Οι προγιαγιάδες των Ευρωπαίων πήγαιναν και με κυνηγούς και με γεωργούς

Γενετικό υλικό που απομονώθηκε από μια σειρά σκελετών της Μεσολιθικής και Νεολιθικής εποχής ανατρέπει την κρατούσα θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι γεωργοί που έφτασαν από την Ανατολή εκτόπισαν τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που κατοικούσαν μέχρι τότε στην κεντρική Ευρώπη. Η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη, και οι δύο διαφορετικοί τρόποι ζωής μάλλον συνυπήρχαν για καιρό.

Δύο μελέτες που δημοσιεύονται αυτή την εβδομάδα στο Science προσφέρουν νέα στοιχεία για την προέλευση των Ευρωπαίων, τα οποία επιβεβαιώνουν και εμπλουτίζουν τα αρχαιολογικά ευρήματα για την τεχνολογία της γεωργίας στην ήπειρο.

Στην πρώτη μελέτη, στην οποία συνεργάστηκαν πανεπιστήμια της Αυστραλίας και της Γερμανίας και το National Geographic, εξετάζει 364 σκελετούς από τη Γερμανία, ένα σημαντικό σταυροδρόμι εκείνη την εποχή. Οι σκελετοί καλύπτουν το χρονικό διάστημα από το 5000 π.Χ έως το 1500 π.Χ, τις αρχές της Εποχής του Χαλκού.

Οι ερευνητές εξέτασαν το λεγόμενο μιτοχονδριακό DNA (mtDNA), το γενετικό υλικό από τα μιτοχόνδρια -πρόκειται για τα «ενεργειακά εργοστάσια» των κυττάρων, τα οποία κληροδοτούνται στους απογόνους αποκλειστικά από τη μητέρα. Η μελέτη, επομένως, αφορά τη μητρική γενεαλογική γραμμή των προϊστορικών σκελετών.

Το διάστημα που εξετάζει η μελέτη ξεκινά στα 7.500 χρόνια πριν, την εποχή κατά την οποία γνωρίζουμε ότι η γεωργία έφτασε στην Κεντρική Ευρώπη. Η ανάλυση δείχνει ότι οι γεωργοί που έφτασαν από την Ανατολία, τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή αρχικά εκτόπισαν τους ντόπιους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες (απόγονοι των πρώτων Homo sapiens που έφτασαν στη Γερμανία πριν από 45.000 χρόνια).

Το περίεργο, όμως, είναι ότι η κατάσταση δείχνει να ανατρέπεται περίπου μια χιλιετία αργότερα, όταν οι γενετικές υπογραφές των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ανακάμπτουν στην περιοχή.

Αυτό συνέβη σε δύο κύματα μετανάστευσης, ένα από τα ανατολικά και ένα από τα δυτικά, τα οποία πιθανότατα σχετίζονται με τους λαούς των Μπίκερ και των Κόρντιτ αντίστοιχα, τους οποίους γνωρίζουμε από αρχαιολογικά ευρήματα.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η απλή ανάμειξη των ιθαγενών κυνηγών και των εισερχόμενων γεωργών δεν μπορεί να εξηγήσει από μόνη της τη σημερινή [γενετική] ποικιλότητα» καταλήγει ο Γκίντο Μπραντ του Πανεπιστημίου του Μάιντς στη Γερμανία, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

«Αντί για αυτό, διαπιστώνουμε ότι δύο συγκεκριμένοι πολιτισμοί στην αυγή της Εποχής του Χαλκού, πριν από 4.200 χρόνια, είχε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του γενετικού προφίλ της Κεντρικής Ευρώπης».

Η δεύτερη μελέτη στο Science εξετάζει οστά που βρέθηκαν σε ένα σπήλαιο στο Χάγκεν της Γερμανίας. Αναλύσεις ισοτόπων στα οστά είχαν δείξει προηγουμένως ότι τα οστά προέρχονται από δύο διαφορετικούς πολιτισμούς, οι οποίοι ακολουθούσαν διαφορετική διατροφή, παρόλα αυτά όμως έθαβαν τους νεκρούς τους στο
ίδιο σπήλαιο.

Οι γενετικές αναλύσεις επιβεβαιώνουν τώρα ότι επρόκειτο για διαφορετικούς πολιτισμούς. Όπως φαίνεται οι κυνηγοί τροφοσυλλέκτες συνυπήρξαν στην περιοχή με τους γεωργούς για τουλάχιστον 2.000 χρόνια μετά την άφιξη της γεωργίας την έβδομη χιλιετηρίδα π.Χ.

Οι δύο μελέτες προσφέρουν την πληρέστερη μέχρι σήμερα εικόνα για τη γενεαλογία της Κεντρικής Ευρώπης, μια εικόνα πιο περίπλοκη από ό,τι είχαν φανταστεί οι επιστήμονες.

Όπως φαίνεται ο τρόπος ζωής του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη εξαφανίστηκε από την Κεντρική Ευρώπη πριν από μόλις 5.000 χρόνια.

Κι όμως, ορισμένοι από τους νέους γεωργούς ήταν απόγονοι κυνηγών. Και αυτό σημαίνει ότι τα γονίδια των κυνηγών ζουν ακόμα και σήμερα στην ήπειρο.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Πρατικάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ