήσω μια διευθυντική θέση. Κάποια στιγμή, όμως, θεωρώ πως έχουμε υποχρέωση να κάνουμε κάτι γι’αυτόν τον τόπο, με την εμπειρία που κουβαλάμε. Όταν ήταν έτοιμο να διαλυθεί το Φεστιβάλ – στην Ελλάδα όταν διαλύεται κάτι δεν το ξαναφτιάχνουμε εύκολα όπως συνέβη με τις επιχορηγήσεις – είπα αυτόματα το «ναι», δεν μπήκα σε καμία σκέψη ή δίλημμα.

• Σκοπός σας η δημιουργία Λυκείου Επιδαύρου που θα λειτουργήσει ως διεθνές κέντρο έρευνας για την εκπαίδευση του ηθοποιού στο αρχαίο δράμα. Ποιες είναι οι φιλοδοξίες για αυτό το εγχείρημα;

Το Λύκειο Επιδαύρου θεωρώ πως έπρεπε να έχει ιδρυθεί εδώ και 30 – 40 χρόνια, από τη Μεταπολίτευση και μετά. Με ενδιαφέρει πολύ ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του Φεστιβάλ, δεν μου αρκούν έξι ή οκτώ καλές παραστάσεις, αλλά και το τι γίνεται γύρω από αυτές. Η εκπαίδευση πάνω στο θέμα της τραγωδίας και της σκηνοθεσίας, για τις οποίες δεν υπάρχει καν σχολή στην Ελλάδα, είναι προτεραιότητα. Αν ήθελα να αφήσω κάτι πίσω μου, θα ήταν κάποια λιθαράκια σε αυτό το εκπαιδευτικό κομμάτι.

• Πότε θα υλοποιηθεί η ιδέα;

Του χρόνου. Βρέθηκα στην Επίδαυρο, όπου έχω πραγματοποιήσει συζητήσεις με την τοπική αυτοδιοίκηση, και μου πρότειναν μέρος που θα μπορούσε να στηθεί μια κατασκήνωση. Θεωρώ σημαντική για τη συνύπαρξη των σπουδαστών την κατασκήνωση που θα συνδυάζει τη φύση, αλλά θα είναι και κοντά στο Αρχαίο Θέατρο. Μου πρότειναν μια δασική περιοχή που μου άρεσε πολύ. Επισκέφτηκα όλα τα σχολεία του Δήμου Επιδαύρου, αφιέρωσα οκτώ ώρες, περίπου, ώστε να βρω χώρους όπου θα γίνουν τα μαθήματα. Θα υπάρχουν δύο περίοδοι μέσα στο καλοκαίρι, από 150 άτομα η καθεμιά και δέκα τμήματα των 15 σπουδαστών. Ήδη είμαστε σε επαφή με πανεπιστήμια και σχολές του εξωτερικού για να έρθουν σκηνοθέτες και ηθοποιοί από όλο τον κόσμο.

• Μιλήσατε μόλις για το Λύκειο Επιδαύρου, ποιες άλλες φιλοδοξίες τρέφετε για το Φεστιβάλ Αθηνών;

Με ενδιαφέρει οι παραστάσεις, ελλήνων και ξένων, που λαμβάνουν χώρα στο Φεστιβάλ να συνοδεύονται από συζητήσεις και εργαστήρια. Δεν αρκεί ένας πολύ καλός ξένος σκηνοθέτης να φέρει μια παράσταση, αλλά θα ήταν ωραίο να μπορούσε να οργανώσει ένα εργαστήριο πάνω στη μέθοδό του. Ήδη τώρα πιλοτικά οργανώνουμε τέτοια εργαστήρια και συζητήσεις. Στις 22 Ιουνίου θα διεξαχθεί μια μεγάλη συζήτηση στον Κήπο της Πειραιώς σχετικά με το τι Φεστιβάλ θέλουμε. Από την αποπομπή του Λούκου μέχρι την παραίτηση του Φαμπρ, προέκυψε ένα κενό πέντε, περίπου, μηνών. Έχει και το θετικό του, γιατί σε κάνει να σκεφτείς τι Φεστιβάλ επιθυμείς να δεις.

• Εκτός από τη θεματολογία, ποιες άλλες αλλαγές θα συντελεστούν σε επίπεδο χώρου;

Θα πρέπει να φύγουμε από το κτίρια του Φεστιβάλ Αθηνών, στη Χατζηχρήστου, γιατί είναι πολύ ακριβό το ενοίκιο, 23.000 ευρώ συγκεκριμένα. Αν βρούμε έναν χώρο που να καλύπτει τις ανάγκες μας και πληρώνουμε το ένα τρίτο ή και το μισό έστω, θα εξοικονομήσουμε χρήματα για τις παραγωγές.

Στην Πειραιώς θα πρέπει να χωριστούν καλύτερα οι χώροι, να μην υπάρχει τέτοια σπατάλη ενέργειας για τη θέρμανση και την ψύξη, και να λειτουργεί και χειμώνα. Υπάρχει πρόθεση και από τον ιδιοκτήτη, που είναι η Εθνική Τράπεζα, και από το υπουργείο Πολιτισμού να γίνει κάτι τέτοιο.

• Συνεργάζεστε φέτος στενά και με τον δήμο Αθηναίων

Από του χρόνου θα κάνουμε άνοιγμα στην πόλη, ήδη συνεργαζόμαστε με τον Δήμο Αθηναίων για παραστάσεις έξω από τα τείχη του Φεστιβάλ. Θέλουμε να δραστηριοποιηθούμε και σε άλλους χώρους όπως σε δρόμους, σε στοές, που είναι από τα πιο ατμοσφαιρικά μέρη στην Αθήνα ακόμη και στην παρακμή τους, σε ιστορικά κτίρια που κουβαλούν μνήμες. Για αυτό και ξεκινάμε μια μεγάλη συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων που μας στηρίζει. Το Φεστιβάλ ανήκει στην πόλη. Υπογράψαμε, ακόμη, ένα συμφωνητικό με τη Σχολή Καλών Τεχνών, με την οποία μας χωρίζει ένας, μόνο, τείχος στην Πειραιώς. Το κοινό θα μπορεί να επισκέπτεται τον χώρο, να βλέπει εκθέσεις και να ανακαλύπτει οτιδήποτε νέο συμβαίνει στα εικαστικά. Θα συνεργαστούμε με μαθητές και καθηγητές της ΑΣΚΤ. Μου βγαίνει τρομερή ενέργεια. Θέλουμε να προσφέρουμε, και φτιάχνουμε ήδη το πρόγραμμά μας για του χρόνου.

• Ποιες πρωτοβουλίες σκοπεύετε να αναπτύξετε, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, για κοινωνικά ευπαθείς ομάδες;

Μέσα στις φετινές επιλογές είναι η ομάδα ΘΕ.Α.Μ.Α, που έχει και ΑμΕΑ, και θα ανεβάσει τους «Πέρσες» του Αισχύλου στην «Νέα Σκηνή» του Εθνικού Θεάτρου. Και οι άλλες μας επιλογές εμπεριέχουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της τέχνης. Όπως και οι τιμές παίζουν σημαντικό ρόλο γιατί το Φεστιβάλ έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούν να το παρακολουθούν και νέοι καλλιτέχνες.

• Ο κόσμος, πιστεύετε, έχει αγκαλιάσει περισσότερο το θέατρο τα τελευταία χρόνια;

Ναι, το βλέπω και από το Θέατρο του Νέου Κόσμου που τα τελευταία χρόνια πηγαίνει καλύτερα. Ο κόσμος έχει ανάγκη να βγει από το σπίτι του, και το θέατρο έχει κερδίσει πολύ, πιο πολύ από τις άλλες τέχνες.

Δεν διακόπτω τις σχέσεις μου με το Θέατρο του Νέου Κόσμου επειδή είμαι εδώ. Για αυτό δεν πήρα την ομάδα του Θεάτρου για να τη φέρω στο Φεστιβάλ. Στο Φεστιβάλ Αθηνών είμαι περαστικός, το Θέατρο Νέου Κόσμου είναι το σπίτι μου. Εκεί θα γυρίσω, μου δίνει μια ασφάλεια. Με αφορά όμως πολύ αυτό που κάνω για το Φεστιβάλ, έχω μεγάλη ενέργεια και τρομακτικό κέφι.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ