Πώς μια ηλιακή καταιγίδα του 1967 παρά λίγο να οδηγήσει σε πυρηνικό πόλεμο

Συνέβη μια ωραία πρωία του 1967, στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου: η αμερικανική αεροπορία ετοιμαζόταν για πόλεμο, πιστεύοντας ότι η Σοβιετική Ένωση προκαλούσε παρεμβολές στα αμερικανικά ραντάρ στην Αρκτική. Η πυρηνική σύρραξη απείχε ένα βήμα, αποκαλύπτουν τώρα οι επιστήμονες που χειρίστηκαν την κρίση.

Το επεισόδιο της 23ης Μαΐου 1967, σχεδόν άγνωστο ως σήμερα, παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε μελέτη που έχει γίνει δεκτή για δημοσίευση στο Space Weather, μια επιθεώρηση της Αμερικανικής Ένωσης Γεωφυσικής.

Στις 18 Μαΐου 1967, λίγες μέρες πριν από το παρολίγον θερμό επεισόδιο, μια ασυνήθιστα μεγάλη ομάδα ηλιακών κηλίδων, με εξαιρετικά έντονα μαγνητικά πεδία, εμφανίστηκε στη μια πλευρά του ηλιακού δίσκου.

Πέντε μέρες αργότερα, στις 23 Μαΐου, ηλιακά παρατηρητήρια στις ΗΠΑ είδαν τις ηλιακές κηλίδες να εκρήγνυνται σε ηλιακές εκλάμψεις και να εκπέμπουν ραδιοκύματα πρωτοφανούς ισχύος.

Ήταν εκείνη την ώρα που έπαψαν να λειτουργούν τα ραντάρ σε τρεις μονάδες του αμερικανικού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης Βαλλιστικών Πυραύλων (BMEWS) στην Αρκτική. Αρχικά οι υπεύθυνοι συμπέραναν ότι τα στρατηγικής σημασίας ραντάρ δέχονταν παρεμβολές από τους Ρώσους, κάτι που θα αποτελούσε επισήμως πράξη πολέμου.

Αμερικανικά πυρηνικά βομβαρδιστικά βρίσκονταν πάντα σε ετοιμότητα να απαντήσουν σε μια τέτοια πρόκληση.

Διαβάστε επίσης:

• Πώς οι ΗΠΑ χτύπησαν με πυρηνικά τον πρώτο τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο

Αυτό που έσωσε την κατάσταση, και πιθανώς τον πλανήτη ολόκληρο, ήταν το Κέντρο Ηλιακής Πρόγνωσης που είχε φροντίσει να δημιουργήσει λίγα χρόνια νωρίτερα η Διοίκηση Άμυνας Βορειοαμερικανικού Αεροδιαστήματος (NORAD).

Την κρίσιμη ώρα είχε βάρδια στο Κέντρο ο συνταγματάρχης Άρνολντ Σνάιντερ, ο οποίος ρωτήθηκε αν βρισκόταν σε εξέλιξη κάποια ασυνήθιστη δραστηριότητα στον Ήλιο.

«Θυμάμαι ξεκάθαρα ότι απάντησα με ενθουσιασμό «Ναι, ο μισός Ήλιος ανατινάχθηκε»» αφηγείται τώρα ο Σνάιντερ.

Η NORAD ενημερώθηκε για την ηλιακή έκλαμψη και επιπλέον πληροφορήθηκε ότι και τα τρία BMEWS στην Αρκτική ήταν εκείνη την ώρα εκτεθειμένα στη λιακάδα και θα μπορούσαν επομένως να δέχονται ραδιοεκπομπές από τον Ηλιο.

Τα δεδομένα αυτά υποδείκνυαν ότι οι παρεμβολές δεν προέρχονταν από την ΕΣΣΔ. Πράγματι, όταν οι ηλιακές ραδιοεκπομπές σταμάτησαν έπειτα από λίγη ώρα, οι παρεμβολές εξαφανίστηκαν.

Η κατάσταση θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά αν ο αμερικανικός στρατός δεν είχε προνοήσει να μελετήσει την επίδραση του διαστημικού καιρού στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, επισημαίνουν οι συντάκτες της μελέτης.

Επικαλούνται μάλιστα έγγραφα που δείχνουν ότι οι πληροφορίες για τα BMEWS και την ηλιακή έκλαμψη έφτασαν μέχρι τα υψηλότερα κλιμάκια, πιθανώς μέχρι τον τότε πρόεδρο Τζόνσον.

Η αυλαία έπεσε θεαματικά στο επεισόδιο περίπου 40 ώρες μετά το ξέσπασμα της ηλιακής έκλαμψης, όταν έφτασε στη Γη ένα κύμα σωματιδίων που εκτινάχθηκε από τον Ήλιο τη στιγμή της έκρηξης -ένα φαινόμενο γνωστό ως εκτίναξη στεμματικού υλικού ή CME.

Λόγω του καταιγισμού από σωματίδια, το Βόρειο Σέλας έγινε ορατό πολύ νοτιότερα από ό,τι συνήθως, ακόμα και μέχρι το Νιου Μέξικο.

Ευτυχώς, το ουράνιο θέαμα δεν εμπλουτίστηκε από τις λάμψεις πυρηνικών εκρήξεων.

Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ