Γ.Τσεμπερόπουλος: «Εχθρός μας» ότι μας θεωρούν μονάδες χρηματιστηρίου

Είχαμε πολλά χρόνια να δούμε ταινία του. Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος μπορεί να άργησε, αλλά η καινούρια του ταινία (Ο Εχθρός μου που προβάλλεται ήδη στις αίθουσες) ήρθε και μιλά για τη βία που εισβάλει στα σπίτια μας και για το πώς ένας απλός άνθρωπος καλείται να την αντιμετωπίσει.

Βρεθήκαμε με τον σκηνοθέτη ένα βροχερό μεσημέρι στον κήπο του Νομισματικού Μουσείου, την ώρα που έξω πραγματοποιείτο διαδήλωση. Με αφορμή την ταινία, ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος μάς μίλησε για τη βία που βλέπουμε γύρω μας, τον «εχθρό» της ελληνικής κοινωνίας και την ελπίδα που διατηρεί ότι η νέα γενιά θα αλλάξει τα πράγματα.

Και μας υποσχέθηκε ότι δεν θα αργήσει ξανά να κάνει ταινία.

• Η ιδέα για την ταινία προέκυψε από όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας ή υπήρχε από πριν;

Πριν από τρία χρόνια ολοκληρώθηκε το σενάριο. Τότε μας έλεγαν: «Καλά τι θέλετε να κάνετε; Αστυνομική ταινία; Θρίλερ; Πού σας ήρθε αυτό το πράγμα;» Και λέγαμε με τον σεναριογράφο, Γιάννη Τσίρο ότι γίνεται. Δυστυχώς για όλους μας, μέχρι να ολοκληρωθεί και από πέρυσι που άρχισε να γυρίζεται μέχρι σήμερα, έχει γίνει επίκαιρη. Αμέσως πριν την κρίση έβλεπα μία οργή -από τότε- η οποία μαζευόταν μέσα σε κατοίκους της μεγαλούπολης. Η κρίση είναι λίγη λέξη για να περιγράψει αυτό που συμβαίνει, ζούμε μια φρίκη, μια εθνική καταστροφή, την καταστροφή της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα. Έχει βέβαια και τα καλά της: έχουμε λίγο συνέλθει, έχουμε κοιτάξει πίσω μας και έχουμε δει τα λάθη μας. Μόνο οι άρχοντες δεν έχουν συνέλθει. Η οργή, όμως, που προκάλεσε η κρίση φάνηκε και σε πολλούς τομείς της ζωής μας: στον τρόπο που οδηγούμε για παράδειγμα. Η οργή μαζεύεται μέσα μας: ξεκινά από πολύ μικρά πράγματα και συνεχίζεται σε μεγαλύτερα και ακόμα μεγαλύτερα.

• Αυτή η οργή έχουμε δει να εκδηλώνεται με περιστατικά βίας και ανάμεσα σε πολίτες. Φοβάσαι ότι θα μπορούσε αυτή η οργή να μας οδηγήσει κάποια στιγμή σε ένα είδος «ανοιχτού πολέμου»;

Δεν το πιστεύω ότι θα γίνει, αλλά το φοβάμαι. Είναι ο τρόμος μου. Το ότι αυτή η χώρα θα φτάσει πάλι στο σημείο να σφάζει ο ένας τον άλλο. Όταν έγινε το περιστατικό με τον Φύσσα, σκέφτηκα ότι θα γίνει αντεκδίκηση. Έγινε η αντεκδίκηση. Επί δύο. Είναι μαθήματα αυτά; Όταν κάναμε την ταινία δεν ήταν ο στόχος μας να μιλά για την πολιτική βία που βλέπουμε γύρω μας και που εκδηλώνεται με εγκλήματα. Εμείς θέλαμε να μιλήσουμε για την προσωπική οδύσσεια ενός ανθρώπου και για τα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζει. Στην τέχνη, πρέπει να δείχνεις τους ήρωές σου και με τα λάθη τους. Όταν κάνεις ταινία, δεν μπορείς να μιλάς σαν κοινωνιολόγος. Εμείς μιλάμε για τον Κώστα Στασινό, γεωπόνο, κάτοικο Αθήνας που του έτυχε αυτό και βλέπουμε πώς αντιδρά. Αν μια ταινία την κάνεις καλά, τότε θα βρεθούν παραλληλισμοί, τους οποίους ένας σκηνοθέτης δεν κάνει συνειδητά.Τώρα που τελείωσε η ταινία και η πραγματικότητα μάς έχει ξεπεράσει, λέω αν τη δείτε πάρτε ένα μάθημα, κρατηθείτε, ανεβείτε σε ένα βουνό, σκεφτείτε ότι είμαστε ένα τίποτα μπροστά στην αιωνιότητα και στη φύση.

• Στην ταινία ο Κώστας Στασινός λειτουργεί με το ένστικτο. Νομίζεις ότι όταν απειλούμαστε καταφεύγουμε στο ένστικτο;

Ε, δεν καταφεύγουμε; Αν σε κλοτσήσω, δεν θα βγάλεις μια φωνή -το λιγότερο; Αν η λογική του ανθρώπου είναι ανεπτυγμένη εδώ και χιλιάδες χρόνια, το ένστικτό του είναι εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης έχουμε κυρίως στο DNA μας.

• Στόχευες να κάνεις μια κριτική στην Αριστερά; Ότι η θεωρία είναι καλή, αλλά όταν έρχεται η ώρα της δράσης δεν μπορεί να απαντήσει σε καθημερινά προβλήματα;

Όχι, η ταινία δεν ασκεί κριτική στην Αριστερά, αποτελεί κριτική στις ταμπέλες τις οποίες έχουμε μάθει στην ελληνική κοινωνία. Και εγώ έχω αποδεχτεί ότι έχω την ταμπέλα του αριστερού χρόνια τώρα, η θεωρία και οι πράξεις μου είναι εκεί. Στην πραγματικότητα δεν είμαστε χωρισμένοι σε δεξιούς και αριστερούς (άλλο τι γίνεται στην ψηφοφορία) Είμαστε χωρισμένοι σε καλούς και κακούς. Σε ανθρώπους εγωιστές και δοτικούς. Δεν σημαίνει ότι επειδή είσαι αριστερός βγάζεις τα μισά σου λεφτά και τα μοιράζεις και επειδή είσαι δεξιός δεν το κάνεις. Σκέψου τι θα γινόταν αν ο ήρωας ήταν δεξιός.

• Ποιος είναι ο εχθρός μας, ως λαού;

{{{ moto }}}Ο εχθρός όλων των λαών είναι η επικρατούσα διεθνώς τάση ότι είμαστε μονάδες του χρηματιστηρίου. Μπορούν με μια απόφαση να βυθίσουν μέσα σε μιάμιση ώρα την οικονομία μίας χώρας. Όταν αυτά τα λέγαμε πριν από 20 χρόνια, όταν τα έλεγε η Αριστερά πριν από 40 χρόνια, έλεγαν «τι παρανοϊκά είναι αυτά;» Τώρα που τα έχουν δει όλοι, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει άλλος εχθρός; Είναι τρομερό το ότι θα ξεστομίσω αυτή τη λέξη, έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε που την φώναζα πιτσιρικάς στους δρόμους, αλλά αν δεν είναι τώρα ο ιμπεριαλισμός ο μεγαλύτερος εχθρός μας, πότε ήταν; Δεν μιλάω σαν κομμουνιστής, ούτε σαν αριστερός. Ό,τι και να είσαι έχεις καταλάβει ότι οι πολίτες του κόσμου -τουλάχιστον σε μια χώρα σαν την Ελλάδα- που έχει την μανία να ενημερώνεται και να μιλά για την πολιτική στα καφενεία και στις παρέες έχουν καταλάβει ότι είμαστε πιόνια σε ένα χρηματοοικονομικό σύστημα. Επομένως, ποιος μπορώ να πω ότι είναι ο εχθρός μας; Άντε να βάλουμε και τη Μέρκελ μέσα… Αλλά στη Μέρκελ θα τα ρίξουμε; Ένας είναι ο μεγάλος ο έξω εχθρός και τόσο μεγάλος που είναι αδύνατον να πέσει. Μόνο εάν πέσει παγκοσμίως. Μπορεί να έρθει η φύση να δώσει τη λύση. Ή να αυτοκαταστραφεί. Δεν νομίζω ότι μια διεθνής επανάσταση θα δώσει τη λύση. Αλλά και ο εαυτός μας είναι ο εχθρός μας. Ο έλληνας πολίτης είναι απαράδεκτος.

• Βλέπετε ελπίδα να αλλάξει η καινούρια γενιά τα πράγματα; Και πού έγκειται αυτή η ελπίδα;

Οι γενιές μας δεν έχουν ζήσει πόλεμο. Έχω βαρεθεί να το ακούω αυτό. Και μέχρι τη στιγμή που ανακοίνωσε η κυβέρνηση ότι την πατήσαμε, δεν είχαμε ζήσει πόλεμο. Είμαστε σαν να τράβηξαν το χαλί κάτω από τα πόδια μας. Τα παιδιά, όμως, δεν είναι κλονισμένα. Μεγαλώνουν σε πολύ δύσκολη κατάσταση, αλλά αυτή είναι, αυτήν ξέρουν, δεν ξέρουν κάποια άλλη κατάσταση. Αυτή την ελπίδα βλέπουμε και στην ταινία. Στις αρχές της κρίσης είχε προβληθεί μια ταινία μου «Τα Μέγαρα» σε ένα φεστιβάλ αναρχικών. Μιλούσα και ήμουν κλονισμένος, έλεγα ότι η γενιά μου τα έκανε μούσκεμα. Ένα αγόρι και ένα κορίτσι γελάσανε. Τους ρώτησα τι είπαν και ντράπηκαν να μου πουν. Και λέει τελικά το αγόρι: «Γελάω γιατί είστε σαν τους πατεράδες μας που έχουν κολλήσει και πιστεύετε ότι εμείς έχουμε κλονιστεί που εσείς την πατήσατε. Εμείς ξέραμε ότι στα δικά μας τα χέρια έπρεπε να στηριχτούμε. Δεν ξέραμε πόσο χάλια τα κάνατε;» Αυτή η φράση με γέμισε αισιοδοξία.

• Πώς βλέπετε την κατάσταση στο ελληνικό σινεμά;

Υπάρχει ελπίδα για το ελληνικό σινεμά, επειδή ποτέ δεν έχουν σταματήσει να έρχονται κινηματογραφιστές όλων των ηλικιών. Τα νέα παιδιά φτιάχνουν ταινίες με το λάπτοπ. Αυτό είναι το καλό νέο. Είναι βέβαια παρανοϊκό να θέλεις να κάνεις αυτή τη δουλειά, ξέροντας ότι δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλεις χρήματα ή να ταΐσεις τα παιδιά σου.

• Πολλές ταινίες, όμως, δεν τις αγκαλιάζει ο έλληνας θεατής…

Ο θεατής πηγαίνει σινεμά για να ψυχαγωγηθεί. Εάν δεν έχεις ως στόχο να πεις αυτά που θέλεις μέσα από ένα όχημα φιλικό προς τον χρήστη, γιατί να την αγκαλιάσει;. Ο Τζέιμς Τζόις είναι από τους πιο σπουδαίους αλλά από τους λιγότερο διαβασμένους συγγραφείς. Εάν επέλεγε ένας κινηματογραφιστής να είναι κάποιος, θα ήταν ο Τζόις ή ο Καραγάτσης; Πολύ περισσότερες συνειδήσεις έχει επηρεάσει ο Καραγάτσης. Είναι θέμα στόχων που βάζεις. Και πες ότι θέλεις να είσαι ο ένας ή ο άλλος. Μπορείς; Αυτό το κρίνει και το επιβραβεύει η ζωή. Δεν φταίει ποτέ το κοινό.

• Μιλήστε μας για την επιλογή του Μανώλη Μαυροματάκη.

Έφτασα στην επιλογή του Μανώλη. Δεν ήθελα έναν άντρα που να βγαίνει μπροστά και να «καθαρίζει», αυτό θα ήταν η προβλεπόμενη επιλογή. Ήθελα κάποιον που η πορεία του έχει δείξει ότι μπορεί να ερμηνεύει τον καθέναν από μας.

• Είχατε πολλά χρόνια να κάνετε ταινία. Σας έλειψε καθόλου;

Έκανα σενάρια. Το λένε και οι φίλοι μου «Δεν σου λείπει το γρρρ της μηχανής»; Πάρα πολύ. Δεν μου λείπει ο ήχος της μηχανής, μου λείπει η αλληλεπίδραση με τους ηθοποιούς. Δεν γίνεται, όμως, να τρέξεις αυτόν τον αδιανόητο μαραθώνιο που είναι να κάνεις μια ταινία όταν δεν υπάρχει ένα σενάριο και μια ιστορία που να πιστεύεις πολύ. Εγώ είμαι τέσσερα χρόνια απλήρωτος, έπρεπε να σκεφτώ αν το σενάριο θα το πιστεύω τόσο, ώστε να το υποστηρίξω. Ζηλεύω αυτούς για τους οποίους ο κινηματογράφος είναι υπαρξιακή πράξη, που κάνουν μία ταινία τον χρόνο.

• Θα θέλατε η επόμενη ταινία να γυριστεί πιο γρήγορα;

Ναι, θέλω, γιατί δεν μου μένουν και πολλές (γέλια). Και θέλω να κάνω τέσσερις-πέντε ακόμα. Είμαι στη διαδικασία. Έχω ήδη -σχεδόν- σενάριο στα χέρια μου.

* Η ταινία «Ο Εχθρός Μου» προβάλλεται ήδη στις αίθουσες.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ