Ταξίδι στον κόσμο σουφισμού στο Μουσείο Μπενάκη

Στον στρόβιλο των σούφι θα βρεθεί από την Παρασκευή 2 Μαΐου, ο επισκέπτης του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς. Τον «ιερό δρόμο» των σουφικών αδελφοτήτων κατέγραφε με την κάμερά του ο σκηνοθέτης Χρόνης Πεχλιβανίδης στα απανταχού ταξίδια του και με το αποτέλεσμα της δουλειάς του μεταφέρει τον θεατή σε «Ένα ταξίδι στον κόσμο του σουφισμού» όπως μαρτυρά και ο τίτλος της έκθεσής του, που εγκαινιάζεται την Τρίτη.

Η έκθεση αποτελείται από τρεις ενότητες:

Στην πρώτη παρουσιάζονται αντικείμενα από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από σουφιστές ή είναι έργα εμπνευσμένα από τον ισλαμικό μυστικισμό.

Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης αποτελείται από φωτογραφίες μνημείων, τα περισσότερα ερημωμένοι τεκέδες, που βρίσκονται σε διάφορες περιοχές του ελληνικού χώρου και μαρτυρούν την παρουσία σουφικών αδελφοτήτων. Στην περιοχή των Βαλκανίων κυριαρχεί η αδελφότητα των Μπεκτασίδων οι οποίοι αρχικά προωθήθηκαν με την εξάπλωση των Οθωμανών και είναι ένα ζωντανό κομμάτι της τοπικής θρησκευτικής και πολιτισμικής κληρονομιάς.

Η τρίτη και κύρια ενότητα είναι ένα εικαστικό-οπτικό ταξίδι μέσα από σύντομες προβολές βίντεο του σκηνοθέτη Χρόνη Πεχλιβανίδη. Το έργο περιλαμβάνει επτά τελετές από διαφορετικές περιοχές όπου δραστηριοποιούνται τάγματα σουφιστών και υπογραμμίζει την ποικιλομορφία τους.

Από τους αναγνωρίσιμους περιστρεφόμενους δερβίσηδες του τάγματος Μεβλεβίδων της Τουρκίας, σε τελετή Αλεβιτών του Ικονίου, και από τους μύστες του Κουρδιστάν, στο Αφγανιστάν, μέχρι το αφρικανικό Ισλάμ του Σουδάν με τις εβδομαδιαίες δημόσιες τελετές των σούφι.

«Πλήθος είναι οι τελετουργίες και πρακτικές που απαντούν, καθεμία με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης» πληροφορούν τον θεατή τα κατατοπιστικά συνοδευτικά κείμενα της έκθεσης.

«Η σουνιτική ή σιϊτική προέλευση αποτελεί έναν κύριο παράγοντα διαφοροποίησης. Τα σουνιτικά τάγματα, γενικώς, επιλέγουν τη νοερή ή χαμηλόφωνη, επαναλαμβανόμενη επίκληση του ονόματος του θεού, ενώ τα σιϊτικά συχνά αποζητούν τη θεία έκσταση με έντονες αναπνοές, κραυγές, στροβιλισμούς ή και πιο επίπονες πρακτικές… Κύριος στόχος του μύστη (σούφι) είναι η ένωση με τον Θεό μέσω της προσπάθειας να άρει τα όρια της προσωπικής ύπαρξής του και να εισέλθει στα όρια του θείου. Αυτή είναι μία εσωτερική εμπειρία που δεν εκφράζεται με λόγια, αλλά βιώνεται με ιδιάζουσες μυστικές πρακτικές, που δεν περιορίζονται στην ορθοπραξία του ισλαμικού νόμου αλλά την υπερβαίνουν μέσα από την αγάπη για το Θείο. Υπό αυτήν την έννοια, ο μυστικισμός είναι ένα εσωτερικό κίνημα που απαντάται σε πολλές θρησκείες».

Στο εσωτερικό πνευματικό ταξίδι απλών ανθρώπων που ανήκουν σε αδελφότητες σούφι, συμμετέχουν άντρες, γυναίκες και παιδιά, όπως δείχνουν οι εικόνες που κατέγραψε ο Χρόνης Πεχλιβανίδης.

Στην έκθεση έχουν διαμορφωθεί δύο επιπρόσθετα δωμάτια με βιντεοπροβολές από θρησκευτικό σχολείο του Σουδάν, όπου οι μαθητές ασκούνται στην καλλιγραφία και την απομνημόνευση του Κορανίου και ένα άλλο ενδιαφέρον βίντεο με τον σαμάνο περιοχής του Σουδάν, στον οποίο καταφεύγουν γυναίκες, προκειμένου να τις «ξεματιάσει» έναντι αμοιβής.

Αφορμή για το «Ταξίδι στον κόσμο του σουφισμού» στο οποίο ο σκηνοθέτης Χρόνης Πεχλιβανίδης προσκαλεί το κοινό, στάθηκε, όπως λέει ο ίδιος, μία τυχαία επίσκεψή του πριν κάποια χρόνια σε έναν σκοτεινό τεκέ σούφιν στην περιοχή Φιντικλί της Κωνσταντινούπολης.

«Με καλοδέχτηκαν. Δεν με γνώριζαν, δεν τους γνώριζα. Κάθισα μαζί τους, έφαγα το λιτό δείπνο τους και μετά με κάλεσαν στον πάνω όροφο. Τουρκικά δεν μιλούσα. Δειλά-δειλά έβγαλα την κάμερά μου και με ένα απλό νεύμα έδωσαν την έγκριση τους. Η τελετή ξεκίνησε και εγώ άρχισα να καταγράφω. Ένιωσα να χάνομαι μέσα σε μία ρυθμική επανάληψη κινήσεων και ψιθύρων προσευχής. Ήταν σαν να αιωρούμαι μαζί με την κάμερά μου. Έφυγα λίγο αργότερα γεμάτος από πρωτόγνωρα συναισθήματα. Λες και βρήκα έναν δρόμο, ένα μονοπάτι μοναχικό. Αυτό το μονοπάτι ακολούθησα και το ακολουθώ εδώ και χρόνια σε όλα μου τα ταξίδια» λέει ο σκηνοθέτης.

Η επιμέλεια της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει έως τις 27 Ιουλίου, είναι της Μίνας Μωραΐτου (υπεύθυνη του Μουσείου Μπενάκη Ισλαμικής Τέχνης).

Συνεργάστηκαν η επίκουρη καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης, Αγγελική Ζιάκα και ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου, Γεράσιμος Μακρής.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ,ΑΠΕ-ΜΠΕ