Ο πολιτισμός κατεβαίνει στη Συγγρού

Σε πέντε μήνες από τώρα, η λεωφόρος Συγγρού κάνει μια «νέα αρχή».Τον Οκτώβριο, το εμβληματικό κτίριο ΦΙΞ που δεσπόζει στην αρχή της, θα είναι ένα από τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας: το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).

Η παρουσία του ΕΜΣΤ στη Συγγρού υπήρξε και η αφορμή για να προσέξουμε ότι η σύγχρονη αυτή λεωφόρος προσπαθεί εδώ και καιρό να γυρίσει σελίδα. Αφήνει πίσω της τον εμπορικό της χαρακτήρα και στρέφεται στον πολιτισμό.

Με το ΕΜΣΤ και το Μουσείο Ακρόπολης ως αφετηρία της, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Ίδρυμα Ευγενίδου ως ενδιάμεσους σταθμούς της, και την Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη και τη Λυρική Σκηνή που ανεγείρονται στο Φαληρικό Δέλτα ως απόληξη της, η λεωφόρος Συγγρού μεταμορφώνεται σε έναν νότιο άξονα πολιτισμού.

Ανοίγουμε διάλογο με έξι καταξιωμένους Έλληνες που έχουν ξεκινήσει ήδη να συμπράττουν σε αυτό το μεγαλόπνοο έργο.

Συναντήσαμε την Άννα Καφέτση, διευθύντρια του ΕΜΣΤ, στο Ωδείο Αθηνών, όπου προσωρινά στεγάζεται το ΕΜΣΤ. Το ΕΜΣΤ γεννήθηκε το 2000 άλλα έκτοτε διάγει νομαδικό βίο αφού δεν είχε ούτε στέγη ούτε συλλογή. Η κ. Καφέτση χαρούμενη που το ΕΜΣΤ αποκτά επιτέλους το δικό του χώρο στην αρχή της Συγγρού, περιγράφει τη λεωφόρο αυτή σαν ένα μοντέρνο δρόμο που δίνει μια αίσθηση ελευθερίας οδηγώντας προς τη θάλασσα. Θα ήθελε να αλλάξει η εικόνα εθνικής οδού που απέκτησε με τα χρόνια. Να μείνει ένας δρόμος σύγχρονος αλλά να γίνει και πιο φιλικός. Προς αυτή την κατεύθυνση θα συνέβαλαν η επέκταση του Τραμ και η δημιουργία ενός ποδηλατοδρόμου, που κατηφορίζοντας κατά μήκος της Συγγρού, θα συνέδεαν όμορφες γειτονιές όπως την Καλλιθέα και τη Νέα Σμύρνη με το ΕΜΣΤ στο κέντρο και με τη Βιβλιοθήκη και τη Λυρική Σκηνή στο Φάληρο.

Πώς όμως η παρουσία του ΕΜΣΤ στην Συγγρού αλλάζει τις γειτονιές αυτές στο άμεσο μέλλον; Η κ. Καφέτση πιστεύει ότι η φυσιογνωμία της περιοχής θα αλλάξει οπωσδήποτε και είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε ένα μίνι περίπατο που θα συνδέσει το ΕΜΣΤ με το Μουσείο Ακρόπολης και τον μεγάλο περίπατο των αρχαιολογικών χώρων. Το πρώην εργοστάσιο ζυθοποιίας ΦΙΞ, το κτίριο του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενετου, σύμβολο του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα, έμοιαζε με τεράστιο φωτεινό καράβι λέει η Κα Καφέτση. Μέσω της διαφάνειας στο κέλυφος του φαίνονταν οι εργάτες να δουλεύουν αργά το βράδυ. Από τις ιστορίες λοιπόν και τα ενθυμήματα θα περάσουμε σε αυτό που γεννιέται. Η διευθύντρια του ελπίζει να γίνει στέκι των Αθηναίων πολιτών και περιγράφει το δώμα του μουσείου: τελείως ανοιχτό, από όπου θα φαίνεται η Αττική σε όλη της τη λεπτότητα. Η Αθήνα έχει μια σκληρή ομορφιά που η σύγχρονη τέχνη δεν τη φοβάται.

Το Μουσείο Ακρόπολης αναμένει και αυτό με χαρά τον νέο του «γείτονα». Ο Δημήτρης Παντερμαλής, διευθυντής του Μουσείου, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι εμβληματικά κτίρια που έχουν μια γενικότερη ακτινοβολία, ιδίως διεθνή, επηρεάζουν σημαντικά το αστικό περιβάλλον. Η Tate Gallery στο Λονδίνο, άλλαξε ουσιαστικά την περιοχή και προκάλεσε μια οικονομική αναζωογόνηση.

Σε μεγάλο βαθμό το έχει κάνει και το Μουσείο της Ακρόπολης. Σήμερα μετά από τριάμισι χρόνια λειτουργίας η Διονύσιου Αεροπαγίτου έχει πολλούς περιπατητές και η Μακρυγιάννη έχει γίνει ένας δρόμος που δεν μπορούσες να φανταστείς. Αυτό δείχνει ότι τα μουσεία δεν είναι μόνο χώροι που κανείς απολαμβάνει τον πολιτισμό άλλα λειτουργούν μέσα στην καθημερινότητα και τη οικονομία μιας περιοχής.

Την γενικότερη μεταμόρφωση της Συγγρού με αφορμή θύλακες πολιτισμού ο κ. Παντερμαλής δεν την αντιμετωπίζει σαν ουτοπία. Αντιθέτως πιστεύει ότι πολλές φορές κάτι που σχεδιάζεται έχει τελικά μια υποτονική υποδοχή από τον κόσμο. Αντίθετα υπάρχουν πόλοι που έχουν μπει σε συγκεκριμένες θέσεις χωρίς τον συνολικό σχεδιασμό – δεν σκέφτηκε κανείς ως τώρα πως θα μεταμορφώσει τη Συγγρού σε έναν χώρο πολιτισμού – και όμως με τις ποιοτικές υπηρεσίες που προσφέρουν υποχρεώνουν την πραγματικότητα να αλλάξει.

Την ουσιαστική συμβολή του πολιτισμού στην αλλαγή φυσιογνωμίας της Συγγρού, βιώνει από την θέση της ως διευθύντρια επικοινωνίας της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση και η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Παραδέχεται ότι ένα από τα στοιχήματα που είχε να αντιμετωπίσει η Στέγη είναι η θέση της στον αστικό ιστό. Η Συγγρού δεν θεωρείται ένας τόπος προορισμού άλλα ένας δρόμος ταχείας κυκλοφορίας.

Η Στέγη όμως αποτέλεσε έναν πόλο που με το περιεχόμενό του έκανε τον κόσμο να ξεπεράσει τη δυσκολία της έλευσης και να αντιληφθεί ποσό κοντά είναι η Συγγρού στο κέντρο. Η κ. Παναγιωτάκου αποκαλεί τη Συγγρού «νέα γειτονιά». Με οργανισμούς όπως το ΕΜΣΤ, το Πάντειο, το Ευγενίδειο, τη Βιβλιοθήκη και τη Λυρική, ανοίγεται μια νέα προοπτική. Όσο για τα νυχτερινά κέντρα που συνυπάρχουν με ευαγή ιδρύματα, η Κα Παναγιωτάκου υποστηρίζει πως ετερόκλητα στοιχεία υπάρχουν σε πολλές πόλεις και η Αθήνα είναι μια ενδιαφέρουσα πόλη με έντονη ζωή και πολίτες που όσο αφυπνίζονται πολιτικά και πολιτιστικά αλλάζουν σιγά σιγά modus vivendi.

Ο αρχιτέκτονας Βαγγέλης Στυλιανίδης που ανέλαβε την ανάπλαση του ιστορικού ΦΙΞ σχολιάζει ότι τα μουσεία δεν είναι αποθήκες, είναι μια δραστηριότητα κοινωνική. Δεν αφορούν μια εστέτ πλευρά της κοινωνίας και πρέπει να λειτουργούν μαζικά. Η αρχιτεκτονική στην περίπτωση του ΕΜΣΤ, κλήθηκε να υπηρετήσει την έντονη δραστηριότητα του μουσείου μπαίνοντας σε δεύτερη μοίρα. Γίνεται κυρίως λειτουργία.Για τον Κο Συλιανιδη σημασία έχει η κίνηση μέσα στο κτίριο. Υποστηρίζει βέβαια ότι το κτίριο σαφώς θα επέμβει και στο γύρω του περιβάλλον. Σε μια ρημαγμένη πόλη σαν την Αθήνα ένας τέτοιος χώρος θα λειτουργήσει ανακουφιστικά. Η ολοκλήρωση της ανάπλασης θα κάνει τους κατοίκους της γειτονιάς να ανασάνουν.

Όσον αφορά μια πιθανή επέμβαση στην τωρινή μορφή της Συγγρού προκειμένου να συνδεθεί το ΕΜΣΤ με τους θύλακες πολιτισμού που πλαισιώνουν ήδη την Συγγρου και με όσους θα δημιουργηθούν στο Φαληρικό Δέλτα, ο Κος Στυλαινίδης εμφανίζεται απαισιόδοξος. Πιστεύει ότι η σύνδεση δεν θα γίνει άμεσα χωρικά με ποδηλατόδρομο, τραμ και μετρό, όσο νοητικά στη συνείδηση του Αθηναίου πολίτη ή του επισκέπτη.

Αντιθέτως, αισιόδοξος σχετικά με πολεοδομικές παρεμβάσεις στη Συγγρού και με αφορμή τον πολιτισμό, εμφανίζεται ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, καθηγητής της Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Ο κ. Τουρνικιώτης διετέλεσε επιστημονικός σύμβουλος στον πρόσφατο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό «Rethink Athens/Ξανασκέψου την Αθήνα», που αφορά την επικείμενη πεζοδρόμηση της οδού Πανεπιστημίου και την ανασυγκρότηση του κέντρου με άξονα αυτήν την οδό.

Από την θέση αυτή, αλλά και βάσει παλαιότερων μελετών του για την Συγγρού (…) επισημαίνει ότι η δημιουργία μεγάλων αυτοκινητοδρόμων σε κατεξοχήν αστικές ή κατοικημένες περιοχές συνέβαλε πολύ λιγότερο στην βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας και πολύ περισσότερο στην υποβάθμιση των συνθηκών κατοικίας και διαβίωσης γύρω από αυτές. Η Συγγρού θα πρέπει να μετατραπεί σε όλο της το μήκος σε μια αστική λεωφόρο, με φάρδος όσο έχει στην αρχή της στο σημείο των Στυλών του Ολύμπιου Διός. Οι παράδρομοί της να μετατραπούν σε μεγάλα πεζοδρόμια και στο κέντρο της να υπάρχει τραμ και ποδηλατόδρομος.

Τονίζει χαρακτηριστικά πως και αν δεν υλοποιηθούν όλα αυτά, αν πέσουν μόνο οι μπαριέρες και η ταχύτητα στα 60 km/h και παράλληλα δημιουργηθούν ισόπεδες διαβάσεις, σε διάστημα μηνών θα έχει αλλάξει η μορφή του δρόμου. Εξίσου πρέπει να επαναπροσδιοριστεί και ο κόμβος του Δέλτα, μετά την δημιουργία της Βιβλιοθήκης, της Λυρικής και του πολιτιστικού Πάρκου Σταύρος Νιάρχος.

Ο ιππόδρομος που ήταν κάποτε ένα εξοχικό, εξωτικό μέρος για το κέντρο της πόλης, γίνεται τώρα ένας πυρήνας του κέντρου. Εκεί όπου θα έπρεπε να είχαμε το σημείο συνάντησης των κτιρίων αυτών με το μέτωπο δραστηριοτήτων της παραλίας, ένα σημείο όπου η πόλη βγαίνει στη θάλασσα, έχουμε έναν κόμβο που αποδιώχνει κάθε συνάντηση. Δεν μπορεί αυτό το κέντρο αναψυχής για το ευρύτερο λεκανοπέδιο να είναι προσβάσιμο μόνο με χιλιάδες αυτοκίνητα.

Την δυσκολία πρόσβασης με ΙΧ και το πρόβλημα του parking επισημαίνει και ο διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, Διονύσης Σιμόπουλος. Στο διάστημα 2003 – 2013 οι επισκέπτες του αριθμούνται σε 3,5 εκατ. Οι μαθητές και φοιτητές που επισκέπτονται κάθε μέρα το Πλανητάριο, τη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας και την σημαντική τεχνική βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, δεν μπορούν να περνούν την επικίνδυνη υπόγεια διάβαση. Αν εξαιρέσουμε τους κατοίκους του Παλαιού Φαλήρου, οι κάτοικοι των απέναντι δήμων δυσκολεύονται στην προσέγγιση. Ο κ Σιμόπουλος αναφέρει ότι το Ίδρυμα θα ήταν διατεθειμένο ακόμα και να χρηματοδοτήσει μια αερογέφυρα που θα το συνέδεε με τα απέναντι κτίρια της Βιβλιοθήκης, της Λυρικής και το parking που θα υπάρχει εκεί, προκειμένου να αποκτήσουν οι δραστηριότητες του ακόμα μεγαλύτερη εξωστρέφεια.

Κάκια Θεοχάρη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ