«Κυρίες και Κύριοι», ο Κ.Τουρνάς και οι σκέψεις του για στίχους που αγαπήσαμε

Έκφραση ζωής, φόβων και δράκων που πολεμάς, αποτύπωση της άλλοτε προβληματισμένης, άλλοτε φοβισμένης και αμήχανης, και άλλοτε πάλι αδιάφορης κοινωνίας. Ενός κόσμου που βαδίζοντας μαζί του σε Απέραντα Χωράφια κάποιοι φανταστήκαμε αλλιώς.

Όταν ένα τραγούδι δίνει αλήθεια, το ξέρεις. Κρατάς τον στίχο, τον ανακαλείς, τον προσαρμόζεις στα δικά σου θέλω, φόβους και ελπίδες, βρίσκεις σε αυτόν την δική σου πραγματικότητα. Ο Κώστας Τουρνάς είναι οι στίχοι του, και με πρώτη ύλη τα τραγούδια του μιλήσαμε μαζί του.

Για τις σκέψεις του τότε, τώρα, την προβολή τους στο σήμερα και το μέλλον, σε μια συνέντευξη που κυλά σαν ένα live…

Από τότε που «μια κιθάρα μίλησε στα 12 του χρόνια» στην Τρίπολη για να τον οδηγήσει στην Αθήνα και το progressive ροκ των Poll, τα Απέραντα Χωράφια που «υπέγραψε» μόλις 23 ετών και την ακόλουθη προσωπική διαδρομή, μέχρι τα σημερινά live που σε μια βραδιά «διανύουν» δεκαετίες συνενώνοντας αναμνήσεις και γενιές.

• «…Γιατί αν έβλεπες για λίγο τι συμβαίνει γύρω μου, θα πνιγόσουν απ’ το άγχος που γεννιέται μέσα μου. Γέρος είμαι από τώρα που’ μαι 23 χρονών…» (Απέραντα χωράφια)

– Ένας στίχος του 72’ σε ένα δίσκο-σταθμό. Ποιες σκέψεις τον γέννησαν τότε και πώς θα τον επαναπροσδιορίζατε σήμερα;

{{{ audio3 }}}«Η αποχώρηση από την εφηβεία σημαίνει την σχεδόν πλήρη απώλεια της αθωότητας. Της αθωότητας της καρδιάς μας. Άρα και την σύγκρουση με μια «μη άμεσα ορατή», αλλά πολύ άσχημη πραγματικότητα. Αυτό έχει μεγάλο κόστος στην υπόλοιπη ζωή μας.

Πλημμυρίζουμε από φόβους και εγωισμό με αποτέλεσμα να προσχωρούμε σε τρεις και μόνο συμπεριφορές. Πρώτη, νευρικές αντιδράσεις όποτε δεν μπορούμε να διαχειριστούμε ένα αντίξοο παρόν. Η δεύτερη, αγχωτικές αντιδράσεις όποτε νομίζουμε ότι πρέπει να ξέρουμε το αύριο. Η τρίτη, εμμονικές αντιδράσεις όποτε πονάμε για το χθες. Έτσι γερνάμε πρόωρα και αρρωσταίνουμε χάνοντας και χαρά και ζωή. Αυτό συμβαίνει σε όλους μας και ακατάπαυστα, είτε 23, είτε όσων χρόνων κι’ αν είμαστε».

• «…Γυρεύω πείραμα, ζωή εγχείρημα, δίχως βολέματα, δίχως βολέματα. Όπου φυσάει ο άνεμος θα’ μαι και δεν ελπίζω πια δε φοβάμαι, όπου φυσάει ο άνεμος γίνομαι άνεμος…» (Όπου φυσάει ο άνεμος, 1983)

{{{ audio2 }}}- Μιλήστε μας για «ζωή εγχείρημα» χωρίς παραμύθια και βολέματα. Πού κρύβεται η εσωτερική ελευθερία του καθενός μας;

«Η αληθινή ελευθερία δεν μπορεί να κατοικήσει σε πλάσματα σαν κι’ εμάς… Είμαστε επαρκώς «πειραγμένοι-χαλασμένοι», κυρίως οι ενήλικες.

Αν βέβαια κάτω από ιδανικές προσωπικές συνθήκες, κάποιος κατάφερνε να ζει, μια «ζωή εγχείρημα», χωρίς καμιά «δεύτερη σκέψη» τότε πιθανότατα θα ζούσε μια ζωή αγάπης και ελευθερίας. Η δημιουργία και η κίνηση είναι κύρια συστατικά για μια ζωή «εγχείρημα».

• «…Κι εμείς, κυρίες και κύριοι, εμείς τιτλούχοι κακής εποχής δε σκάμε πολύ για την ώρα. Εμάς, κυρίες και κύριοι, εμάς οι μύθοι κάθε Χαλιμάς τη ζωή μας γεμίζουν ακόμα. Εμείς, οι κάτοχοι της ενοχής…» (Κυρίες και Κύριοι, 1974)

– Πίσω στο 1974 και fast forward στο 2013. «Εμείς» διανύσαμε δεκαετίες. Σήμερα θα προσθέτατε, θα αφαιρούσατε ή θα αφήνατε τον στίχο ανέπαφο;

«Ίσχυε και ισχύει ο στίχος κατά λέξη. Αν υπήρξαν ή υπάρχουν εξαιρέσεις [στα των ‘εμείς’] είναι απειροελάχιστες και πέρα από την αντίληψή μας».

«…Όνειρα γι’ άστρα, στους γαλαξίες, στους άλλους τους ήλιους, μου‘ χουν κοστίσει χαμένα χρόνια και χαμένους φίλους. Όνειρο γι’ άστρα, μέρες και νύχτες, τις ελπίδες μου βάστα…» (Αστρόνειρα, 1973)

– Μιλήστε μας για εκείνα τα αστρόνειρα… Δίνουμε στις σημερινές συνθήκες στον εαυτό μας το «δικαίωμα» να ονειρευτεί ή μας «καταπίνει» ο φόβος της απογοήτευσης και της ματαίωσης;

«Ο φόβος ακινητοποιεί. Το όνειρο δεν είναι τίποτα άλλο από το χάραγμα του δρόμου που επιθυμούμε να διαβούμε. Αν δεν είμαστε ακινητοποιημένοι από τον φόβο και τα παράγωγά του κι’ αν ο εγωισμός μας εκμηδενιστεί, τότε το όνειρο ανθίζει κάτω από όλες τις εξωτερικές συνθήκες.

Ατενίζουμε τον δρομο… τον βλέπουμε σαν όνειρο, μέχρι να τον περπατήσουμε».

• «… Κάτω απ’ την Ακρόπολη παίζουνε μονόπολη στις δικές μας πλάτες…» (Κάτω απ’ την Ακρόπολη, 1993)

– Ήμασταν και είμαστε πιόνια στη σκακιέρα άλλων; Πού είναι η δική μας προσωπική ευθύνη;

«Τα πιόνια είναι μέσα στο παιχνίδι, εμείς δυστυχώς δεν είμαστε καν… Πονηροί εμείς, αποθηκευτικοί, αλαζόνες, μαχητές, γεμάτοι ελιγμούς για τα ζητούμενά μας… Αλλά τυχαίνει, και είναι φυσικό, κάποιοι να είναι πονηρότεροι, αποθηκευτικότεροι, πιο αλαζόνες, πιο μαχητικοί με καλύτερους ελιγμούς. Οπότε μπαίνουμε στην κατηγορία των χαμένων, των υποταγμένων, των σκλάβων.

Η ευθύνη μας θα’ ταν να μην είμαστε όλα τα παραπάνω. Γιατί ό,τι δίνεις, παίρνεις και με το παραπάνω μάλιστα. Δύσκολα πράγματα όμως για εμας… Οπότε ας μην μιλάμε για ευθύνη, αφού έτσι κι’ αλλιώς μας είναι άγνωστη έννοια για το σύνολο των ζωών και των ψυχών μας».

• «…Τότε που ο πλανήτης μας θά’ ναι οπλοστάσιο κι οι δρόμοι θα μοιάζουν μ’ αρένα…» (Το 2009 μ. Χ. – 1974)

– Εάν γράφατε σήμερα με το βλέμμα 35 χρόνια μετά… Πώς θα ζούμε άραγε και ποια θα είναι τα νέα;

«Δεν θέλω καν να κοιτάξω στο αύριο όπως έκανα κάποτε.

Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύω ότι το ανθρώπινο είδος είναι προς εξαφάνιση, ούτε και οι Έλληνες βέβαια. Οι δοκιμασίες είναι σαν τον πόνο… Ο πόνος μας ειδοποιεί για το επερχόμενο ώστε να πάρουμε τα μέτρα μας, να διορθώσουμε την πορεία μας. Απλά η ανθρωπότητα είναι ακόμα… ανήλικη. Κάποια στιγμή και μετά από, ποιος ξέρει πόσες ακόμα δοκιμασίες, θα ενηλικιωθεί. Τότε τα νέα θα είναι μόνο καλά!».

• «…Ο Αχιλλέας απ’ το Κάιρο ας είναι χρόνια στην Αθήνα, η μάνα του δεν τον ξεχνά κι ας είναι απ’ τα παιδιά εκείνα…» (Ο Αχιλλέας απ’ το Κάιρο, 1994)

– Ο Αχιλλέας απ’ το Κάιρο εξέπεμψε ένα δυνατό μήνυμα ενάντια στην ομοφοβία. Τι θα είχε να μας πει ο Αχιλλέας σήμερα;

{{{ audio4 }}}«Σήμερα και πάντα. Ποιος κρίνει ποιον; Ποιος ρίχνει πρώτος τον λίθο;

Οι άνθρωποι ταλαιπωρούμαστε περήφανοι στα μικρά μας επίπεδα, επιτεύγματα και χαρίσματα… Αυτά που ο καθένας μας κατακτά ή έχει, όπου αντί να κοιτάζει γύρω του με κατανόηση και ανοχή… ΚΗΡΥΤΤΕΙ, ΔΙΔΑΣΚΕΙ, ΜΑΛΩΝΕΙ, ΤΙΜΩΡΕΙ, ΣΚΟΤΩΝΕΙ…, και βέβαια, αυτά εισπράττει σε αντάλλαγμα της στάσης του».

• «…Κάλυμμα ψάχνω και μεριά. Να σας χαρίσω τα πολλά, όλα για όσα ξεπουλήθηκα. Και να φυλάξω εκεί κρυφά ό,τι μ’ ανέβαζε ψηλά και τις αγάπες που ευλογήθηκα…» (Τίποτα δεν μας φτάνει, 2000)

– Ξεπουλάμε την ψυχή μας κάπου εκεί στη διαδρομή; Έχουμε τη δύναμη, ανωτερότητα ίσως, να αντιληφθούμε ότι «ευλογούμαστε» με αγάπες;

«Ό,τι δεν αντιλαμβανόμαστε και όση ευγένεια ψυχής μας λείπει, ειδικά μετά από ‘αμαρτήματα’, αστοχίες, λάθη και τα λοιπά, παγιώνει την απώλεια της χαράς μας, της ζωής, της υγείας μας».

• «…Λεν πως οι έρωτες δεν ζουν κι αυτοί που αγαπούν μια μέρα θα ξεχάσουν. Αν το τέλος είναι αυτό δε θέλω να το δω δε θέλω καν ν’αρχίσω…» (Λεν, Αν το τέλος ειν’ αυτό, 1976)

– Ο φόβος για το τέλος φρενάρει την αρχή; Χάνουμε με ένα τρόπο τη ζωή;

«Τη ζωή την χάνουμε έτσι κι’ αλλιώς αφού κυριαρχεί ο φόβος κι’ ο εγωισμός. Αλίμονο σ’ όλους μας τους πολύ ή λίγο φοβισμένους… και χαρά στον άφοβο επί παντός.

• «…Τιμωρία μοιάζει η λογική. Δεν με νοιάζει που με πάει, η ζωή μόνο μετράει, η στιγμή κρατάει αιώνια / Δεν φοβάμαι που θα βγει…» (Δεν με νοιάζει, 2011)

– Στις δύσκολες στιγμές που ζούμε χάθηκε ο παρορμητισμός στην αγάπη;

«Δεν είναι θέμα παρορμητισμού αφού δεν διαλέγουμε εμείς…, μας διαλέγει. Αλλά προχωρώντας δεν φτάνουμε σχεδόν ποτέ στην αγάπη γιατί την κακοποιούμε, στεκόμενοι απέναντι στους ανθρώπους και όχι δίπλα τους».

• «…Με λίγες νότες τραγούδι έχω γράψει να σου τραγουδώ, όταν θα βλέπεις πουλιά μακριά σου να φεύγουν στον ήλιο, κοροϊδεύουν τα κλουβιά…» (Ήλιε μου, 1971).
  

• «…Μια πεταλούδα αν θες να φτερουγίσει, μια ψυχή άνοιξε το κλουβί της. Μια αργή ανάσα αν θες να ζωντανέψει, φίλε μου δώσ’ της απ’ την πνοή σου…» (Άνθρωπε Αγάπα, 1971)

{{{ audio1 }}}- Ήλιε μου και Άνθρωπε Αγάπα, τραγούδια που αγαπήθηκαν όσο λίγα. Ποιες σκέψεις και αισθήματα κουβαλούσε μαζί του ο Κώστας Τουρνάς του 1971; Πώς θα «κοροϊδέψουμε» και θα «ανοίξουμε» τα κλουβιά στα οποία έχουμε εγκλωβιστεί σήμερα;

«Μπορώ να ατενίζω τον δρόμο γιατί δεν μπορώ να πω ότι τον διαβαίνω. Ψάχνουμε βλέπετε την αγάπη και την ελευθερία ‘έξω’. Στα ‘έξω’ από εμάς. Ο εγκλωβισμός μας όμως είναι εσωτερικός και σε καμία περίπτωση εκ των ‘εξω’.

Τα κλουβιά που πρέπει να ανοίξουμε είναι μέσα μας. Αυτά τα εντός μας ‘κλουβιά’ λοιπόν πρέπει, όχι μόνο να τα ανοίξουμε, αλλά να τα πετάξουμε. Η αγάπη βλέπετε δεν εγκλωβίζει και δεν εγκλωβίζεται»
.

• «Και ‘γω αλάνθαστος δεν ήμουνα ποτέ μου, είχα στραμμένα, όμως, τα μάτια μου ψηλά, μήπως μια μέρα αξιωθώ φτερά να βγάλω και λευτερώσω και το νου με την καρδιά…» (Κρυφό σχολειό, 2001)

Είναι ο στίχος που επέλεξε ο Κώστας Τουρνάς για το «ανκόρ» αυτού του… live, λέγοντάς μας, σε συνέχεια των προσωπικών σκέψεων που ξεδιπλώνει και που έχουν «ντύσει» εδώ και χρόνια τα τραγούδια του, πως «και’ γω αλάνθαστος δεν ήμουνα ποτέ μου»…

«Μένοντας όμως σε αυτό που βρίσκεται ακριβώς μπροστά στα μάτια μας, αιχμαλωτιζόμαστε, κατακερματίζουμε την καθημερινότητά μας, και είναι άδικο για τη ζωή την ίδια»…

Ο Κώστας Τουρνάς εμφανίζεται κάθε Παρασκευή στο μουσικό θέατρο Antart (Αγγέλου Μεταξά 52, Γλυφάδα). Μαζί του στη σκηνή, Ποίμης Πέτρου (τραγούδι, keyboards), Δημήτρης Τσοπανέλλης (κιθάρα, τραγούδι), Κώστας Βήχος (μπάσο), Γιώργος Λιβαδάς (drums). Στον ήχο, Γιάννης Τούντας.

Αερόστατο, Όσες Φορές, Όλη τη νύχτα… (βίντεο από παλαιότερη συναυλία)

Ευαγγελία Μπίφη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ