Ήταν 9 Νοεμβρίου του 1989 όταν έπεσε το Τείχος

106

Η γερμανική πρωτεύουσα βρίσκεται στους ρυθμούς της επετείου της πτώσης του Τείχους: Το Βερολίνο γιορτάζει την επανένωσή του με πυροτεχνήματα, συναυλίες, εκθέσεις και ένα τέραστιο ντόμινο που συμβολικά θα «γκρεμιστεί», ενώ ο κόσμος θυμάται τα γεγονότα που αποτέλεσαν την αρχή του τέλους για τον υπαρκτό σοσιαλισμού.

Είκοσι χρόνια πριν, σε μία πεζή και ανιαρή συνέντευξη τύπου, ο Γκούντερ Σαμπόβσκι, κυβερνητικό στέλεχος της Ανατολικής Γερμανίας αποδείχτηκε δραματικά ανενημέρωτος: «Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί προς τη Δυτική Γερμανία αίρονται» ανακοίνωσε. Σε ερώτηση δημοσιογράφου από πότε θα ίσχυε η ρύθμιση, ο Σαμπόβσκι σάστισε και απάντησε αμήχανα: «Από όσο ξέρω, ισχύει ήδη».

Ο Σαμπόβσκι υποτίθεται ότι θα ενημέρωνε τους δημοσιογράφους για την πρόθεση της κυβέρνησης να ξεκινήσει, τις επόμενες ημέρες, χαλάρωση των περιορισμών στα σημεία ελέγχου. Η πληροφόρηση του ίδιου αποδείχτηκε όμως κάτι παραπάνω από ελλιπής, αλλά το Κόμμα δεν κάνει ποτέ λάθος: σε λίγη ώρα τα πλήθη κατέκλυσαν τα σημεία ελέγχου ζητώντας να περάσουν, οι στρατιώτες δεν είχαν καμία τέτοια διαταγή, οι ουρές μεγάλωναν… και τα υπόλοιπα είναι Ιστορία.

Για τέσσερις ημέρες, το Τείχος σύμβολο του διαχωρισμού σε Ανατολή και Δύση, το Τείχος σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου, το Τείχος πάνω στο οποίο στρέφονταν τα βλέμματα του κόσμου κάθε φορά που οι τόνοι ανέβαιναν και όλοι φοβούνταν έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, το Τείχος που χώριζε Βερολινέζους από Βερολινέζους γκρεμιζόταν με σφυριά, μπουλντόζες, ακόμη και με τα χέρια. Για τέσσερις ημέρες, οι Βερολινέζοι πανηγύριζαν την επανένωση και, κυρίως, την ελπίδα.

Αυτήν την πανηγυρική ατμόσφαιρα θέλει να επαναφέρει η πόλη τη Δευτέρα: Οι συναυλίες έχουν ξεκινήσει ήδη από τις προηγούμενες ημέρες και σχεδόν σε κάθε σημείο της πόλης στήνονται μικρές και μεγάλες εκθέσεις για την πτώση του Τείχους. Κάποια στιγμιότυπα της ημέρας θα είναι λιγότερα εορταστικά: Κεντρικό σημείο των εορτασμών αποτελεί η επιμνημόσυνη δέηση για τους 136 νεκρούς του Τείχους, ανθρώπους που σκοτώθηκαν από τους σκοπούς προσπαθώντας να διαφύγουν στη Δύση μεταξύ 1961 και 1989.

Κορύφωση των εορτασμών όμως είναι η αναπαράσταση, κατά μία έννοια, της σημασίας της Πτώσης του Τείχους: Όπως η νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1989 ήταν το πρώτο κομμάτι του ντόμινο που έριξε τον υπαρκτό σοσιαλισμό, έτσι και το απόγευμα θα πέσουν το ένα μετά το άλλο τα χίλια τέραστια κομμάτια ντόμινο που έχουν στηθεί εδώ και λίγες εβδομάδες πάνω στην πορεία του Τείχους.

Τα κομμάτια, ύψους 2,5 μέτρων και βάρους 20 κιλών το καθένα, ξεκινούν από την Πλατεία του Πότσνταμ και καταλήγουν μπροστά από την Πύλη του Βραδεμβούργου. Το πρώτο κομμάτι θα σπρώξει ο Λέχ Βαλέσα, ιστορικός ηγέτης του πολωνικού συνδικάτου της Αλληλεγγύης, επειδή, όπως είπε και ο ίδιος, «όλα ξεκίνησαν στο Γκντάνσκ».

Ανάμεσα στους υψηλούς προσκεκλημένους, βρίσκονται ο Βρετανός πρωθυπουργός, Γκόρντον Μπράουν, ο Ρώσος πρόεδρος, Ντμίτρι Μεντβέντεφ και η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον.

Iστορική καμπή

Το Τείχος αποτέλεσε κληροδότημα της λήξης του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου: την πόλη, όπως και ολόκληρη την (γεωγραφικά μόνο, τότε) ανατολική Γερμανία είχε καταλάβει το 1945 ο κόκκινος στρατός, αλλά ο έλεγχος της πρωτεύουσας του Ράιχ θα μοιραζόταν προσωρινά στους Συμμάχους. Οι πρώτες διαχωριστικές γραμμές μεταξύ του ρωσικού τομέα και των αμερικανικών, βρετανικών και γαλλικών τομέων ελέγχου θα γίνονταν χρόνια αργότερα το Τείχος.

Με το «κύμα φυγής» στο δυτικό τομέα, η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας άρχισε τον Αύγουστο του 1961 να χτίζει στο Βερολίνο τον «φράκτη αντιφασιστικής προστασίας». Μόλις δύο μήνες πριν, ο Βάλτερ Ούλμπριχτ είχε ξεκαθαρίσει πως «κανείς δεν σκοπεύει να κτίσει τείχος».

Το 1989, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες: τον Ιούνιο, η Πολωνία διοργανώνει για πρώτη φορά μετά από τέσσερις δεκαετίες (μερικώς) ελεύθερες εκλογές, ενώ τον Αύγουστο χιλιάδες νέοι στην Ανατολική Γερμανία κατακλύζουν τις δυτικές πρεσβείες της χώρας ζητώντας άσυλο. 

Μετά τη 9η Νοεμβρίου, ο κόσμος δεν θα ήταν ποτέ ο ίδιος: η «Βελούδινη Επανάσταση» στην Τσεχοσλοβακία ακολουθεί μία εβδομάδα μετά, ενώ ενάμισι μήνα αργότερα ο κάποτε κραταιός Τσαουσέσκου εκτελείται στη Ρουμανία. Το σύστημα της Ανατολικής Ευρώπης καταρρέει σταδιακά, και οι χώρες της αρχίζουν, μερικές για πρώτη φορά έπειτα από γενιές, να εγκαθιδρύουν δημοκρατικά καθεστώτα.

Επιπλέον, για τη Γερμανία μία πληγή κλείνει: η Επανένωση είναι και τυπικά γεγονός την 3η Νοεμβρίου του 1990 και η χώρα ατενίζει ενωμένη πια το μέλλον της σε μία Ευρώπη που αρχίζει να ενώνεται και η ίδια. Το Βερολίνο αποκαθίσταται και επιστρέφει ως πρωτεύουσα της Ομοσπονδιακής, πλέον, Δημοκρατίας της Γερμανίας.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ