«Παραποιημένα στοιχεία» στη συνταγή για εύκολα βλαστοκύτταρα

Η πρόσφατη μελέτη που περιέγραφε μια εντυπωσιακά απλή συνταγή για την παραγωγή βλαστοκυττάρων περιείχε παραποιημένα και κατασκευασμένα δεδομένα, έκρινε ακαδημαϊκή επιτροπή που διερεύνησε την υπόθεση, χωρίς όμως να κάνει λόγο για απάτη ή να ζητά ανάκληση της μελέτης.

Στα τέλη Ιανουαρίου, ερευνητές στην Ιαπωνία και τις ΗΠΑ ανέφεραν στο περιοδικό Nature ότι δημιούργησαν «ολοδύναμα» βλαστικά κύτταρα απλά βουτώντας ενήλικά κύτταρα σε ένα όξινο διάλυμα. Το χημικό στρες φέρεται να ανάγκασε τα κύτταρα να επανέλθουν σε μια εμβρυακή κατάσταση, έτσι ώστε να μπορούν να δώσουν οποιονδήποτε τύπο ιστού.

Μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει καταφέρει να αναπαράγει τα αποτελέσματα του πειράματος, ωστόσο οι συντάκτες της αμφιλεγόμενης μελέτης επιμένουν ότι η μέθοδός τους λειτουργεί και μάλιστα έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται σε ανθρώπινα κύτταρα.

• «Τσαπατσουλιές» στη μελέτη-ορόσημο για εύκολα βλαστοκύτταρα
• Υπό αμφισβήτηση η μελέτη-ορόσημο για τα βλαστικά κύτταρα

Έπειτα από καταγγελίες ότι η μελέτη περιείχε ύποπτα στοιχεία, το ιαπωνικό ινστιτούτο RIKEN, στο οποίο πραγματοποιήθηκε το μεγαλύτερο μέρος των πειραμάτων, διόρισε εξαμελή επιτροπή για να διερευνήσει τυχόν παραπτώματα.

Το πόρισμα της έρευνας (στα ιαπωνικά) δεν εξετάζει την αξιοπιστία της πειραματικής τεχνικής, αλλά εστιάζεται σε έξι ύποπτα σημεία της μελέτης. Σε τέσσερις από τις έξι περιπτώσεις η επιτροπή κάνει λόγο για γνήσια λάθη, ενώ στις υπόλοιπες δύο εντοπίζει παραποιημένα στοιχεία τα οποία αποδίδει στην πρώτη συγγραφέα της μελέτης, τη νεαρή Δρ Χαρούκο Ομποκάτα.

Η πρώτη περίπτωση αφορά την φωτογραφία ενός τζελ ηλεκτροφόρησης, η οποία διαπιστώθηκε ότι δημιουργήθηκε από τη συρραφή δύο επιμέρους εικόνων. Η επικεφαλής της μελέτης Χαρούκο Ομποκάτα υποστηρίζει ότι προχώρησε σε αυτή την παρέμβαση για να κάνει πιο ξεκάθαρο το αποτέλεσμα της ηλεκτροφόρησης.

Η δεύτερη περίπτωση αφορά τη χρήση δύο φωτογραφιών που δεν προερχόταν από το πείραμα αλλά από τη διδακτορική διατριβή της Ομποκάτα, η οποία μάλιστα φέρεται να περιέχει αυτούσια αποσπάσματα από άλλες μελέτες.

Επιπλέον, ένα από τα πρωτόκολλα που περιγράφει η μελέτη στην πραγματικότητα δεν είχε χρησιμοποιηθεί στα πειράματα και έχει αντιγραφεί από δημοσίευση άλλων ερευνητών.

Τα συμπεράσματα της επιτροπής του RIKEN έρχονται να προστεθούν στην προηγούμενη διαπίστωση ότι τα κύτταρα της μελέτης προέρχονταν από διαφορετική σειρά ποντικών από ό,τι ανέφεραν οι ερευνητές.

Για τη Χαρούκο Ομποκάτα, το πόρισμα της επιτροπής είναι κόλαφος: «Οι ενέργειες και οι προχειρότητες της Δρ Ομποκάτα στο χειρισμό των δεδομένων μάς οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι της λείπει εντελώς όχι μόνο η αίσθηση της ερευνητικής ηθικής αλλά και η ακεραιότητα και η ταπεινότητα» γράφουν οι συντάκτες του πορίσματος.

Η Ομποκάτα, η οποία δήλωσε ότι θα ασκήσει έφεση στο πόρισμα, απουσίαζε από τη συνέντευξη Τύπου στο RIKEN όπου παρουσιάστηκε το πόρισμα.

Και εκεί όμως δέχτηκε επικρίσεις από τον συνεργάτη της Τερουχίκο Γιακαγιάμα, ο οποίος παραδέχτηκε ότι είναι δύσκολο να κρίνει κανείς αν η Ομποκάτα πραγματοποίησε καν τα πειράματα, αφού δεν είχε κρατήσει επαρκείς σημειώσεις.

Το RIKEN θα διορίσει τώρα νέα επιτροπή για την απόδοση ευθυνών στην Ομποκάτα και δύο ακόμα μέλη της ομάδας της, τα οποία απέτυχαν να εντοπίσουν τα προβλήματα πριν από τη δημοσίευση της μελέτης.

Το ινστιτούτο θα προσπαθήσει επίσης να επαναλάβει τα πειράματα. Σε περίπτωση επιτυχίας, θα ζητήσει από ανεξάρτητους ειδικούς να επιβεβαιώσουν τα αποτελέσματα.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ