Όνειρα κατά «παραγγελία» φωτίζουν τους μηχανισμούς της μνήμης

36

Σημαντικότατος είναι ο ρόλος που παίζουν στη διαδικασία της μάθησης τα «όνειρα» που βλέπουμε λίγο πριν κοιμηθούμε. Σύμφωνα με έρευνα επιστημόνων της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, τα όνειρα αυτά, «υπναγωγικά» όπως λέγονται, φαίνεται ότι βοηθούν στη διασύνδεση των νέων μας εμπειριών με όσα ήδη γνωρίζουμε.

Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύεται στο τεύχος Οκτωβρίου του περιοδικού Science, o καθηγητής Ψυχιατρικής Στίκγκολντ και η ομάδα του κάλεσαν 27 εθελοντές να πάρουν μέρος στο παιχνίδι Tetris, στο οποίο οι παίκτες πρέπει να ταιριάξουν κινούμενα «αντικείμενα» ανάλογα με το γεωμετρικό τους σχήμα. Η ομάδα αποτελούνταν από δεινούς και αρχάριους παίκτες, καθώς και από άτομα που πάσχουν από αμνησία.

Οι εθελοντές αφού έπαιξαν το γνωστό παιχνίδι Tetris στη συνέχεια περιέγραψαν στους ερευνητές τις «εικόνες» που έβλεπαν λίγο πριν τους πάρει ο ύπνος. Οι περισσότεροι ανέφεραν εικόνες που σχετίζονταν άμεσα με το παιχνίδι.

Οι καθηγητές επικέντρωσαν το ενδιαφέρον τους στις λεγόμενες υπναγωγικές εικόνες, οι οποίες εμφανίζονται ακούσια λίγο πριν αποκοιμηθούμε και αμέσως μετά. Διαφέρουν από τα «συνηθισμένα» όνειρα που ακολουθούν αργότερα, κατά το στάδιο REM του ύπνου, καθώς συνήθως σχετίζονται πιο άμεσα με τις πρόσφατες εμπειρίες μας.

Όπως αναφέρει ο δικτυακός τόπος Newswise, τη δεύτερη ημέρα του πειράματος, οι περισσότεροι εθελοντές ανέφεραν όνειρα στα οποία «ξανάπαιζαν» το παιχνίδι και προσπαθούσαν να ταιριάξουν τα γεωμετρικά σχήματα. Προς μεγάλη έκπληξη του Στίκγκολντ, τέτοια όνειρα έβλεπαν και τα άτομα που έπασχαν από αμνησία μόνο που δεν είχαν επίγνωση ότι αυτά σχετίζονταν με το Tetris καθώς δεν θυμόνταν ούτε τους κανόνες του.

Σε άτομα που πάσχουν από αμνησία έχει υποστεί βλάβη ο ιππόκαμπος, μια περιοχή του εγκεφάλου που συνδέεται με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη και τις αναμνήσεις γεγονότων.

Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, ο Στίκγκολντ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα όνειρα δεν πηγάζουν από τη λεγόμενη δηλωτική μνήμη, η οποία αφορά σε συνειδητές αναμνήσεις για πράγματα που ξέρουμε (π.χ. «γνωρίζω πόσο κάνει δύο επί τρία»), αλλά ούτε από τη μνήμη που αφορά σε γεγονότα (π.χ. «χθες έπαιζα Tetris»). Τα δύο αυτά είδη μνήμης σχετίζονται με τον ιππόκαμπο.

Φαίνεται ότι οι υπναγωγικές εικόνες απορρέουν κατά πάσα πιθανότητα από την «υποκρυπτόμενη» μνήμη (implicit memory), η οποία εδράζεται σε άλλο τμήμα του εγκεφάλου (στο νεοφλοιό) και, κατά τον Στίκγκολντ, περιέχει πιο «γενικές» πληροφορίες, που δεν έχουν σχέση με συγκεκριμένα γεγονότα αλλά με αυτό που ο Φρόιντ ονομάζει υποσυνείδητο. Τέτοιου είδους πληροφορίες μας επιτρέπουν για παράδειγμα να οδηγήσουμε ένα ποδήλατο, χωρίς να θυμόμαστε συνειδητά ότι έχουμε ακόμα αυτή την ικανότητα.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Στίκγκολντ, τα όνειρα σχετίζονται με τη μάθηση. Ο ίδιος πιστεύει ότι μας δίνουν τη δυνατότητα να δημιουργούμε συνδέσεις ανάμεσα σε νεοαποκτηθείσες εμπειρίες και σε όσα ήδη γνωρίζουμε, ώστε να εντάξουμε τη νέα γνώση σε ένα αρμονικό πλαίσιο. Τα όνειρα είναι η μέθοδος που χρησιμοποιεί το σώμα για να αδειάσει το νοητικό «γραμματοκιβώτιο», δηλώνει.

Επίσης, ισχυρίζεται ότι τα όνειρα σχετίζονται με την ανάγκη για απόκτηση νέων ικανοτήτων, καθώς οι αρχάριοι παίκτες που δεν μπορούσαν να βελτιώσουν γρήγορα τις ικανότητές τους είχαν αυτές τις υπναγωγικές εμπειρίες πιο συχνά, σε μια προσπάθεια να βελτιωθούν.

Η μεγάλη σημασία της έρευνας του Στίκγκολντ έγκειται στο ότι για πρώτη φορά επιτεύχθηκε η «παραγωγή» ονείρων που επαναλαμβάνονται. Το γεγονός ότι συνήθως τα όνειρα είναι μοναδικές, μη επαναλαμβανόμενες εμπειρίες, δυσχεραίνει σημαντικά τη μελέτη τους.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ