Έκθεση ρωσικής πρωτοπορίας διοργανώνει το ΚΜΣΤ Θεσσαλονίκης

Έκθεση με τίτλο «Η συλλογή Κωστάκη και η Ρωσική Πρωτοπορία: 100 χρόνια από τη γέννηση του συλλέκτη» διοργανώνεται από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, τιμώντας τα 100 χρόνια από την γέννηση του Γεώργιου Κωστάκη, συλλέκτη-«προικοδότη» του.

Η έκθεση διοργανώνεται 15 χρόνια μετά την ίδρυση του ΚΜΣΤ κι ενόψει της συνένωσής του με το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Τα εγκαίνια θα λάβουν χώρα στις 5 Απριλίου και η έκθεση θα φιλοξενείται έως τις 29 Δεκεμβρίου 2013 σε όλους τους ορόφους του ΚΜΣΤ στη Μονή Λαζαριστών.

Πρόκειται για μία μεγάλης κλίμακας παρουσίαση της συλλογής και του αρχείου Κωστάκη με έργα που ακολουθούν το βλέμμα και την μέθοδο του συλλέκτη και ξεδιπλώνουν την ιστορία της συλλογής του.

Η περίφημη συλλογή Κωστάκη με έργα της Ρώσικης πρωτοπορίας αποτελεί το βασικό πυρήνα της εικαστικής «περιουσίας» του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Η συλλογή αποκτήθηκε τα μεσάνυχτα της 7ης Οκτωβρίου 1998 – όταν στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη έφτασε ένα φορτίο που ταξίδευε επί τέσσερις μέρες από την Κολωνία. Το φορτίο που ήταν ασφαλισμένο για 50 εκατομμύρια δολάρια, απάρτιζαν 72 πακέτα με 1275 έργα τέχνης – μεγάλων στην πλειονότητά τους διαστάσεων.

Στις 31 Μαρτίου του 2000 η περίφημη Συλλογή Κωστάκη αγοράστηκε και επίσημα αντί 13,9 δισεκατομμυρίων δραχμών -ποσό που εξασφαλίστηκε με ισόποσο 10ετές δάνειο του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου). Το δάνειο αποπληρώθηκε πρόσφατα και η συλλογή των περίφημων έργων της Ρώσικης πρωτοπορίας ανήκει και επισήμως στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης.

Οι έλληνες πολιτικοί μιλούσαν τότε για την «αγορά του αιώνα», τη «μεγαλύτερη εθνική επένδυση που έγινε εδώ και δύο αιώνες».

Η εφημερίδα Financial Times δημοσίευσε εκτενή ανταπόκριση για την απόκτηση της διάσημης συλλογής επισημαίνοντας ότι «αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση που έκανε ποτέ η ελληνική κυβέρνηση στην τέχνη».

Γεννημένος στη Μόσχα στα 1913 από Έλληνες γονείς, ο Γεώργιος Κωστάκης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη ρωσική πρωτεύουσα και εργάστηκε ως οδηγός στην ελληνική πρεσβεία μέχρι το 1940. Όταν η ελληνική πρεσβεία λόγω του πολέμου έκλεισε, ο Γ. Κωστάκης συνέχισε να εργάζεται στην καναδική πρεσβεία.

Στα πλαίσια των επαγγελματικών του καθηκόντων συνόδευε ξένους διπλωμάτες στις επισκέψεις τους σε παλαιοπωλεία και οίκους τέχνης. Χωρίς να έχει ιδιαίτερη καλλιτεχνική παιδεία και επαφή με τη μοντέρνα τέχνη, προικισμένος όμως με ένα σπάνιο ένστικτο, εντυπωσιάστηκε όταν αντίκρισε το 1946 ένα πίνακα της Όλγας Ροζάνοβα.

Ήταν η εποχή που «ένας Σαγκάλ στοίχιζε λιγότερο από ένα κιλό πατάτες» (σύμφωνα με το ομότιτλο ντοκιμαντέρ του Γιώργου Παπακωνσταντίνου -1996) για τη ζωή και το έργο του περίφημου συλλέκτη.

«Δεν με ένοιαζε τι ακριβώς ήταν… αλλά κανένας δεν ήξερε τι είναι οτιδήποτε εκείνες τις μέρες» φέρεται να γράφει αναφερόμενος στα έργα της «ρωσικής πρωτοπορίας» στα 1977 – χρονιά φυγής του από τη Μόσχα ο Γ.Κωστάκης (1913-1990).

Από τότε άρχισε να ενδιαφέρεται για τη ρωσική πειραματική τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα.

Ήρθε σε επαφή με τις οικογένειες και τον στενό κύκλο των καλλιτεχνών καθώς και με όσους καλλιτέχνες βρίσκονταν ακόμη στη ζωή και για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες συγκέντρωνε μεθοδικά έργα «ρωσικής πρωτοπορίας» δημιουργώντας μια περίφημη συλλογή η οποία διέσωσε από την καταστροφή και τη λήθη αυτό το εξαιρετικά σημαντικό τμήμα της ευρωπαϊκής τέχνης του 20ού αιώνα.

Σε πολλές περιπτώσεις αντιμετώπισε ιδιαίτερες δυσκολίες διότι το σταλινικό καθεστώς είχε θέσει σε απαγόρευση τα έργα της ρωσικής πρωτοπορίας, επιβάλλοντας στην τέχνη το δόγμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ο ίδιος πίστευε ότι η παραγνώριση της τέχνης της «ρωσικής πρωτοπορίας» ήταν ένα τραγικό λάθος και ότι «οι άνθρωποι θα την χρειάζονταν και θα την εκτιμούσαν κάποια μέρα».

Το 1977 ο Κωστάκης έφυγε από τη Μόσχα και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα αφήνοντας στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ ένα σημαντικό μέρος της συλλογής του. Πέθανε στην Αθήνα το 1990.

Η συλλογή Κωστάκη στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης απαρτίζεται από 1.277 έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, κεραμικά κ.α.) σημαντικών καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας, όπως οι Κ. Μαλέβιτς, Λ. Ποπόβα, Β. Τάτλιν, Α. Ρότσενκο, Ι. Κλιουν, Γ. Κλούτσις, Σ. Νικρίτιν, Ο. Ροζάνοβα, Β. Στεπάνοβα, Ν. Ουνταλτσόβα, Μ. Ματιούσιν, Π. Φιλόνοφ και πολλών άλλων.

Η συλλογή είναι αντιπροσωπευτική όλων των ρευμάτων και των τάσεων της ρωσικής πρωτοπορίας, μιας από τις πιο ρηξικέλευθες και ενδιαφέρουσες περιόδους της παγκόσμιας τέχνης που άνθισε στη Ρωσία στις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Πρόκειται για τη σημαντικότερη συλλογή έργων ρωσικής πρωτοπορίας (1900-1930) που βρίσκεται σήμερα εκτός Ρωσίας και έχει μεγάλη κινητικότητα σε εκθέσεις στην Ευρώπη και την Αμερική.

Η επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στη Μαρία Τσαντσάνγολου, Διευθύντρια του ΚΜΣΤ και την Αγγελική Χαριστού, Ιστορικό Τέχνης – Επιμελήτρια στη συλλογή Κωστάκη στο ΚΜΣΤ. Η έκθεση θα πλαισιωθεί από οργανωμένες ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ομιλίες, βιβλιοπαρουσιάσεις και κύκλο μαθημάτων με θέμα τη ρωσική πρωτοπορία.

Παράλληλα το ΚΜΣΤ διοργανώνει από τις 16 Απριλίου και κάθε Τρίτη (5-7 μ.μ) σειρά μαθημάτων για τη Ρώσικη πρωτοπορία.

Ο κύκλος των επτά μαθημάτων θα έχει ξεναγούς ιστορικούς της τέχνης – στελέχη του ΚΜΣΤ, ενώ ανοιχτή στο κοινό (κάθε Τρίτη από τις 10 το πρωί ως τις 4 μ.μ.) θα είναι και η βιβλιοθήκη του ΚΜΣΤ για όσους θέλουν να μελετήσουν θέματα της ρώσικης πρωτοπορίας.

Το κόστος συμμετοχής στα επτά δίωρα μαθήματα είναι 40 ευρώ (20 ευρώ για φοιτητές, εκπαιδευτικούς και ανέργους).

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ,ΑΠΕ-ΜΠΕ