Το ακριβό placebo «καλύτερο από το φτηνό»

Η δύναμη της υποβολής παίζει περίεργα παιχνίδια στο μυαλό μας: ένα ψεύτικο φάρμακο που υποτίθεται ότι κόστιζε 1.500 δολάρια ανά δόση προσέφερε μεγαλύτερη βελτίωση σε ασθενείς με Πάρκινσον από ό,τι ένα «φθηνότερο» placebo των 100 δολαρίων.

Πολυάριθμες μελέτες έχουν επιβεβαιώσει πέρα από κάθε αμφιβολία τη δύναμη του placebo, ενός παράδοξου φαινομένου εξαπάτησης, κατά το οποίο οι ασθενείς βελτιώνονται όταν πάρουν ένα
φάρμακο που τους παρουσιάζεται ως δραστικό, ενώ στην πραγματικότητα δεν
έχει φαρμακευτική δράση.

Το φαινόμενο είναι τόσο έντονο ώστε λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στις κλινικές δοκιμές νέων φαρμάκων: το υποψήφιο φάρμακο κρίνεται αποτελεσματικό μόνο όταν προσφέρει μεγαλύτερη βελτίωση από ό,τι το placebo.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι το placebo είναι αποτελεσματικό στην καταπολέμηση του πόνου, της οστεοαρθρίτιδας και της κατάθλιψης, μεταξύ άλλων.

Η τελευταία έρευνα, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Neurology, δείχνει ότι τα placebo που παρουσιάζονται στους ασθενείς ως ακριβά φάρμακα είναι πιο αποτελεσματικά. Τα αποτελέσματα «μεταφέρουν τη μελέτη του placebo σε άλλη διάσταση» σχολιάζει το Neurology σε συνοδευτικό εντιτόριαλ.

Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε δείγμα μόλις 12 ασθενών και υπό κανονικές συνθήκες δεν θα δημοσιευόταν σε μια κορυφαία επιστημονική επιθεώρηση. Δεδομένου όμως ότι υπάρχουν προηγούμενες μελέτες για την αποτελεσματικότητα του placebo στη νόσο του Πάρκινσον, η έρευνα έγινε δεκτή.

Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Αλμπέρτο Έσπρεϊ του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι, είπε στους εθελοντές της μελέτης ότι θα λάμβαναν δύο διαφορετικές αλλά εξίσου αποτελεσματικές ενέσεις, οι οποίες περιείχαν την ίδια δραστική ουσία αλλά σε διαφορετική μορφή. Η δεύτερη ένεση θα γινόταν όταν η δράση της πρώτης είχε ξεθυμάνει.

Η μία ένεση υποτίθεται ότι κόστιζε 1.500 δολάρια, ενώ η δεύτερη μόνο 100. Στην πραγματικότητα και οι δύο περιείχαν σκέτο φυσιολογικό ορό.

Το βασικό αποτέλεσμα του πειράματος ήταν ότι ασθενείς που έλαβαν πρώτα την ακριβή ένεση παρουσίασαν διπλάσια βελτίωση της κινητικότητας σε σχέση με αυτούς που έλαβαν πρώτα τη φτηνή ένεση.

Όταν οι εθελοντές ενημερώθηκαν για το τι είχε συμβεί μετά το τέλος του πειράματος, οι 8 από τους 12 δήλωσαν ότι περίμεναν ότι το ακριβό φάρμακο θα ήταν πιο αποτελεσματικό. Οι τέσσερις ασθενείς που δεν είχαν αυτή την προσδοκία παρουσίασαν λίγη ή καθόλου βελτίωση από την ψεύτικη θεραπεία.

Τα αποτελέσματα, λέει ο Δρ Έσπρεϊ στο πρακτορείο Reuters, δείχνουν ότι οι αντιλήψεις των ασθενών και οι προσδοκίες τους για βελτίωση πρέπει με κάποιο τρόπο να αύξησαν την παραγωγή ντοπαμίνης στον εγκέφαλο των ασθενών.

Ο μηχανισμός του φαινομένου παραμένει ωστόσο άγνωστος.

Τα αποτελέσματα έρχονται ωστόσο να προστεθούν σε προηγούμενες μελέτες, οι οποίες είχαν δείξει ότι ένα κόκκινο χάπι placebo είναι πιο δραστικό από ένα μπλε. Κανένα ψεύτικο χάπι δεν ξεπερνά όμως την αποτελεσματικότητα μιας ένεσης placebo, και καμία ψεύτικη ένεση δεν ξεπερνά μια ψεύτικη χειρουργική επέμβαση.

Παρόλο όμως που η θεραπευτική δύναμη του placebo έχει αποδειχθεί, η χρήση του στην κλινική πράξη παραμένει περιορισμένη.

Ο βασικός λόγος είναι ότι η ιατρική δεοντολογία δεν εγκρίνει την εσκεμμένη εξαπάτηση των ασθενών, ακόμα κι αν αυτό είναι προς το συμφέρον τους.

Η τελευταία μελέτη, πάντως, εξετάστηκε προσεκτικά από επιτροπή βιοηθικής πριν πάρει τελικά έγκριση.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ