Ακροδεξιό σοκ στην Αυστρία: «Απλή» διαμαρτυρία ή προειδοποιητική βολή;

Όσο μικρός κι αν είναι ο ουσιαστικός ρόλος του προέδρου στην Αυστρία, τόσο ηχηρά έχει αντηχήσει σε όλη την Ευρώπη το σοκ του πρώτου γύρου στις προεδρικές κάλπες: Τα δύο μεγάλα κόμματα στη Βιέννη, που συγκυβερνούν και μεταπολεμικά μοιράζονταν το ύπατο αξίωμα, εξαφανίστηκαν και πάνω στο πτώμα του «κατεστημένου» χορεύει όχι μόνο ο ακροδεξιός Χόφερ αλλά και όλες οι ακροδεξιές δυνάμεις στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η ίδια η Βιέννη μοιάζει χαμένη και αναρωτιέται εάν μετατρέπεται σε Ουγγαρία…

Με την εικόνα να έχει ξεκαθαρίσει το πρωί της Δευτέρας, η τελική αναμέτρηση για την προεδρία θα γίνει μεταξύ του Νόρμπερτ Χόφερ του ακροδεξιού FPÖ και του Οικολόγου Αλεξάντερ φαν ντερ Μπέλεν. Ο πρώτος πήρε 35,3%, ο δεύτερος 21,3%.

Από εκεί και μετά ξεκινά το χάος, με την ανεξάρτητη υποψήφια Ίρμγκραντ Γκρις στο 19% και τους υποψηφίους των μεγάλων κομμάτων να εμφανίζονται μόνο στη συνέχεια -ο Αντρέας Κολ (του κεντροδεξιού ÖVP) βγήκε τέταρτος, o Ρούντολφ Χουντστόρφερ (του σοσιαλδημοκρατικού SPÖ) πέμπτος, ο κάθενας στην περιοχή του 11%.

«Όλη η Αυστρία είναι μπλε»: Το αποτέλεσμα σημαίνει ότι κάθε τρίτος αυστριακός που πήγε στην κάλπη ψήφισε τον ακροδεξιό Χόφερ και μόλις ένας στους πέντε διάλεξε κάποιο από τα δύο συγκυβερνώντα κόμματα (τα οποία, σημειωτέον, μοιράζονταν την προεδρία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου).

Η πρωτιά του Χόφερ μάλιστα σαρώνει όλες τις περιφέρειες, με μόνο την πρωτεύουσα να σώζει την «τιμή» της Αυστρίας και να ψηφίζει πρώτα τον οικολόγο φαν ντερ Μπέλεν. Οι δημοσκοπήσεις είχαν πέσει εντελώς έξω, όμως αυτό πλέον είναι το λιγότερο που απασχολεί τη Βιέννη.

Κι αυτό ενώ ναι μεν κανονικά στην Αυστρία ο πρόεδρος έχει περιορισμένες αρμοδιότητες, όμως ο Χόφερ είπε με νόημα αμέσως μετά την κάλπη: «Θα εκπλαγείτε με το τι μπορεί να κάνει ένας πρόεδρος». Στο πιο ακραίο σενάριο, ο επόμενος πρόεδρος θα μπορούσε να διαλύσει φέτος το Κοινοβούλιο και να πυροδοτήσει νέες εκλογές, από τις οποίες βάσει των δημοσκοπήσεων το FPÖ θα έβγαινε αρκετά ενισχυμένο.

Ένα αυστριακό «Φροντ Νασιονάλ» με τη συνταγή της Λεπέν

Πώς εξηγείται η έκβαση του πρώτου γύρου; Σαφέστατα καταγράφεται στο αποτέλεσμα η πρόθεση των ψηφοφόρων να τιμωρήσουν τα δύο κυβερνώντα κόμματα. Το πλήγμα και στα δύο είναι τεράστιο και έχουν ήδη αρχίσει οι συζητήσεις μέχρι σε ποιο βαθμό πρέπει να φτάσει η απόδοση ευθυνών για την ήττα, και μέχρι ποιο επίπεδο θα «πέσουν κεφάλια».

Οι αναλύσεις των εταιρειών δημοσκοπήσεων από τα exit poll δείχνουν πως το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (του καγκελαρίου Φάιμαν) αντιμετωπίζει ποιοτικά μεγαλύτερη κρίση: Οι δυνάμεις και των δύο κομμάτων ήταν μεν απογοητευτικές, όμως επιπλέον το SPÖ αντιμετωπίζει διαρροή υποστηρικτών προς όλες τις πλευρές -από την ακροδεξιά μέχρι την αποχή.

Στην πολιτική όμως δεν υπάρχει «απλή» ψήφος διαμαρτυρίας. Εξ ου και η πρώτη αποτίμηση του ίδιου του Φάιμαν: «Είναι μία λυπηρή ημέρα και μία καθαρή προειδοποίηση για τα κόμματα της συγκυβέρνησης» είπε στο πρώτο σχόλιό του στην Kurier. Οι πολίτες, είπε, «θέλουν να δουν αποτελέσματα».

Συγκεκαλυμμένα, εδώ ίσως βρίσκεται συνοπτικά και η εξήγηση τόσο της γενικότερης εικόνας όσο και ειδικά της δυσκολίας για το SPÖ: Το κυριότερο θέμα που απασχόλησε την Αυστρία τους τελευταίους μήνες ήταν το προσφυγικό και χαρακτηρίστηκε από τη μεταστροφή της Βιέννης προς το χειμώνα, όταν ο σοσιαλδημοκράτης Φάιμαν και το κόμμα του εγκατέλειψαν την αρχική τους στάση και ήρθαν πιο κοντά στην κάπως σκληρότερη γραμμή του συγκυβερνώντος VPÖ. Σε κάποιους, αυτό φάνηκε σαν οι Σοσιαλδημοκράτες να τρέχουν πίσω από την «ουρά» των εταίρων τους.

Από εκεί όμως ξεκινά και το δεύτερο τμήμα της ερμηνείας που δίνουν οι αναλύσεις σε αυστριακό και γερμανικό Τύπο: Φάνηκε τελικά ότι ούτε η νέα στάση της Βιέννης στο προσφυγικό, με το αρχικό πλαφόν στους πρόσφυγες και στη συνέχεια το κλείσιμο του λεγόμενου Βαλκανικού Διαδρόμου, δεν ικανοποίησε τους Αυστριακούς, οι οποίοι επέλεξαν… το αυθεντικό -τον ακροδεξιό Χόφερ.

Στην άνοδο του Χόφερ πρέπει να προσμετρηθεί όμως ειδικά το ότι η εκστρατεία του είναι το αποκορύφωμα του FPÖ να αποβάλει την εικόνα της «σκληροπυρηνικής ακροδεξιάς» και να εμφανιστεί ως καθαρή, πατριωτική δεξιά -χωρίς, βεβαίως, να απομακρύνεται ουσιαστικά από τις ιδεολογικές του καταβολές. Ακολούθησε έτσι την ίδια τακτική που έχει ακολουθήσει και η Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία με το «Εθνικό Μέτωπο».

Ο Χόφερ ήταν η ενσάρκωση αυτή της τακτικής, καθώς στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας είχε καλλιεργήσει την εικόνα «μετριοπαθούς» φιγούρας (σε σύγκριση με τον αρχηγό του κόμματός του, Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε) -αλλά η στάση που υποστήριζε ήταν στη γραμμή του κόμματός του, με άξονα τις αντιμεταναστευτικές θέσεις και την αντίθεση στην ΕΕ.

Για αυτό και τη νίκη του Χόφερ «γιορτάζουν» από το βράδυ της Κυριακής οι δυνάμεις αυτού του στρατοπέδου σε ολόκληρη την ΕΕ, με πρώτη την Μαρίν Λεπέν από το Παρίσι που, με μήνυμά της στο Twitter, έστειλε τα «συγχαρητήριά της στους φίλους του FPO» και ένα «μπράβο στον αυστριακό λαό».

Η Αυστρία ελπίζει πως η συνέχεια θα είναι ανάλογη με τις μέχρι τώρα πρωτιές της Λεπέν: Ο δεύτερος γύρος μπορεί να συνασπίσει τους υπόλοιπους εναντίον του Χόφερ.

Το επιτελείο του Οικολόγου φαν ντερ Μπέλεν έδειξε ήδη πώς σκοπεύει να κινηθεί για την τελική μάχη του δεύτερου γύρου: Ο φαν ντερ Μπέλεν «αντιπροσωπεύει αυτά που μας ενώνουν, ο Χόφερ θέλει βασικά να γίνει μόνο το μακρύ χέρι του κομματικού του διευθυντή στο προεδρικό μέγαρο» είπε η επικεφαλής της εκστρατείας του.

Κι όλα αυτά, ενώ η Αυστρία αναρωτιέται ποιο μπορεί πραγματικά να είναι το χειρότερο σενάριο με τελική εκλογή του Χόφερ. Η Standard για παραδείγμα θεωρεί λιγότερο πιθανή τη διάλυση του Κοινοβουλίου και πιο αναμενόμενη τη δημιουργία δυσκολιών στην κυβέρνηση, αλλά το πρώτο συμπέρασμά της είναι μάλλον απαισιόδοξο.

«Ένα μεγάλο τμήμα του αυστριακού πληθυσμού εμφανίζεται να υποστηρίζει την αυταρχικού τύπου πολιτική που έχει εδώ και μερικά χρόνια αρχίσει να αναπτύσσεται στην Ουγγαρία και την Πολωνία, με αποδυνάμωση του Κοινοβουλίου, υποχώρηση από τη διάκριση των εξουσιών, αντίσταση στις Βρυξέλλες και περιορισμό στις ελευθερίες των ΜΜΕ» γράφει, λέγοντας πως «σύντομα, η Βιέννη μπορεί εκτός από γεωγραφικά να είναι και πολιτικά πιο ανατολικά από την Πράγα».

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ