Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
Η γερμανική Επανένωση, 25 χρόνια μετά, δεν έχει περάσει σε κάθε χάρτη

Η γερμανική Επανένωση, 25 χρόνια μετά, δεν έχει περάσει σε κάθε χάρτη

Η Γερμανία ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 25 χρόνια από την Πτώση του Τείχους και πλέον η χρονική απόσταση μπορεί να δείξει λίγο πιο καθαρά πού πέτυχε και πού όχι εντελώς η Επανένωση. Όσο κι αν είναι αδύνατο να σχηματιστεί πλήρης εικόνα για μία τόσο ριζική διαδικασία, μία καλή αρχή είναι οι ψυχροί αριθμοί: Το Τείχος έπεσε, αλλά όταν κάποια στοιχεία για τη σημερινή Γερμανία μεταφερθούν στο χάρτη, αχνοφαίνεται ξανά.

Η Γερμανία ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 25 χρόνια από την Πτώση του Τείχους και πλέον η χρονική απόσταση μπορεί να δείξει λίγο πιο καθαρά πού πέτυχε και πού όχι εντελώς η Επανένωση. Όσο κι αν είναι αδύνατο να σχηματιστεί πλήρης εικόνα για μία τόσο ριζική διαδικασία, μία καλή αρχή είναι οι ψυχροί αριθμοί: Το Τείχος έπεσε, αλλά όταν κάποια στοιχεία για τη σημερινή Γερμανία μεταφερθούν στο χάρτη, αχνοφαίνεται ξανά.

Για τον σύγχρονο Γερμανό, η Πτώση του Τείχους είναι η κορυφαία στιγμή του 20ού αιώνα, που από μία άποψη συνοψίζει όλο το βαρύτατο ιστορικό φορτίο του θυελλώδους περασμένου αιώνα. Στο γερμανικό φαντασιακό, είναι η στιγμή που η χώρα που γεννιέται μετά από έναν αιώνα ντροπιαστικό για την ίδια.

Πηγαίνοντας προς τα πίσω, όλα για τον Γερμανό του σήμερα καταλήγουν στην 9η Νοεμβρίου του 1989: Οι παράλληλες πορείες των δύο διαφορετικών κόσμων στους οποίους είχε σπάσει η χώρα, νωρίτερα το αξιοθαύμαστο χτίσιμο από τα ερείπια του 1945, πιο πριν ο εφιάλτης του Τρίτου Ράιχ, η ντροπή για τη ναζιστική θηριωδία και το ασύλληπτο έγκλημα του Ολοκαυτώματος, και πριν από αυτό, το χάος της Βαϊμάρης και το τραύμα του Μεσοπολέμου. Στην γραμμή αυτής της αφήγησης χτίζουν σήμερα οι Γερμανοί την εικόνα της χώρας τους και την ταυτότητά τους, ανάγοντας αντεστραμμένα τον 20ό αιώνα στην Πτώση του Τείχους.

Αλλά πέραν του φαντασιακού; Η ομοσπονδιακή Γερμανία ποτέ δεν ήταν ομοιόμορφη, αλλά υπάρχει σήμερα, δυόμισι δεκαετίες μετά, ακόμη κάτι ανατολικό και κάτι δυτικό στη χώρα;

Το Τείχος και ο διαχωρισμός δεν ήταν ποτέ απλώς μόνο σύνορα στον χάρτη. Αυτό επιβεβαιώνεται και αν κοιτάξει κανείς στατιστικούς χάρτες του σήμερα, στους οποίους μένουν ακόμη ορατά τα παλιά σύνορα μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας.

Ο πρώτος χάρτης δείχνει το εισόδημα ανά κάτοικο* με βάση τα τελευταία διαθέσιμα συγκεντρωτικά στοιχεία της Γερμανικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Η εικόνα είναι τόσο ξεκάθαρη που θα μπορούσε να κρεμαστεί στα γερμανικά σχολεία για να δείχνει πού χωρίζονταν οι δύο Γερμανίες μέχρι την Επανένωση.

Ωστόσο, ο χάρτης μπορεί να παραπλανήσει κάπως: Στα πρώην δυτικά κρατίδια, ο μέσος μισθός βρισκόταν για το 2013 στα 3.200 (μεικτά) ενώ στα πρώην ανατολικά στα 2.700. Η διαφορά είναι μεν αισθητή, αλλά σημαντικά περιορισμένη σε σχέση με την αφετηρία της δεκαετίας του ’90.

Παρακάτω φαίνεται η γεωγραφική κατανομή των μεγάλων επιχειρήσεων (βάσει αριθμού προσωπικού)*. Σε καμία χώρα η κατανομή δεν θα ήταν ομοιόμορφη, και ούτε και εδώ μπορεί το γερμανικό τοπίο να εξηγηθεί μόνο με τον διαχωρισμό Ανατολής/Δύσης: Η Βαυαρία στα νότια, η Έσση και οι γύρω περιοχές στα κεντροδυτικά και το παραδοσιακά πλούσιο Αμβούργο ήταν ανέκαθεν οι οικονομικές πυρήνες του γερμανικού χώρου.

Όμως την πολύ αδύναμη εικόνα στα ανατολικά σπάει μόνο η περιοχή γύρω από το Βερολίνο -και σε αυτό σίγουρα συμβάλλει η αποκατάσταση της πόλης ως πρωτεύουσα μετά την Επανένωση, που μεταφράστηκε και σε κατ’ εξαίρεση «μετακόμιση» οικονομικών παραγόντων στη γύρω περιοχή.

Την οικονομική εικόνα συμπληρώνει η ανεργία*. Για το 2013 συνολικά, η ανεργία στα πρώην δυτικά κρατίδια βρισκόταν στο 6% ενώ για τα πρώην ανατολικά κρατίδια στο 10%:

Και πάλι, η διαχωριστική γραμμή είναι μεν ορατή αλλά ούτε στην παλιά Δυτική Γερμανία τα πράγματα είναι ομοιόμορφα -παράλληλα με τον άξονα Δύσης Ανατολής, φαίνεται κι ένας άξονας Βορράς Νότου.

Η κατανομή των ηλικιακών ομάδων κοντά στις ακραίες τιμές επίσης εμφανίζει στους χάρτες ξανά τα σύνορα πριν το ’90:

Τα υψηλότερα ποσοστά στις μικρότερες ηλικίες (χάρτης αριστερά) καταγράφονται στα πρωήν δυτικά κρατίδια, τα υψηλότερα στις μεγαλύτερες ηλικίες (χάρτης δεξιά) στα πρώην ανατολικά. Οι ενδιάμεσες ηλικίες, ωστόσο, είναι σχετικά ισομερώς κατανεμημένες.

Με αυτό σχετίζεται και η διαφορά στους θανάτους και τις γεννήσεις (δεξιά και αριστερά αντίστοιχα) που φαίνονται παρακάτω: Οι θάνατοι είναι ξεκάθαρα περισσότεροι στα πρώην ανατολικά κρατίδια με τον πιο γηρασμένο πληθυσμό, ενώ οι γεννήσεις είναι πιο ομοιόμορφα κατανεμημένες, αναλόγως με τα ζευγάρια σε ηλικία τεκνοποίησης:

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τέλος οι συγκρίσεις σε ένα διαφορετικό μέγεθος, την εκλογική συμπεριφορά. Η εκλογική βάση κομμάτων όπως οι Χριστιανοδημοκράτες, οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι υπερβαίνει τον άξονα Ανατολής και Δύσης και κινείται πάνω σε σε διαφορετικές διαχωριστικές γραμμές.

Δεν είναι όμως τέτοια η περίπτωση του κόμματος της Αριστεράς (Linke), το οποίο και θεωρείται ό,τι κοντινότερο υπάρχει στο κέντρο της πολιτικής σκηνής σε κληρονόμο της παλιάς Ανατολικής Γερμανίας:

Οι περιοχές στις οποίες η Linke πήρε τις περισσότερες πρώτες ψήφους στις πρόσφατες εκλογές για το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο (2013) σχηματίζουν με εντυπωσιακή καθαρότητα ξανά τον διαχωρισμό μεταξύ των δύο παλιών Γερμανιών. Σταθερή είναι η εικόνα σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.

Οξύμωρο ωστόσο είναι και ένα δεύτερο σημείο: Η απήχηση του -σημαντικά πιο αδύναμου- NPD, του παραδοσιακού κόμματος της ακροδεξίας.

Το κόμμα εμφανίζεται ισχυρότερο στα ανατολικά. Οι συσχετισμοί όμως θα ήταν παρακινδυνευμένοι: Το κόμμα, βάσει των δημοσκοπήσεων, βρίσκει γενικά το ισχυρότερό του κοινό στις ηλικιακές ομάδες μέχρι τα 35 -σε ψηφοφόρους δηλαδή που δεν έχουν γνωρίσει ως ενήλικες την παλιά ανατολική Γερμανία.

Μία αποτίμηση της γερμανικής Επανένωσης θα έπρεπε να λάβει υπόψη άπειρες μεταβλητές που δεν θα μπορούσαν ούτε να αποτυπωθούν σε χάρτη ούτε και να εξαντλήσουν τη σημασία της διαδικασίας σε κάθε επίπεδο, διαδικασία που είχε αντίκτυπο από την ήπειρο και την ίδια τη χώρα και έφτασε να γίνει μη μετρήσιμη εμπειρία για κάθε έναν που έζησε τα αποτελέσματά της.

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι πρώην Ανατολικογερμανοί έχουν ισότιμη θέση στη σημερινή, σύγχρονη και ανοικτή Γερμανία (ακόμη και η σημερινή καγκελάριος είναι το τελευταίο παράδειγμα που θα χρειαζόταν να αναφέρει κανείς) ή ότι οι κρατικές δομές στα πρώην ανατολικά κρατίδια λειτουργούν με την ίδια αποτελεσματικότητα. Η οικονομική ατμομηχανή της χώρας παραμένει στα δυτικά, όμως η δυνητική πρόσβαση στα οφέλη της μεταξύ πρώην «Βέσις» (Δυτικών)και πρώην «Όσις» (Ανατολικών) συγκλίνει. Αλλά τέλος καλό, όλα καλά; Όχι εντελώς.

Βασίλης Ψυχογιός

Πηγές στοιχείων:
* Γερμανική Στατιστική Υπηρεσία (destatis), με στοιχεία κατά περίπτωση μεταξύ 2013 και 2010, απεικονίσεις της destatis
** Οριστικά εκλογικά αποτελέσματα των Ομοσπονδιακών Εκλογών του 2013, απεικόνιση του vis.uell.net

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ

Sports in

Κυκλοφορούν και… εξαφανίζονται τα εισιτήρια για το πρώτο ματς με τη Φενέρμπαχτσε

Η ανακοίνωση της ΠΑΕ Ολυμπιακός για τα εισιτήρια του μεγάλου αγώνα με τη Φενέρμπαχτσε

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024