Ο βόρειος μαγνητικός πόλος μεταναστεύει προς τη Σιβηρία

Ο βόρειος πόλος του μαγνητικού πεδίου της Γης μετακινείται ανατολικά από την καναδική Αρκτική προς τη Σιβηρία, αναγκάζοντας έτσι τη βελόνα της πυξίδας να αλλάζει σταδιακά κατεύθυνση. Μέσα στους έξι πρώτους μήνες μετρήσεων, οι τρίδυμοι ευρωπαϊκοί δορυφόροι Swarm κατέγραψαν μεταβολές όχι μόνο στο μαγνητικό βορρά αλλά και σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

Οι τρεις δορυφόροι του σμήνους Swarm, ένα είδος ιπτάμενης πυξίδας υψηλής ακρίβειας, εκτοξεύτηκαν το Νοέμβριο του 2013 με πρωτεύοντα στόχος να χαρτογραφήσουν το μαγνητικό πεδίο της Γης, μια μαγνητική «φούσκα» που προστατεύει τον πλανήτη από επικίνδυνα ηλιακά και κοσμικά σωματίδια.

Το μαγνητικό πεδίο της Γης δημιουργείται από την κίνηση ρευστού σιδήρου στον πυρήνα του πλανήτη. Το πεδίο σχηματίζει μια γιγάντια φούσκα που εκτείνεται μακριά στο διάστημα, επηρεάζεται όμως τοπικά από μαγνητικά πετρώματα ή ακόμα και από το πεδίο που προκαλεί η κίνηση του αλμυρού νερού στους ωκεανούς.

Το μαγνητικό πεδίο επηρεάζεται επίσης από μεταβολές στη ροή ρευστού σιδήρου στον πυρήνα, μεταβολές που επηρεάζουν το πεδίο σε πλανητική κλίμακα. Όπως ανακοίνωσε η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA, μετρήσεις των δορυφόρων Swarm το τελευταίο εξάμηνο επιβεβαιώνουν μια τάση γενικής εξασθένισης του πεδίου. Η εξασθένιση είναι εντονότερη στο Δυτικό Ημισφαίριο και ειδικά στην περιοχή του Νότιου Ατλαντικού -οι δορυφόροι που περνούν πάνω από αυτή την περιοχή δέχονται μεγαλύτερες δόσεις ακτινοβολίας, επισημαίνει η υπηρεσία. Σε άλλές περιοχές, όπως ο νότιος Ινδικός, το μαγνητικό πεδίο έχει ενισχυθεί από τον Ιανουάριο.

^{Χάρτης του μαγνητικού πεδίου τον Ιούνιο 2014. Οι κόκκινες αποχρώσεις αντιστοιχούν σε περιοχές όπου η ένταση είναι μεγαλύτερη (Πηγή: ESA/DTU Space)}

Επιπλέον, οι μετρήσεις των δορυφόρων επιβεβαιώνουν ότι ο βόρειος μαγνητικός πόλος μετακινείται ανατολικά προς τη Σιβηρία.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι ο μαγνητικός βορράς μετακινείται με ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα που φτάνει πλέον τα 55 με 60 χιλιόμετρα το χρόνο.

Αυτό σημαίνει ότι οι χάρτες του μαγνητικού πεδίου θα πρέπει να ενημερώνονται συχνά για να μπορούν οι χρήστες της πυξίδας να υπολογίζουν τη θέση του γεωγραφικού βορρά από την κατεύθυνση του μαγνητικού βορρά που δείχνει το όργανο.

Θα φανταζόταν κανείς ότι ο νότιος μαγνητικός πόλος του πλανήτη θα ακολουθούσε την αντίστροφη διαδρομή. Στην πραγματικότητα όμως το μαγνητικό πεδίο δεν είναι συμμετρικό και ο νότιος μαγνητικός πόλος δεν βρίσκεται ακριβώς στον αντίποδα του βόρειου. Ο νότιος μαγνητικός πόλος μετακινείται κι αυτός, με μικρότερη όμως ταχύτητα που εκτιμάται στα 10 με 15 χιλιόμετρα το χρόνο.

Οι γεωλόγοι πίστευαν κάποτε ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης είναι σταθερό και οι μαγνητικοί πόλοι παραμένουν ακίνητοι στις σημερινές θέσεις τους. Η έκπληξη ήρθε από τη χαρτογράφηση μαγνητικών βράχων στο βυθό του Ατλαντικού, οι οποίοι αποκάλυψαν ότι το πεδίο όχι μόνο αλλάζει αλλά περιοδικά αντιστρέφεται.

Και, όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, πριν από περίπου 780.000 χρόνια ο βόρειος μαγνητικός πόλος βρισκόταν στην Ανταρκτική και ο νότιος στην Αρκτική -η πυξίδα θα έδειχνε τότε στην αντίθετη κατεύθυνση από ό,τι σήμερα.

Φαίνεται μάλιστα ότι η διαδικασία αντιστροφής έχει ξεκινήσει για μια ακόμα φορά, αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα ολοκληρωθεί.

Τα υπερευαίσθητα μαγνητόμετρα των δορυφόρων Swarm της ESA μετρούν την ένταση και την κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου σε κάθε σημείο της τροχιάς τους.

Οι ανεπαίσθητες διαταραχές που καταγραφούν θα μπορούσαν τώρα να δώσουν νέα στοιχεία για τη συμπεριφορά του πυρήνα, ή ακόμα και να αποκαλύψουν κοιτάσματα σιδήρου ή άλλων μαγνητισμένων ορυκτών.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ