Λεός Καράξ, ο «λαθρεπιβάτης» του σινεμά

Έχει τη φήμη ότι είναι δύσκολος στις συνεντεύξεις, ότι δεν του αρέσει να μιλάει πολύ. Αλλά αυτός δεν είναι ο Λεός Καράξ που γνωρίσαμε το πρωί της Τρίτης στον κήπο του Γαλλικού Ινστιτούτου. Ο Λεός Καράξ που γνωρίσαμε στην Αθήνα –όπου έχει έρθει για το 8ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου- αισθάνεται περισσότερο σαν ένας «παράνομος καλεσμένος σε ένα νησί, το νησί του σινεμά».

Παρέα με ένα πακέτο τσιγάρα -κάπνιζε συνεχώς-, ο γάλλος σκηνοθέτης των Εραστών της Γέφυρας και του Holy Motors, απάντησε στις ερωτήσεις μας, φορώντας πάντα τα γυαλιά του και μιλώντας σχεδόν ψιθυριστά. Αν και ο ίδιος δήλωσε ότι είναι «μονίμως θυμωμένος», επειδή το θεωρεί καλύτερο από το να είναι «νοσταλγικός ή οτιδήποτε άλλο», εμάς μας ακούστηκε περισσότερο ρομαντικός.

Ο Λεός Καράξ και το νησί του σινεμά

«Αυτή η μεταφορά υπήρχε πάντα στο μυαλό μου δεν ξέρω γιατί. Το σινεμά είναι σαν ένα νησί όπου μπορείς να αισθανθείς τον κόσμο από διαφορετικές γωνίες» λέει. «Μπορείς να δεις τον φόβο, την αγάπη, τον πόθο. Και εκεί υπάρχει ένα τεράστιο νεκροταφείο γεμάτο από πολλούς υπέροχους ανθρώπους που δημιούργησαν το σινεμά. Εγώ, όταν ξεκίνησα, ήμουν καλεσμένος, ένας παράνομος καλεσμένος. Με τις πρώτες ταινίες μου ένιωσα την ανάγκη να πω ευχαριστώ σε κάποιους σκηνοθέτες. Ευχαριστώ για αυτό το νησί, ευχαριστώ που μου επιτρέψατε να είμαι εκεί».

«Όταν είσαι νέος, θέλεις να βρεις ένα μέρος να ανήκεις. Όταν ήμουν παιδί νόμιζα ότι η μουσική θα ήταν ο τόπος μου. Αλλά δεν είχα ταλέντο. Και γύρω στα 16-17 ανακάλυψα το σινεμά. Ανακάλυψα ότι πίσω από τις ταινίες υπήρχε κάποιος και αυτός ο κάποιος ήθελα να ήμουν εγώ» τονίζει.
Πώς είναι για αυτόν η εμπειρία του να γυρίζει ταινίες; «Το να γυρίζεις ταινίες είναι κάτι βάρβαρο, βίαιο» λέει. «Δεν μπορώ να το κάνω μόνος μου. Μερικές φορές πας σε παράξενα μέρη με μια ταινία και εάν πας μόνος σου, η εμπειρία μπορεί να είναι επικίνδυνη».

Στον Καράξ –ψευδώνυμο που υιοθέτησε επειδή ήθελε «μια αλλαγή»- αρέσει να γυρίζει ταινίες με ανθρώπους που γνωρίζει. Εάν, για παράδειγμα, έχει στο μυαλό του τον αγαπημένο του πρωταγωνιστή Ντενί Λαβάντ και αυτός δεν μπορέσει να το κάνει, τότε θα προτιμήσει να μην κάνει την ταινία. «Γι’ αυτό δεν κατάλαβα ποτέ το κάστινγκ. Το κάστινγκ είναι ρατσιστικό και βίαιο. Πώς μπορείς να πεις σε μια γυναίκα δεν μου κάνεις γιατί είσαι λευκή ή μαύρη, είσαι όμορφη ή άσχημη, είσαι κοντή ή ψηλή;» αναρωτιέται.

Ο φόβος και η σύγχρονη κρίση

Ο Καράξ περιγράφει τη διαδικασία του γυρίσματος μιας ταινίας σαν μία σχεδόν τρομακτική διαδικασία. «Ο φόβος υπάρχει, αλλά μικραίνει όσο μεγαλώνω, επειδή δεν έχω κάτι να χάσω. Από τα 30 μου μέχρι τα 50 μου γύρισα μια ταινία. Δεν υπάρχει χειρότερο από αυτό. Από τους Εραστές της Γέφυρας μέχρι το Holy Motors, γύρισα μόνο το Pola X που ήταν μεγάλη αποτυχία. Όταν το βιώνεις αυτό, είτε σταματάς, είτε λες: “Ό,τι έγινε, έγινε”. Αλλά δεν μου μένουν πολλές ταινίες ακόμα, οπότε πρέπει να προσπαθήσω».

Για τον σκηνοθέτη, «ο φόβος έχει γίνει μια μεγάλη βιομηχανία. Το να μην φοβάσαι καθόλου είναι ηλίθιο, αλλά το να σε καθοδηγεί ο φόβος είναι κάτι τρομερό. Ο καθένας από εμάς πρέπει να βρει τον τρόπο να τον αντιμετωπίσει».

Στην Ελλάδα βρίσκεται για το 8ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου. «Ήρθα για πρώτη φορά ως παιδί και ύστερα όταν ήμουν νεαρός με τη σύντροφό μου και πήγαμε στα νησιά. Έχω να έρθω πάνω από 30 χρόνια» λέει. «Είστε άσχημα μπλεγμένοι («you are in deep s**t» όπως λέει στα αγγλικά) και πιστεύω ότι είναι πάντα καλό να συναντάς ανθρώπους που έχουν μπλέξει άσχημα».

Όπως είναι φυσικό, η συζήτηση περνά και στην πολιτική κρίση. «Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει μία κρίση σε εξέλιξη –όπως στην Ελλάδα. Αυτή μπορεί να μοιάζει με μία προσωπική κρίση. Το ερώτημα είναι: θα βγεις από αυτήν δυνατότερος ή πιο αδύναμος; Οι άνθρωποι που θα δουν τις ταινίες μου ελπίζω να νιώσουν ότι υπάρχει ένα μέρος, όπου μπορείς να αισθανθείς πιο δυνατός. Δεν ξέρω εάν το σινεμά μου είναι πολιτικό ή κοινωνικά συνειδητοποιημένο, αλλά πάντα ήλπιζα ότι το σινεμά μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ζωντανοί».

Ο σκηνοθέτης και οι θεατές του

Για ποιον, όμως, κάνει ταινίες; Ο ίδιος έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι κάνει ταινία «για τους νεκρούς». Εξηγεί τι σημαίνει αυτό: «Μετά από κάθε ταινία αισθάνεσαι ότι υπάρχει ένας θεατής που λείπει. Δεν είναι κάποιος που είναι ζωντανός. Εάν πιστεύεις στον Θεό, λες ότι είναι ο Θεός. Αν όχι, τότε είναι οι νεκροί, την γνώμη των οποίων εκτιμάς».

Τον ενδιαφέρουν, όμως, και οι ζωντανοί, ακόμα και αυτοί που ανακαλύπτουν τις ταινίες του έστω και αργά. Μάς αφηγείται την ιστορία ενός φίλου του που έδειξε στην κινέζα σύντροφό του την ταινία Mauvais Sang, όταν το ζευγάρι βρέθηκε αποκλεισμένο σε ένα σπίτι, εξαιτίας ενός τυφώνα. «Σκέφτηκα ότι αυτό είναι υπέροχο. Το ότι υπάρχει μια κοπέλα στην Κίνα, σε ένα χωριό που ανακαλύπτει την ταινία μου…»

Ποιο είναι το επόμενο βήμα μετά από μία επιτυχημένη ταινία; «Εάν έχεις κάνει μια αποτυχία είναι πολύ δύσκολο να γυρίσεις άλλη ταινία. Εάν έχεις κάνει μια επιτυχία είναι εύκολο να κάνεις την ίδια ταινία. Αλλά δεν θέλεις να κάνεις την ίδια ταινία. Είναι, πάντως, πιο εύκολο από το να είχες απλά μια αποτυχία. Πάντα αισθανόμουν ότι δεν θα ήμουν επιτυχημένος, αλλά ότι θα είχα τον χρόνο και τον χώρο συμμάχους μου. Οι ταινίες που έκανα πριν από 30 χρόνια υπάρχουν ακόμα, ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν στον χώρο και τον χρόνο. Είναι υπέροχο. Αισθάνομαι πολύ τυχερός».

Η ζωή πέρα από το σινεμά

Είναι όλη η ζωή του σινεμά; «Ο κινηματογράφος καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου. Όταν δεν κάνω ταινίες διαβάζω, ταξιδεύω, συναντώ ανθρώπους, ερωτεύομαι» λέει. «Στην πραγματική ζωή δεν μιλάω για το σινεμά. Μάλλον δεν μιλάω πολύ. Μιλάω για αισθήματα, εμπειρίες, […] μιλάω για όσα μάς συμβαίνουν».

Παραδέχεται ότι τα τελευταία χρόνια δεν βλέπει ταινίες. «Μου αρέσει περισσότερο το διάβασμα. Τις ταινίες που αγαπώ τις κουβαλάω μέσα μου, αλλά δεν τις ξαναβλέπω. Εάν δείξω μία ταινία στην κόρη μου, τότε θα την δω και θα την βιώσω ξανά μαζί της».

Η συζήτηση φτάνει και στη μουσική, η οποία όπως δηλώνει παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή του. «Αυτό ήθελα αρχικά να κάνω, να ζήσω μια ζωή στη μουσική. […] Στις ταινίες μου προσπαθώ να προσεγγίσω τη μουσική με τον ένα ή τον άλλο τρόπο».

Δεν μοιάζει και τόσο παράδοξο, λοιπόν, που το επόμενο πρότζεκτ του θα είναι ένα… μιούζικαλ. Άλλωστε, τα πρώτα δείγματα τα έδειξε με το Holy Motors και την υπέροχη σκηνή με το ακορντεόν. Όσο για την ταινία με υπερήρωες που ήθελε να κάνει, δηλώνει ότι δεν βρήκε «μία αρκετά ενδιαφέρουσα υπερδύναμη».

Τελικά, τι είναι το σινεμά γι’ αυτόν; «Ένας γερμανός συγγραφέας είπε ότι η ομορφιά είναι η απόδειξη ότι κάτι αγαπήθηκε. Και αισθάνομαι ότι αυτό είναι το σινεμά. Εάν αγαπάς κάτι, το βλέπεις. Και αν το δεις, μπορείς να το δείξεις και σε άλλους».

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ