Γιάννης Κιουρτσάκης: Ξαναβλέποντας το σινεμά του Λάκη Παπαστάθη

Εκδήλωση αφιέρωμα στον σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη διοργανώνεται την Τετάρτη το βράδυ στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134-136, Θησείο) στο πλαίσιο της παρουσίασης του βιβλίου του Γιάννη Κιουρτσάκη «Ο νεοελληνικός διχασμός και το μυστήριο της τέχνης. Ξαναβλέποντας δύο ταινίες του Λάκη Παπαστάθη».

Στη διάρκειά της ο συγγραφέας του βιβλίου θα συζητήσει με τον κινηματογραφιστή υπό το συντονισμό του διευθυντή του περιοδικού «Φρέαρ» Δημήτρη Αγγελή, ενώ εμβόλιμα θα προβάλλονται αποσπάσματα από τις δύο πρώτες ταινίες του Παπαστάθη, «Τον καιρό των Ελλήνων» (1981) και «Θεόφιλος» (1987).

«Όταν πρωτοείδα στην δεκαετία του ’80 «Τον καιρό των Ελλήνων», αισθάνθηκα αμέσως ότι αυτή η ταινία, πέρα από το φανερό της θέμα _το ζήτημα της ληστείας στην Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα_ ήταν ένα πολύ προσωπικό κινηματογραφικό ποιητικό δοκίμιο, ένας εξαιρετικά πρωτότυπος καλλιτεχνικός στοχασμός πάνω στον διχασμό του νεοελληνικού κόσμου ανάμεσα στον αστικό και στον λαϊκό πολιτισμό του. Δεν έχω αλλάξει γνώμη σήμερα. Πόσο όμως, βαθιά ένιωθα _και νιώθαμε_ τότε το βλέμμα του σκηνοθέτη πάνω σ’ αυτόν τον διχασμό; Ακριβέστερα: πόσο βαθιά η ίδια η ταινία , ως αυτοδύναμη αισθητική μορφή, εισχωρεί σ’ αυτό το συλλογικό δράμα και πόσο το αποκαλύπτει σ’ εμάς, τους θεατές της, πέρα από τις παγιωμένες αντιλήψεις μας για τη νεοελληνική ιστορία, πιθανόν πέρα και από τις προθέσεις του δημιουργού της;»

Με την παραπάνω προσωπική εξομολόγηση που ακολουθείται από ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα διατυπωμένο για πρώτη φορά το 2001 (σε ημερίδα του Υπουργείου Εξωτερικών), αρχίζει το κείμενο του Γ. Κιουρτσάκη για την ταινία «Τον καιρό των Ελλήνων» (1980) του Παπαστάθη στο βιβλίο του πρώτου «Ο νεοελληνικός διχασμός και το μυστήριο της τέχνης» που κυκλοφόρησε προσφάτως από τις εκδόσεις Πατάκη στην τιμή των 6,5 ευρώ.

Το βιβλίο περιέχει δυο δοκιμιακές αναλύσεις του συγγραφέα για δυο ταινίες του σκηνοθέτη. Η άλλη ταινία είναι ο «Θεόφιλος», η «εσωτερική βιογραφία» του ζωγράφου Θεόφιλου Χατζιμιχαήλ που γύρισε ο Παπαστάθης το 1987 αποσπώντας από τον Δημήτρη Καταλειφό μια ερμηνεία που εξακολουθεί να συζητιέται. Το κείμενο για τον «Θεόφιλο» εκδίδεται για πρώτη φορά.

Το βιβλίο, το οποίο βρίσκεται ήδη στην δεύτερή του έκδοση, προέκυψε από τον καρπό της συνάντησης Κιουρτσάκη – Παπαστάθη στην δεκαετία του 1980 από την οποία θα γεννιόταν μια «στέρεα φιλία» όπως την αναφέρει ο Κιουρτσάκης στον πρόλογό του. «Το βέβαιον είναι» λέει ο Κιουρτσάκης «ότι χάρη σε αυτές τις κινηματογραφικές δημιουργίες αντίκρυσα με καινούργιο τρόπο δυο αβυθομέτρητα υπαρξιακά μυστήρια που στοιχειώνουν ολόκληρη την ερευνητική και λογοτεχνική δουλειά μου: εκείνο της προσωπικής μου ταυτότητας ως Νεοέλληνα και το διόλου λιγότερο ανεξάντλητο μυστήριο της τέχνης που, όταν αναφερόμαστε σε έναν ζωγράφο όπως ο Θεόφιλος, είναι συνυφασμένο με τη μοίρα του Νεοελληνισμού.»

Αυτό το τελευταίο κινεί ακόμη περισσότερο την περιέργεια διότι ο Κιουρτσάκης µυθιστοριογράφος και δοκιµιογράφος, έχει αναπτύξει θεµελιώδη θέµατα για την Ελλάδα και την Ευρώπη, την παράδοση και την νεωτερικότητα στον ορίζοντα της σηµερινής οικουµενικής κρίσης.

Επίσης, το γεγονός ότι η μικρή έκδοση των 78 μόλις σελίδων περιέχει DVD των δυο ταινιών του Παπαστάθη, είναι ένα καλό εργαλείο για τον αναγνώστη που κατ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να κάνει επί τόπου μια αντιπαράθεση ανάμεσα στο κείμενο και το φιλμ και να καταλήξει στα συμπεράσματά του.

Η εκδήλωση διοργανώνεται από τις εκδόσεις «Πατάκη» και το περιοδικό «Φρέαρ».

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ