Για την πολυτάραχη σχέση Γκοντάρ-Τριφό μιλά ο σκηνοθέτης Εμμανουέλ Λοράν

Μία φιλία που μετατρέπεται σε διαμάχη. Δύο σπουδαίοι σκηνοθέτες που «σφράγισαν» τη μοίρα του γαλλικού σινεμά, δύο πρωτεργάτες της λεγόμενης Νουβέλ Βαγκ, του γαλλικού κινηματογραφικού «νέου κύματος». Την πολυτάραχη σχέση των Φρανσουά Τριφό και Ζαν-Λυκ Γκοντάρ -που από συνεργάτες και φίλοι οδηγήθηκαν σε πλήρη ρήξη- παρουσιάζει ο Εμμανουέλ Λοράν στο ντοκιμαντέρ του Δύο-Τρία Πράγματα που Ξέρω γι’Αυτούς. «Το να διαλέξει κανείς ανάμεσα σε Γκοντάρ ή Τριφό είναι σαν να προσπαθεί να διαλέξει ανάμεσα σε Μπιτλς και Ρόλινγκ Στόουνς, ανάμεσα σε Coca Cola και Pepsi» δηλώνει ο ίδιος ο σκηνοθέτης σε συνέντευξή του στο in.gr.

Το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει την κοινή πορεία των Τριφό και Γκοντάρ από τα Cahier du Cinema στη δημιουργία ταινιών και στον ενθουσιασμό της Νουβέλ Βαγκ. Μέχρι τα γεγονότα του Μάη του ’68, οπότε ο Γκοντάρ αποφασίζει να διαφοροποιηθεί και να ταχθεί υπέρ της στρατευμένης τέχνης. Την ίδια ώρα, ο Τριφό συνεχίζει να κάνει το σινεμά που έκανε πάντοτε. Η σύγκρουσή τους θα είναι αναπόφευκτη…

Ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Εμανουέλ Λοράν, βρέθηκε στην Αθήνα για την προβολή της ταινίας στο 12ο Γαλλόφωνο Φεστιβάλ Κινηματογράφου και μίλησε στο in.gr για δύο μεγάλους σκηνοθέτες και ένα διάσημο κινηματογραφικό κίνημα.

«Αρχικά σκεφτόμασταν με τον Αντουάν Ντε Μπεκ (τον σεναριογράφο του ντοκιμαντέρ) να κάνουμε μια ταινία γενικά για τη Νουβέλ Βαγκ. Αλλά διαπιστώσαμε ότι έχουν γίνει πολλές ταινίες με αυτό το θέμα. Οπότε επιλέξαμε να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για τη σχέση του Φρανσουά Τριφό με τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ. Θέλαμε να φτιάξουμε μια ιστορία ανθρώπινη που να μην απευθύνεται αποκλειστικά σε σινεφίλ. Ένα ανθρώπινο δράμα».

«Προσωπικά, με αγγίζει περισσότερο ο Τριφό, αλλά ο Γκοντάρ μου έμαθε καλύτερα τη δουλειά μου, ειδικά όσον αφορά το μοντάζ».

«Το να διαλέξει κανείς ανάμεσα σε Γκοντάρ ή Τριφό είναι σαν να προσπαθεί να διαλέξει ανάμεσα σε Μπίτλς και Rolling Stones, ανάμεσα σε Coca Cola και Pepsi».

«Πιστεύω ότι ο Γκοντάρ δεν είδε την ταινία. Το ντοκιμαντέρ πρωτοπαρουσιάστηκε σε ένα Φεστιβάλ στην Ελβετία που ήταν πέντε χιλιόμετρα από το σπίτι του Γκοντάρ αλλά δεν πήγε να το παρακολουθήσει. Ίσως να μην την είδε γιατί ο Γκοντάρ που παρουσιάζουμε στην ταινία είναι λίγο σκληρός, ένας χαρακτήρας που δεν συμπαθείς εύκολα, ενώ αναφέρονται και πράγματα για την οικογένειά του που δεν είναι κολακευτικά. Όταν ο Αντουάν Ντε Μπεκ μου είπε ότι γράφει βιογραφία του Γκοντάρ τον ρώτησα αν τον έχει συναντήσει. «Όχι, όχι, εννοείται πως όχι» μου είπε. «Το να δουλέψω μαζί του θα ήταν σαν να σκότωνα το έργο μου» είχε προσθέσει».

«Ο ρόλος του Ζαν Πιέρ Λεό είναι πολύ πολύ σημαντικός. Γιατί είναι αυτός που ενσαρκώνει τη διαμάχη μεταξύ των δύο σκηνοθετών. Ενώ υπήρξε δημιούργημα και alter ego του Τριφό και στις ταινίες τους τον διακρίνει μια παιδικότητα, ενηλικιώνεται ουσιαστικά μέσα από τις ταινίες του Γκοντάρ. Eίναι φανερό και το δράμα αυτού του ανθρώπου που ακόμα και σήμερα υποφέρει από τη διαμάχη των δύο κινηματογραφικών πατεράδων του».

«Για το ντοκιμαντέρ βασίστηκα στην έρευνα του Αντουάν Ντε Μπεκ, ο οποίος έχει γράψει ένα βιβλίο για τον Τριφό, ενώ ετοιμάζει τη βιογραφία του Γκοντάρ, αλλά έψαξα και σε αρχεία στο Βέλγιο, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία. Δεν θέλαμε να βασιστούμε σε προσωπικές μαρτυρίες, αλλά σε αρχεία εκείνης της εποχής. Τα αποσπάσματα από τις ταινίες των δύο σκηνοθετών είναι εύκολο να βρεθούν, αλλά αυτό στοιχίζει».

«Ως σκηνοθέτης που έκανα μια ταινία για δύο άλλους σκηνοθέτες έμαθα πολλά. Ο Τριφό και ο Γκοντάρ είναι σαν δύο ζωγράφοι που απεικονίζουν με διαφορετικό τρόπο το ίδιο τοπίο. Όταν ο Τριφό κάνει το «Ζιλ και Ζιμ», ο Γκοντάρ κάνει το «Une Femme est Une Femme», όταν ο ένας κάνει το «Πυροβολήστε τον Πιανίστα» ο άλλος κάνει το «Vivre Sa Vie». Ο τρόπος που γίνεται η ταινία, το μοντάζ, το γιατί έγινε έτσι, το αν εγώ θα το έκανα έτσι, αυτά ήταν ερωτήματα που μου έμαθαν πολλά».

«Οι αγαπημένες μου ταινίες είναι: από τον Γκοντάρ ο «Τρελός Πιερό» και η «Περιφρόνηση», με την τελευταία να δείχνει και την αγάπη του για τον κινηματογράφο, ενώ από τον Τριφό μου αρέσει το «L’ Enfant Sauvage» και κυρίως οι «Δύο Αγγλίδες», ταινία την οποία μόνταρε ξανά προς το τέλος της ζωής του, επειδή δεν του άρεσε το αποτέλεσμα».

Λίγα λόγια για την ταινία

Έτος 1950. Ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ είναι μόλις 20 χρονών και ο Τριφό δύο χρόνια μικρότερός του. Η αγάπη τους για τη μεγάλη οθόνη θα τους φέρει κοντά. Συχνάζουν στις ίδιες κινηματογραφικές λέσχες, γράφουν για τα ίδια περιοδικά (για το Cahiers du cinema και για το Arts) και ονειρεύονται να κάνουν ταινίες.

Το 1959 ο Τριφό θριαμβεύει στο Φεστιβάλ των Καννών με την ταινία του Τα 400 χτυπήματα, ενώ βοηθά τον Γκοντάρ να περάσει πίσω από την κάμερα, προσφέροντάς του το σενάριο για το Με κομμένη την ανάσα.

{{{ moto }}} Κοντά στα γεγονότα του Μάη του 1968, το σκηνικό αλλάζει. Ο Γκοντάρ παίρνει θέση υπέρ της επανάστασης και του στρατευμένου κινηματογράφου, ενώ ο Τριφό εξακολουθεί να γυρίζει τις ταινίες του όπως παλιά, συναντώντας την οργή του παλιού του φίλου.

Ανάμεσα στους δύο σκηνοθέτες βρίσκεται ο Ζαν-Πιέρ Λεό, πρωταγωνιστής και των δύο που αισθάνεται διχασμένος ανάμεσα στους δύο κινηματογραφικούς μέντορές του.

Οι δύο άνδρες έχουν χαρακτηριστεί ως οι «Τζον Λένον και Πολ ΜακΚάρντεϊ» του γαλλικού νέου κύματος, δεδομένης της πορείας της σχέσης τους και των μουσικών τους επιλογών μετά τη διάσπαση των Beetles.

Είναι μετά την προβολή του Αμερικανική Νύχτα που ο Γκοντάρ εξοργισμένος κατηγορεί τον Τριφό ότι είναι «ψεύτης». «Λες ότι το σινεμά είναι μεγάλα τρένα που περνούν μέσα στη νύχτα. Αλλά ποιος επιβιβάζεται σε αυτά τα τρένα; Σε ποια θέση κάθεται; Και ποιος οδηγεί το τρένο με τον κατάσκοπο του αφεντικού πάνω από τον ώμο του; […] Και αν δεν μιλάς για το τρένο Trans Europe, ίσως να είναι ένα τρένο επαρχιακό ή ίσως το τρένο για το (στρατόπεδο συγκέντρωσης) Νταχάου στο Μόναχο».

Η απάντηση του Τριφό είναι σκληρή. Λέει: «Σε δύσκολες εποχές ο καλλιτέχνης διστάζει. Μπαίνει σε πειρασμό να εγκαταλείψει την τέχνη του και να την καθυποτάξει σε μια ιδέα. Γίνεται έτσι προπαγανδιστής. Σε τέτοιες εποχές σκέφτομαι τον Ματίς. Πέρασε από τρεις πολέμους ανέγγιχτος. Πολύ νέος για τον πόλεμο του 1870, πολύ γέρος για εκείνον του 1914, πατριάρχης το 1940. Πέθανε έχοντας ολοκληρώσει το έργο του: τα ψάρια του, τις γυναίκες, τα λουλούδια, τα τοπία από τα παράθυρα. […] Η Τέχνη για την Τέχνη; Όχι. Η Τέχνη για την ομορφιά, η τέχνη για τους άλλους, η τέχνη που παρηγορεί».

Το ντοκιμαντέρ του Εμμανουέλ Λοράν είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα καταγραφή όχι μόνο της σχέσης του Τριφό με τον Γκοντάρ, αλλά και της περιρρέουσας κινηματογραφικής ατμόσφαιρας. Των Cahier du cinema, της «αναγέννησης» του γαλλικού κινηματογράφου, της Νουβέλ Βαγκ. Βασισμένο εξ ολοκλήρου σε αρχειακό υλικό και αποσπάσματα ταινιών, το Δύο Τρία Πράγματα που ξέρω γι’αυτούς μπορεί να μην περιέχει συνεντεύξεις, αλλά είναι πλούσιο σε πληροφορία.

• Το ντοκιμαντέρ «Δύο-Τρία Πράγματα που Ξέρω γι’αυτούς» προβάλλεται στην Αθήνα, στο σινεμά Μικρόκοσμος και στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ