O Έμπολα δεν μπορεί να προκαλέσει πανδημία

Η επιδημία Έμπολα που συνεχίζεται στη Δυτική Αφρική είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από την ανακάλυψη του ιού το 1976. Πρόκειται όμως για μια ασθένεια που σπάνια μεταδίδεται στον άνθρωπο και είναι απίθανο να προκαλέσει μεγάλες επιδημίες όπως η γρίπη ή η ελονοσία.

Η επιδημία ξεκίνησε το Φεβρουάριο στη Γουινέα και σύντομα επεκτάθηκε στη Σιέρα Λεόνε και τη Λιβερία. Μέχρι τα τέλη Ιουλίου είχαν αναφερθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) 729 θάνατοι σε σύνολο 1.323 κρουσμάτων.

Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΠΟΥ, ο κίνδυνος εξάπλωσης είναι υψηλός για τις γειτονικές χώρες, μέτριος για τις υπόλοιπες χώρες της Δυτικής Αφρικής και μικρός για τον υπόλοιπο κόσμο.

Το ελληνικό ΚΕΕΛΠΝΟ καθησυχάζει εξάλλου ότι ο κίνδυνος για την Ελλάδα από την τελευταία επιδημία είναι «πολύ χαμηλός».

• Επιδημία Έμπολα στη Δ.Αφρική – Πώς μεταδίδεται ο ιός και ποια τα συμπτώματα

Ο βασικός λόγος που η επιδημία είναι απίθανο να εξαπλωθεί εκτός Αφρικής είναι ότι οι τέσσερις διαφορετικοί ιοί που προκαλούν την ασθένεια του Έμπολα δεν μεταδίδονται εύκολα.

Οι ασθενείς μπορούν να μεταδώσουν την ασθένεια μόνο μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, τα οποία είναι θορυβώδη και αποθαρρύνουν την προσέγγιση άλλων ανθρώπων. Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλους ιούς όπως της γρίπης, οι οποίοι μεταδίδονται μέσω σταγονιδίων στον αέρα, οι ιοί του Έμπολα μεταδίδεται μόνο όταν μολυσμένα σωματικά υγρά έρθουν σε επαφή με τους βλενογγόνους αδένες ή με ανοιχτές εκδορές στο δέρμα.

Ένας άλλος λόγος που η επιδημία είναι απίθανο να πάρει παγκόσμιες διαστάσεις είναι ότι ο Έμπολα είναι βασικά ασθένεια των ζώων και όχι του ανθρώπου. Από εξελικτική άποψη, οι ιογενείς ασθένειες συνήθως δεν έχουν λόγο να σκοτώνουν τα θύματά τους -συμφέρον τους είναι να προκαλούν ήπια μόνο συμπτώματα ώστε να μεταδίδονται σιωπηλά στον πληθυσμό και να προκαλούν όσο γίνεται περισσότερα κρούσματα.

Οι ιοί του Έμπολα φαίνεται ότι είναι τόσο θανατηφόροι για τον άνθρωπο (η θνησιμότητα κυμαίνεται από 50 έως 90 τοις εκατό ανάλογα με το στέλεχος) επειδή απλά δεν έχουν προσαρμοστεί καλά στον ανθρώπινο οργανισμό.

Η κύρια δεξαμενή του ιού στη φύση είναι πιθανότατα οι νυχτερίδες, οι οποίες δεν εμφανίζουν συμπτώματα και επιτρέπουν έτσι στον ιό να εξαπλώνεται ανενόχλητος όπως τον συμφέρει -μόνο σε σποραδικά περιστατικά μεταδίδεται ο ιός σε άλλα είδη όπως οι γορίλες και ο άνθρωπος.

Τα σοβαρά και θορυβώδη συμπτώματα χαρακτηρίζουν εξάλλου και άλλες ασθένειες που μεταπήδησαν πρόσφατα από τα ζώα στον άνθρωπο, όπως για παράδειγμα τo SARS, το MERS και η γρίπη των χοίρων Η1Ν1. Άλλα στελέχη γρίπης, τα οποία κυκλοφορούν για χρόνια στους ανθρώπινους πληθυσμούς, έχουν συνήθως ηπιότερα συμπτώματα.

Τα ραγδαία, θανατηφόρα συμπτώματα του Έμπολα και η σχετικά δύσκολη μετάδοση είναι οι βασικός λόγος που οι επιδημίες Έμπολα είναι συνήθως μικρές. Από την ανακάλυψη του ιού το 1976 έχουν καταγραφεί μόνο 19 επιδημίες με περισσότερους από δέκα ασθενείς.

Ο συνολικός αριθμός των θανάτων από το 1976 εκτιμάται σε μόλις 2.000, ενώ η γρίπη σκοτώνει μέχρι μισό εκατομμύριο ανθρώπους το χρόνο και η ελονοσία πάνω από 3.000 την ημέρα.

Η τελευταία επιδημία πιθανότατα θα είχε τεθεί υπό έλεγχο ή θα είχε ήδη σταματήσει αν είχε ξεσπάσει σε κάποια ανεπτυγμένη χώρα -η απομόνωση των ασθενών, η παρακολούθηση όλων των επαφών τους για διάστημα 21 ημερών και η τήρηση ορισμένων βασικών μέτρων υγιεινής μπορούν θεωρητικά να ανακόψουν την πορεία του ιού.

Τα μέτρα αυτά είναι ωστόσο δύσκολο να εφαρμοστούν στη Δυτική Αφρική όχι μόνο λόγω των ελλείψεων στις υποδομές υγείας αλλά και λόγω του φόβου. Τουλάχιστον μια αποστολή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γουινέα έχει δεχθεί επιθέσεις από εξαγριωμένους κατοίκους, ενώ η κυβέρνηση της Λιβερίας απείλησε με διώξεις όσους κρύβουν ασθενείς σε σπίτια και εκκλησίες. Στην πρωτεύουσα Μονρόβια, τουλάχιστον ένα νοσοκομείο εγκαταλείφθηκε από προσωπικό και ασθενείς λόγω του φόβου για τον ιό.

Ρόλο φαίνεται ότι έχουν παίξει και τα ταφικά έθιμα, τα οποία απαιτούν από τους συγγενείς να έρχονται σε άμεση επαφή με τις σορούς των ασθενών.

Ειδική θεραπεία για τον Έμπολα δεν υπάρχει, αν και δύο αμερικανοί εργαζόμενοι που μολύνθηκαν από τον ιό και μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στις ΗΠΑ λαμβάνουν πειραματικές θεραπείες με αντισώματα που απομονώθηκαν από επιζώντες της ασθένειας.

Σύμφωνα με αμερικανικά μέσα, ένα πειραματικό εμβόλιο θα δοκιμαστεί από το Σεπτέμβριο σε ανθρώπους, όχι μόνο για τις χώρες της Αφρικής αλλά και για τους αμερικανούς στρατιώτες που θα μπορούσαν ενδεχομένως να εκτεθούν σε βιολογική επίθεση με Έμπολα.

Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ