Tο προσφυγικό στο επίκεντρο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Συζήτηση για το προσφυγικό και το μεταναστευτικό πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Φέτος, το Φεστιβάλ πραγματοποιεί αφιέρωμα στους «πρόσφυγες», ένα θέμα που απασχολεί πολλούς ξένους και έλληνες κινηματογραφιστές.

Η σκηνοθέτις Μαριάννα Οικονόμου, που έχει γυρίσει το ντοκιμαντέρ «Ο πιο μακρύς δρόμος» με θέμα πρόσφυγες που κρατούνται στην φυλακή ανηλίκων του Βόλου, σημείωσε ότι ήθελε να δώσει ανθρώπινο πρόσωπο στην εκμετάλλευση ανηλίκων από διακινητές.

Είπε ότι τα παιδιά είναι κλειδωμένα 22 ώρες το 24ωρο στα κελιά τους και πως μόλις οι πόρτες των κελιών τους άνοιγαν, έτρεχαν να στηθούν στην ουρά για να τηλεφωνήσουν στους γονείς τους. Εκείνοι, αποκλεισμένοι στη Συρία, ζητούσαν βοήθεια από τα παιδιά τους, πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι το κλειδί για να προσεγγίσει κανείς το θέμα είναι να σταθεί στις κοινές αξίες και τα κοινά συναισθήματα.

Η ίδια παραδέχθηκε ότι τίθεται το θέμα τι κάνει κανείς με την τέχνη που δημιουργεί και εξέφρασε την άποψη ότι εάν ο κόσμος δεν έρχεται στην τέχνη, θα πρέπει η τέχνη να πάει στον κόσμο.

Συγκινημένος, ο φωτορεπόρτερ Γιώργος Μουτάφης έδειξε στο κοινό που βρέθηκε στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, φωτογραφίες του, κυρίως από τη Λέσβο και αφηγήθηκε συγκλονιστικές ιστορίες. «Έχουμε καταλήξει να φωτογραφίζουμε πτώματα ή υποσιτισμένους στην Ειδομένη» είπε ο Γ.Μουτάφης, λέγοντας ότι προσπαθεί να κάνει τον θεατή να αισθανθεί. «Εάν αισθανθεί θα μπει σε μια διαδικασία να σκεφτεί και ίσως και να αλλάξει» τόνισε.

Σημείωσε ότι υπήρξαν φορές που το πρακτορείο Reuters, για το οποίο φωτογράφιζε, του είπε ότι οι εικόνες ήταν πολύ σκληρές για να δημοσιευτούν.

Θυμάται ένα περιστατικό όπου ένας άνδρας έφτασε στη Λέσβο και τον ρώτησε εάν εκείνος τράβηξε τη φωτογραφία μίας σορού καλυμμένης με σεντόνι. Όταν ο φωτορεπόρτερ απάντησε «ναι», ο άνδρας του ζήτησε να τον πάει στο σημείο που είχε πνιγεί ο αδελφός του. Στη συνέχεια του έδειξε τις φωτογραφίες τεσσάρων παιδιών και τον ρώτησε αν ήξερε τι είχαν απογίνει. «Το ένα πέθανε δίπλα μου και το άλλο ήταν νεκρό δίπλα στον πατέρα του» είπε ο φωτογράφος.

Ο ίδιος εξέφρασε την άποψη ότι μπαίνουν ζητήματα ηθικής όταν φωτογραφίζεις, αλλά ίσως χρειάζεται να σοκάρεις, εάν θες να αλλάξουν τα πράγματα.

Ο σκηνοθέτης Ανέστης Αζάς (και καλλιτεχνικός υπεύθυνος της Πειραματικής Σκηνής (-1) του Εθνικού Θεάτρου) μίλησε για την παράσταση που ανέβασε, χρησιμοποιώντας μαρτυρίες για το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι. Είπε ότι το συγκεκριμένο ναυάγιο ήταν η αποτυχημένη προσπάθεια push back των προσφύγων στην Τουρκία και ότι η τραγωδία αυτή ήταν που οδήγησε στην αλλαγή πολιτικής της χώρας μας στο προσφυγικό.

Η Μάρθα Μπουζιούρη, κοινωνική ανθρωπολόγος -σκηνοθέτρια cross-media projects, τάχθηκε κατά του όρου προσφυγική κρίση, λέγοντας ότι συσκοτίζει εσκεμμένα κάποιες πτυχές και εάν και εστιάζει στην ανθρωπιστική κρίση, υποβαθμίζει τη βαθιά πολιτική διάσταση αυτού που συμβαίνει. Έκανε λόγο για «μια ιστορική μετάβαση, της οποίας τις συνέπειες δεν έχουμε κατανοήσει» και σημείωσε ότι πολλές φορές το προσφυγικό ανάγεται σε θέαμα και ότι υπάρχει η πλευρά που αφορά ζητήματα καιροσκοπισμού και αισθητικοποίησης του ακραίου, του τρόμου.

Η ίδια σημείωσε ότι είναι πολύ σημαντική η διάσταση της συμμετοχικότητας και του αυτοπροσδιορισμού των προσφύγων μέσα από κάθε τι που κάνουμε.

«Θα έπρεπε να είμαστε δύο φορές πιο προσεκτικοί όταν λέμε στους πρόσφυγες ότι θα δημοσιοποιηθεί η ιστορία τους, θα ακουστεί η φωνή τους. Τι παίρνουν αυτοί οι άνθρωποι πίσω, άμεσα;» αναρωτήθηκε.

Στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιείται αφιέρωμα στο προσφυγικό, με τίτλο «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;».

Στο ντοκιμαντέρ «Ονειρεύομαι τη Δανία» του Μίκαελ Γκράβερσεν, ένας νεαρός πρόσφυγας από το Αφγανιστάν αναζητά μια καλύτερη ζωή στη Δανία. Όταν η χώρα θα απορρίψει την αίτηση ασύλου, θα ταξιδέψει στην Ιταλία για μία προσωρινή άδεια παραμονής. Ο νεαρός, όμως, καλείται να αντιμετωπίσει μία ζωή στον δρόμο. Ο Γκράβερσεν κινηματογραφεί ένα μόνο από τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα και δείχνει τη σκληρή τύχη που τα περιμένει όταν αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα κέντρα ασύλου και να καταλήξουν στη σκοτεινή πλευρά της Ευρώπης.

Στην ταινία «Η Λαμπεντούζα τον Χειμώνα», βλέπουμε το νησί στη διάρκεια του χειμώνα, όταν πρόσφυγες και κάτοικοι προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες και να τα βγάλουν πέρα μαζί, με αξιοπρέπεια.

Αν και δεν συμπεριλαμβάνεται στο αφιέρωμα για τους πρόσφυγες το «Μια ιστορία αγάπης από τη Συρία» αφηγείται την ιστορία ενός ζευγαριού, του οποίου η σχέση δοκιμάζεται από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Το ζευγάρι μαζί με τα παιδιά του θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να βρει καταφύγιο στην Ευρώπη. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι η σχέση τους θα καταφέρει να αντέξει τη δοκιμασία.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ