Τα πρώτα πραγματικά πορτραίτα εξωηλιακών πλανητών

36

Τηλεσκόπια στην επιφάνεια της Γης για πρώτη φορά κατόρθωσαν να πάρουν τις πρώτες πραγματικές (οπτικές) εικόνες εξωπλανητών -και μάλιστα τριών ταυτόχρονα- που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από ένα άστρο. Παράλληλα, το τροχιακό τηλεσκόπιο Hubble ανακάλυψε το δικό του εξωπλανήτη, τον πρώτο που φωτογραφήθηκε από το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο οπτικά, στην περιοχή του ορατού φωτός.

Στην πρώτη περίπτωση, που περιγράφεται στο περιοδικό Science, επιστήμονες από το Ινστιτούτο Αστροφυσικής Χέρτσμπεργκ και το Εθνικό Εργαστήριο Λόρενς Λίβερμορ στην Καλιφόρνια, χρησιμοποίησαν δύο τηλεσκόπια στη Χαβάη και κατάφεραν να πάρουν υπέρυθρεςεικόνες που δείχνουν τρεις γιγάντιους εξωπλανήτες (πλανήτες έξω από το δικό μας ηλιακό σύστημα, γνωστοί και ως εξωηλιακοί πλανήτες), οι οποίοι περιφέρονται γύρω από το άστρο HR8799 στον αστερισμό του Πήγασου, σε απόσταση περίπου 130 ετών φωτός από τη Γη. Οι εξωπλανήτες έχουν μάζα 5 έως 13 φορές μεγαλύτερη του Δία (στην ένθετη εικόνα διακρίνονται δύο από τους τρεις).

«Επιτέλους, για πρώτη φορά έχουμε πραγματική εικόνα από ένα ολόκληρο σύστημα εξωπλανητών» δήλωσε ο αστροφυσικός Μπρους Μάκιντος, που συμμετείχε στην ανακάλυψη. «Είναι ένα ορόσημο στην αναζήτηση εξωπλανητών».

Περίπου 300 εξωπλανήτες έχουν μέχρι τώρα βρεθεί σε τροχιά γύρω από μακρινά άστρα, κυρίως όμως με έμμεσο τρόπο, ανιχνεύοντας την επίδραση που ασκούν στο βαρυτικό πεδίο του μητρικού άστρου τους. Τώρα όμως ήρθε η πρώτη άμεση οπτική παρατήρηση -έστω και αν οι εικόνες είναι θολές. «Για οκτώ χρόνια προσπαθούσαμε, χωρίς επιτυχία να φωτογραφήσουμε έναν εξωπλανήτη και τώρα έχουμε εικόνες από τρεις ταυτόχρονα» δήλωσε ο Μάκιντος.

Η άμεση ανίχνευση του φωτός από εξωπλανήτες θα επιτρέψει στους επιστήμονες να μελετήσουν τη σύνθεση της επιφάνειάς τους και της ατμόσφαιράς τους λεπτομερώς, κάτι που δεν μπορεί να γίνει όταν ο εξωπλανήτης εντοπίζεται έμμεσα.

Στη δεύτερη περίπτωση, που επίσης δημοσιεύεται στο περιοδικό Science, ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, υπό τον αστρονόμο Πολ Κάλας, χρησιμοποίησε το τηλεσκόπιο Hubble, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη, και κατόρθωσε να τραβήξει κανονικές (στο ορατό φως) φωτογραφίες ενός εξωπλανήτη, του Formalhaut b, ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από το μητρικό του άστρο Formalhaut, σε απόσταση 25 ετών φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Νότιου Ιχθύος (στην ένθετη αριστερά, ο δακτύλιος σκόνης γύρω από το άστρο. Ο πλανήτης είναι μια μικροσκοπική κουκκίδα κάτω δεξιά).

Ο εξωπλανήτης, με μάζα περίπου όσο ο Δίας, ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά κάθε 872 χρόνια σε απόσταση 11 δισ. μίλια από το άστρο του και περιβάλλεται από ένα ογκώδη δακτύλιο σκόνης. Θεωρείται ο συγκριτικά πιο ψυχρός και με μικρότερη μάζα εξωπλανήτης που έχει ποτέ βρεθεί.

Κανείς από τους νέους εξωπλανήτες δεν θεωρείται πάντως ότι μπορεί να φιλοξενεί ζωή, επειδή είναι πολύ μεγάλοι και καυτοί και οι τροχιές τους είναι σε μεγάλες αποστάσεις από το άστρό τους. Οι αστρονόμοι ευελπιστούν όμως ότι κάποια στιγμή θα κατορθώσουν να εντοπίσουν άλλα ηλιακά συστήματα με μικρότερους βραχώδεις πλανήτες σαν τη Γη και τον Αρη, ένας στόχος πολύ δυσκολότερος.

Προηγούμενες δημοσιεύσεις για πραγματικά «πορτραίτα» εξωηλιακών πλανητών είτε αφορούσαν παρατηρήσεις εκτός του ορατού φωτός, είτε δεν είχαν πείσει την αστρονομική κοινότητα όσο οι δύο νέες έρευνες.

ΑΠΕ-ΜΠΕ