Συνέντευξη με τον συγγραφέα της «Κλέφτρας των Βιβλίων», Μάρκους Ζούσακ

Έγραψε ένα από τα μεγαλύτερα best-seller των τελευταίων ετών, αφηγούμενος μία συγκινητική ιστορία από τη ναζιστική Γερμανία. Ο λόγος για τον συγγραφέα Μάρκους Ζούσακ, το βιβλίο του οποίου Η Κλέφτρα των Βιβλίων έχει κυκλοφορήσει σε 40 χώρες, έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα και πρόσφατα έγινε ταινία με τους Τζέφρι Ρας και Έμιλι Γουάτσον. Το in.gr μίλησε με τον συγγραφέα για τις ιστορίες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για τη διαφορά σινεμά και βιβλίου και για τις προσωπικές αφηγήσεις που σημάδεψαν τα βιβλία του.

• 
  Η Κλέφτρα των Βιβλίων ξεκίνησε από τις ιστορίες που σας έλεγαν οι γονείς σας (μετανάστες από την Αυστρία και τη Γερμανία) από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μπορείτε να μας πείτε μία τέτοια ιστορία;

Μεγάλωσα στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας. Είχα ωραία παιδική ηλικία, αλλά οι γονείς μάς μας έλεγαν ιστορίες από τη δική τους παιδική ηλικία, όταν μεγάλωναν στη Γερμανία και την Αυστρία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μεγάλωσα ακούγοντας ιστορίες για το πώς ο ουρανός ήταν καλυμμένος από φωτιά και το έδαφος ήταν καλυμμένο από στάχτες (σ.σ. από τις αεροπορικές επιδρομές) ή ιστορίες για το πώς ως παιδιά έβλεπαν την πορεία των εβραίων ή ανθρώπων που θεωρούνταν εγκληματίες προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πολλά χρόνια μετά σκέφτηκα να γράψω ένα βιβλίο γι’ αυτό, ίσως ένα βιβλίο 100 σελίδων. Κατέληξα να γράψω ένα βιβλίο 580 σελίδων που σημαίνει τα πάντα για μένα.

• Πώς σκεφτήκατε να βάλετε ως αφηγητή του βιβλίου τον θάνατο; Φοβηθήκατε ότι μπορεί να ήταν παράτολμο;

Οι καλύτερες ιδέες δεν έρχονται από μία στιγμή αποκάλυψης. Κάποιες φορές πρόκειται απλά για τύχη. Έκανα μαθήματα γραφής στους μαθητές ενός σχολείου και έγραψα τρεις ιστορίες. Διαπίστωσα ότι έγραψα για τρεις θανάτους, από την οπτική γωνία του θανάτου. Και σκέφτηκα: «Ίσως αυτό πρέπει να το βάλω στο βιβλίο που γράφω για τη ναζιστική Γερμανία». Μετά είχα την ιδέα ενός κοριτσιού που κλέβει ένα βιβλίο στο σύγχρονο Σίδνεϊ. Και ύστερα σκέφτηκα να το βάλω και αυτό στο βιβλίο που έγραφα για τη ναζιστική Γερμανία. Συχνά έχεις κάποιες τυχερές ιδέες και πρέπει να αναγνωρίσεις αυτές τις ιδέες και να τις κρατήσεις. Δεν θεώρησα ότι η απόφαση να κάνω τον χάρο αφηγητή ήταν υπερβολική, γιατί αυτή μου έδωσε τη δυνατότητα να γράψω όπως ακριβώς μου αρέσει να γράφω, με τρόπο ασυνήθιστο.

• Πιστεύετε ότι ο πόλεμος έχει αφήσει ένα «γερμανικό τραύμα» στους πολίτες της Γερμανίας;

Είναι πολύ δύσκολο να πω, γιατί εγώ μεγάλωσα με τις ιστορίες που οι γονείς μου έφεραν μαζί τους. Και αυτές είναι πολύ προσωπικές ιστορίες για το πώς μεγάλωναν στη ναζιστική Γερμανία ως παιδιά, αλλά ξέρω σίγουρα ότι υπάρχει ένα αίσθημα στη Γερμανία μέχρι σήμερα, ότι αυτή η περίοδος δεν μπορεί να ξεχαστεί. Και ναι, υπάρχουν τα τρομερά πράγματα και το ερώτημα πώς τα ξεπερνάς, αλλά από την άλλη υπάρχουν και τα υπέροχα πράγματα που έκαναν κάποιοι, άνθρωποι που έδειξαν απίστευτο θάρρος και τα οποία αξίζει να θυμόμαστε.

• Πώς σας φάνηκε η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου; Ήταν όπως την είχατε φανταστεί;

Όταν γράφω ένα βιβλίο χρειάζομαι δύο ιδέες. Η μία σου δίνει την έμπνευση για το βιβλίο και κάπου στη μέση σού έρχεται άλλη μία ιδέα που σε κάνει να πρέπει να γράψεις το βιβλίο. Στην περίπτωση αυτού του βιβλίου η έμπνευση ήταν η ιστορία ενός εφήβου που έδωσε το ψωμί του σε έναν γέρο εβραίο που δεν μπορούσε να συνεχίσει την πορεία προς το στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο γέρος έπεσε στα γόνατα και ευχαρίστησε το αγόρι που του έδωσε το ψωμί και στη συνέχεια ξυλοκοπήθηκε από έναν Γερμανό στρατιώτη, επειδή πήρε το ψωμί. Και το αγόρι ξυλοκοπήθηκε και αυτό, επειδή έδωσε το ψωμί. Είναι μία σκηνή, στην οποία βλέπουμε δύο στοιχεία: από τη μία την απόλυτη ομορφιά (το αγόρι που δίνει το ψωμί στον γέρο) και από την άλλη την απόλυτη δυστυχία (και οι δύο ξυλοκοπούνται). Αυτό με έκανε να σκεφτώ ότι ίσως υπάρχει εκεί ένα βιβλίο. Η δεύτερη ιδέα -εκείνη που με έκανε να θέλω οπωσδήποτε να γράψω το βιβλίο-, ήταν η ιδέα ότι όταν η Λίζελ βλέπει τον φίλο της τον Μαξ (σ.σ. εβραίο που οδηγείται στο Νταχάου), αντί να του δώσει ψωμί ή νερό, του δίνει τις λέξεις που εκείνος της είχε προσφέρει νωρίτερα. Καμία από αυτές τις δύο ιδέες δεν υπάρχει στην ταινία. Αυτό δείχνει πόσο διαφορετικό είναι ένα βιβλίο σε σχέση με την ταινία. Το βιβλίο αυτό είχε ζήσει μέσα μου για 10 ή 11 χρόνια. Μέχρι που μπήκα στο σινεμά και το είδα στη μεγάλη οθόνη και για πρώτη φορά κατάλαβα ότι αυτό δεν είναι δικό μου, ότι είμαι πλέον θεατής. Υπάρχουν στοιχεία που μου λείπουν από το βιβλίο και που δεν είναι στην ταινία και εγώ μπορεί να έκανα κάποιες διαφορετικές επιλογές σε σχέση με την ταινία. Ωστόσο, υπάρχει ένα είδος ομορφιάς στο γεγονός ότι αυτά τα δύο που με έκαναν να γράψω το βιβλίο, δεν υπάρχουν στην ταινία.

• Πείτε μας την άποψη σας για τους Τζέφρι Ρας, Έμιλι Γουότσον και Σοφί Νελίς, που ερμηνεύουν του πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Στην Αυστραλία ο Τζέφρι Ρας είναι ο αγαπημένος μας ηθοποιός και χάρηκα πολύ και με την επιλογή της Έμιλι Γουότσον, είναι φανταστική ηθοποιός. Όσο για τη Λίζελ, είχαμε μεγάλο πρόβλημα να βρούμε ηθοποιό για τον ρόλο αυτόν. Την είδα στον Κύριο Λαζάρ εδώ στο Σίδνεϊ –και πηγαίνω σινεμά μια δυο φορές τον χρόνο, καθώς έχω νέα παιδιά. Την είδα και είπα στη γυναίκα μου ότι θα ήταν ιδανική για τη Λίζελ. «Να το πεις στην παραγωγή» μου είπε και εγώ δεν το είχα σκεφτεί. Και κατέληξε να πάρει το ρόλο! Αυτό ήταν το μόνο πράγμα που πρότεινα στην παραγωγή και έγινε. Μου αρέσει η ιδέα ότι ο συγγραφέας του μυθιστορήματος βρήκε την πρωταγωνίστρια.

• 
  Γράφετε τώρα το καινούριο σας μυθιστόρημα Bridge of Clay. Μπορείτε να μας πείτε μερικά πράγματα γι’ αυτό;

Το γράφω εδώ και έξι χρόνια. Είναι κάπως πιο φιλόδοξο από την Κλέφτρα των Βιβλίων και πιο δύσκολο. Είναι για ένα αγόρι που χτίζει μία γέφυρα. Το όνομά του είναι Κλέι (πηλός) και αυτό είναι και το υλικό που μπορείς να το πλάσεις σε ότι θέλεις. Και συνήθως χρειάζεται φωτιά για να σταθεροποιηθεί. Η ιδέα είναι, λοιπόν, ότι σε αυτή τη γέφυρα που χτίζει, πλάθει και τον εαυτό του μέσα σε αυτήν και γίνεται μέρος της, η ζωή του είναι σε αυτήν. Είναι δύσκολο βιβλίο, αλλά μου αρέσει αυτό –αλλιώς ποιο το νόημα; Ελπίζω να το τελειώσω φέτος.

* Το βιβλίο «Η Κλέφτρα των Βιβλίων» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Η ταινία προβάλλεται ήδη στις αίθουσες.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ