Ερντογάν εναντίον Twitter: Ύβρις και Νέμεσις σε 140 χαρακτήρες

Πριν ακόμη η πρωτοφανής απαγόρευση του Twitter στην Τουρκία κλείσει το 24ωρο, το μέτρο κινδυνεύει όχι απλώς να αποτύχει παταγωδώς αλλά και να γυρίσει μπούμερανγκ για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι Τούρκοι παρακάμπτουν, όπως ήταν σίγουρο, από κάθε πιθανό παράθυρο την απαγόρευση ενώ οι ξένες κυβερνήσεις κατακεραυνώνουν, με διαφορετικούς βαθμούς «διπλωματικότητας», την κίνηση του πρωθυπουργού και στα διεθνή ΜΜΕ επιστρέφουν οι τίτλοι για τον «σουλτάνο Ερντογάν».

Τελικά, το έξυπνο πουλί πιάνεται από το πληκτρολόγιο: Από το πρωί της Παρασκευής μεγάλο μέρος των περίπου 11 εκατομμυρίων χρηστών στην Τουρκία έχουν ήδη παρακάμψει την απαγόρευση και τιτιβίζουν μανιωδώς και μονοθεματικά -φυσικά, εναντίον του Ερντογάν. Το twitturk, που παρακολουθεί την κίνηση στο τουρκόφωνο δίκτυο, μιλά για περίπου μισό εκατομμύριο tweets στο πρώτο δεκάωρο, που, σύμφωνα με την Hurriyet, δεν συνιστά φοβερή κάμψη από το σύνηθες.

• Γαβράς εναντίον Ερντογάν στο You Tube μετά την απαγόρευση του Twitter

Το πρόβλημα με την απαγόρευση, ένα από τα αρκετά προβλήματα με την απαγόρευση, ήταν πως η συζήτηση στο twitter κυριαρχείται από «twitter-άδες». Με την αναπόφευκτη λοιπόν παράκαμψή της, ο μεγεθυντικός φακός στα κοινωνικά δίκτυα (που κατά κανόνα καταλήγει να διογκώνει τη μία από τις δύο απόψεις) θα έπεφτε ανελέητα στον Ερντογάν.

Η πλημμύρα αντιδράσεων χρησιμοποίησε, φυσικά, την ίδια του δύναμη του μέσου, και κατέκλυσε το τουρκόφωνο Διαδίκτυο με φωτογραφίες που κατακρεουργούν την εικόνα του ίδιου του πρωθυπουργού. Στο παράλληλο σύμπαν του Facebook, η ενημέρωση για το πώς μπορούσε να παρακαμφθεί η απαγόρευση γίνεται με «δημιουργικό μοντάζ» στις προεκλογικές αφίσες του κυβερνώντος AKP και νέα συνθήματα, όπως το «8.8.8.8 για να κελαηδήσει το πουλί σας». Τα συνθήματα έχουν αρχίσει να γράφονται με σπρέι και στους τοίχους.

H εκδίκηση σερβίρεται με hashtag: #TurkeyBlockedTwitter

Αυτό είναι το ένα σκέλος της τιμωρίας που επιφύλαξε το Twitter στον Ερντογάν. Το άλλο είναι η ένταση με την οποία επανέρχεται η ανάρτηση των ηχογραφημένων συνομιλιών που αποδίδονται στον πρωθυπουργό και τον γιο του και υποτίθεται ότι δείχνουν πώς η οικογένεια Ερντογάν προσπάθησε να κρύψει το «μαύρο κομπόδεμά» της στο ξέσπασμα της έρευνας για τις μίζες. Οι παλιές και ήδη γνωστές ηχογραφήσεις αναρτώνται περίπου ως «εορταστική αφιέρωση» -νοούνται έμμεσα ως εξήγηση γιατί ο Ερντογάν τα έβαλε με το Διαδίκτυο, μέσω του οποίου είχαν διαδοθεί αρχικά.

Ο Ερντογάν είχε προαναγγείλει την προηγούμενη ημέρα πως θα «ξερίζωνε το twitter, και ας λέει ό,τι θέλει η διεθνής κοινότητα». «Θα δουν όλοι τη δύναμη της Τουρκίας» είχε βροντοφωνάξει την Πέμπτη, σχεδόν μαινόμενος.

Τα σχόλια από τις ξένες κυβερνήσεις και τους θεσμούς της ΕΕ -τη μάχη για την ένταξη στην οποία ο Ερντογάν φαίνεται να δίνει με όλο και μικρότερο ενδιαφέρον- ήταν ηχηρότατα.

Ομοθυμαδόν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κάλεσαν την τουρκική κυβέρνηση να πάρει πίσω την απαγόρευση, είτε εκφράζοντας (όπως το Λονδίνο) την «ανησυχία» τους για την απαγόρευση είτε ακόμη και κάνοντας επισημάνσεις με σαφή επικριτικό τόνο, όπως το Βερολίνο που «υπενθυμίζει», διά στόματος Μέρκελ, πως «σε μία ελεύθερη κοινωνία αποφασίζουν οι πολίτες, όχι το κράτος, πώς θα επικοινωνήσουν».

Οι δε ευρωπαίοι πολιτικοί που είναι γνωστοί για την αγάπη τους στο twitter, από τον πρόεδρο της ΕΕ Χερμάν βαν Ρομπάι μέχρι τον πρόεδρο της Ευρωβουλής Μάρτιν Σουλτς, δεν έχασαν την ευκαιρία να επιτεθούν στην απαγόρευση -ο Σουλτς, για παράδειγμα, εξέφρασε την αλληλεγγύη του στους τούρκους χρήστες του Διαδικτύου, με tweet του σε τέσσερις γλώσσες και με το, απαραίτητο, hashtag #TurkeyBlockedTwitter.

Πώς θα βγει ο «σουλτάνος» από τη μάχη με τους ανεμόμυλους;

Τα ξένα ΜΜΕ ασχολούνται από το πρωί με την απόφαση των τουρκικών αρχών και θυμούνται τους χαρακτηρισμούς του καλοκαιριού του 2013, όταν ο Ερντογάν έμοιαζε να προσπαθεί σχεδόν εμμονικά να δείξει πυγμή εναντίον των διαδηλώσεων που είχαν πάρει διαστάσεις εξέγερσης. Η λέξη που κυριαρχούσε τότε στους τίτλους, και επανέρχεται και τώρα, είναι ο σουλτάνος.

«Ο Σουλτάνος του Βοσπόρου» (όπως γράφει η Handelsblatt), «κάνει εκστρατεία εναντίον του μέσου της διαμαρτυρίας» (λέει η Sueddeutsche Zeitung) εν μέσω μίας «προεκλογικής καμπάνιας αυταρχισμού» (όπως λέει η El Pais) και ο βρετανικός Guardian δίνει οδηγίες στο πώς να παρακαμφθεί «η εκκαθάριση στα κοινωνικά δίκτυα από την τουρκική κυβέρνηση».

Κάποιοι, όπως η Monde, γράφουν ότι η Τουρκία «μπαίνει μαζί με τη Βόρειο Κορέα, το Τουρκμενιστάν, την Κούβα και το Ιράν στην παρέα των χωρών που λογοκρίνουν τα κοινωνικά δίκτυα» με μία κίνηση που «στρέφεται εναντίον της ελευθερίας και μπορεί να αναζωπυρώσει τις αντιδράσεις στην τουρκική κοινωνία».

Άλλοι περιγράφουν τον Ερντογάν ως έναν ηγέτη που έχει κινείται πλέον επικίνδυνα στα όρια ψευδαισθήσεων. «Το κράτος είμαι εγώ» βάζει τίτλο το Spiegel, προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί ο τούρκος πρωθυπουργός κινείται με τέτοιον φαινομενικά παράλογο τρόπο: «Ο Ερντογάν πιστεύει πως είναι η Τουρκία, και με αυτήν την λογική κάθε κριτική εναντίον του είναι αντιπατριωτική, σχεδόν προδοσία» γράφει -και αν η κριτική γίνεται στο Twitter, τότε τόσο το χειρότερο για το Τwitter.

Πιο καχύποπτο (ή, πιο υποψιασμένο), το Bloomberg βλέπει «στρατηγική πίσω από την αξιοθρήνητη απαγόρευση»: «Φυσικά και ήξεραν πως δεν θα πιάσει η απαγόρευση» εξηγεί στο δίκτυο η καθηγήτρια στο UNC Ζεϊνέπ Τουφεκτσί, «στόχος είναι να ανοίξει το Twitter γραφείο στην Τουρκία και να αρχίζει να «συμμορφώνεται»».

Η μοναδική λογική εξήγηση, υποστηρίζει, είναι η απαγόρευση να θεωρείται πρώτο βήμα με στόχο να έρθει το Twitter στο τουρκικό έδαφος ώστε να μπορεί να υπάρχει κάποιος νομικά υπεύθυνος, από τον οποίο η κυβέρνηση θα μπορεί να ζητεί το λόγο.

Και τώρα λοιπόν; Ο ίδιος ο Ερντογάν δεν έχει εκφραστεί, μέχρι το βράδυ της Παρασκευής, μετά το «μαύρο» στο twitter και τα όσα ακολούθησαν. Η ίδια η αντίδραση όμως του τούρκου προέδρου Αμπντουλάχ Γκιούλ δείχνει πως η απαγόρευση δεν έχει τη σύμφωνη γνώμη όλης της τουρκικής ηγεσίας.

Η διέξοδος θα πρέπει να φανεί, συγκλίνουν τα διεθνή μέσα, ως πρωτοβουλία του Ερντογάν -κάπως θα πρέπει να αρθεί η απαγόρευση (καθώς με την παράκαμψή της στη διαδικτυακή πράξη είναι σαν να έχει ήδη ακυρωθεί) χωρίς ο πρωθυπουργός να μοιάζει να υφίσταται ήττα.

Ο δρόμος ίσως προετοιμάζεται ήδη: Ο υπουργός Βιομηχανίας Φικρί Ισίκ είπε πως εάν το Τwitter μπλοκάρει ορισμένους λογαριασμούς ή ορίσει «αντιπρόσωπο» στην Τουρκία «η διαμάχη μπορεί να επιλυθεί», ενώ σκόρπιες φωνές στα τουρκικά ΜΜΕ έχουν ήδη αρχίσει να υπονοούν ότι η απαγόρευση εξαρχής δεν ήταν μόνιμη -και άρα, εννοείται, άρση της δεν θα συνιστά υποχώρηση.

Βασίλης Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ