Το AfD στην Ομοσπονδιακή Βουλή: Το τέλος της γερμανικής εξαίρεσης

της Βασιλικής Γεωργιάδου*

Σε ολόκληρη την ιστορία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΟΔΓ), η Άκρα Δεξιά δεν είχε πατήσει το πόδι της στο Bundestag. Βρέθηκε πράγματι κοντά στο να επιτύχει αυτόν τον στόχο μερικές φορές, αλλά αφενός το εκλογικό όριο του 5% για την είσοδο ενός κόμματος στη Γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή και αφετέρου οι θεσμικές ρυθμίσεις της «αμυνόμενης δημοκρατίας» δεν επέτρεψαν κάτι τέτοιο να συμβεί.

Βέβαια, διάφορα κόμματα της νεο-ναζιστικής, εξτρεμιστικής και λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς έχουν κατ’ επανάληψη κατορθώσει να εισέλθουν στα κοινοβούλια των ομόσπονδων κρατιδίων, πράγμα που συχνότερα συνέβη μετά τη Γερμανική Ενοποίηση, καθώς τέτοια κόμματα (NPD, DVU) έχουν τα εκλογικά κάστρα τους στην Ανατολική Γερμανία.

Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που εκπροσωπείται ήδη σε 13 κοινοβούλια των Länder, με το 12,6% που έλαβε στις ομοσπονδιακές εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου 2017 καταλαμβάνει την τρίτη θέση στο γερμανικό Bundestag.

Παρότι η AfD δεν είναι ένα νεο-ναζιστικό κόμμα, αλλά πρόκειται για ένα τυπικό κόμμα της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς (αντι-μεταναστευτικό, αντι-ισλαμικό, ευρωσκεπτικιστικό, έντονα λαϊκιστικό και υπερ-εθνικιστικό), η παρουσία της στα κοινοβουλευτικά έδρανα μιας χώρας με την ιστορία της Γερμανίας προκαλεί σοκ, πολλώ μάλλον που μεταξύ των στελεχών και βουλευτών της υπάρχουν ορισμένοι που προέρχονται από χώρους του πολιτικού εξτρεμισμού και φιλοναζισμού και αρκετοί που υιοθετούν μια πολιτική φρασεολογία που έχει στοιχεία πολεμικής και μίσους κατά των ξένων.

Πού και από ποιους ψηφίστηκε η Εναλλακτική για τη Γερμανία και γιατί συνέβη αυτό; Το επόμενο χρονικό διάστημα, που θα γίνει μια προσεκτική ανάλυση ψήφου, θα μπορέσουμε να απαντήσουμε πιο ολοκληρωμένα στο ερώτημα που προηγήθηκε. Στοιχεία απάντησης, ωστόσο, είναι ήδη παρόντα:

• Η AfD ψηφίστηκε κυρίως στην Ανατολική Γερμανία. Στα τέσσερα από τα πέντε νέα κρατίδια που ανήκουν στις περιοχές της Ανατολικής Γερμανία, η AfD είναι δεύτερο κόμμα, ενώ στο πέμπτο από αυτά (Σαξωνία) είναι πρώτο κόμμα, λίγο μπροστά από το CDU, με βάση το τελευταίο (προσωρινό) εκλογικό αποτέλεσμα.
• Η AfD είναι ένα «ανδρικό κόμμα», καθώς ψηφίστηκε –τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική Γερμανία– σε ποσοστά σημαντικά υψηλότερα μεταξύ των ανδρών από ό,τι μεταξύ των γυναικών εκλογέων. Συγκεκριμένα, ήταν το 27% των ανδρών στην Ανατολική και το 13% στη Δυτική Γερμανία που ψήφισε την AfD, ενώ οι γυναίκες το επέλεξαν σε ποσοστό 17% και 8% αντιστοίχως.
• Η Εναλλακτική για τη Γερμανία ψηφίστηκε κυρίως από τις μεσαίες ηλικιακές ομάδες εκλογέων 33-44 ετών· συνολικά, σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα το ποσοστό της κυμαίνεται στο 16%. Το εκλογικό χαμηλό της βρίσκεται στην ηλικιακή ομάδα των 70 ετών και άνω, στην οποία κατορθώνει να συγκεντρώσει μόλις 7%.
• H Εναλλακτική για τη Γερμανία ψηφίστηκε κυρίως από δυσαρεστημένους εκλογείς, από εκείνους που φοβούνται την επιρροή του Ισλάμ στη Γερμανία και εναντιώνονται στη μετανάστευση. Σε ό,τι αφορά τα εκλογικά κίνητρα που εκφράζουν πολιτισμικούς φόβους για τη Γερμανία και την εθνική ταυτότητα των εκλογέων, η διαφοροποίηση των εκλογέων της AfD είναι σημαντική συγκρινόμενη με τους εκλογείς όλων των υπολοίπων κοινοβουλευτικών κομμάτων της Γερμανικής Βουλής: αν οι τελευταίοι ψηφίζουν βάσει πολιτικών θεματικών, π.χ. για την οικονομία, το περιβάλλον, την ανεργία ή τις συντάξεις, οι εκλογείς της AfD ψηφίζουν έχοντας ως γνώμονα μια αίσθηση -εθνικής περισσότερο, παρά προσωπικής- απειλής.
• Το γεγονός ότι οικονομικά, όσον αφορά την προσωπική οικονομική τους θέση, οι εκλογείς της AfD δεν διαφοροποιούνται ουσιαστικά από τους υπολοίπους εκλογείς σημαίνει ότι δεν ήταν το ατομικό οικονομικό τους στάτους που τους ώθησε στη συγκεκριμένη εκλογική επιλογή. Το γεγονός, όμως, ότι η AfD ψηφίστηκε κυρίως στην Ανατολική Γερμανία μπορεί όντως να σημαίνει ότι οικονομικά ζητήματα που έχουν να κάνουν με την ευρύτερη περιοχή και τη συνεχιζόμενη υστέρησή της συγκριτικά με τη Δυτική Γερμανία μπορεί όντως να επέδρασαν στην εκλογική επιλογή των ψηφοφόρων από τα κρατίδια της Ανατολικής Γερμανίας υπέρ της AfD.

* Η Βασιλική Γεωργιάδου είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο