Σχετικά σπάνιο γονίδιο τετραπλασιάζει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ

Δύο διεθνείς ομάδες ερευνητών εντόπισαν μια σπάνια μετάλλαξη σε ένα γονίδιο που συνδέεται με τις φλεγμονές και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της πιο κοινής μορφής της νόσου Αλτσχάιμερ –αυτής που εμφανίζεται στα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα. Η ανακάλυψη που είναι η πρώτη του είδους της εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Νew England Journal of Medicine» και ρίχνει φως στα γενετικά αίτια της Αλτσχάιμερ, μιας νόσου που «κλέβει» από τους ανθρώπους τις αναμνήσεις τους, την αυτονομία τους και τελικώς την ίδια τη ζωή τους.

Τετραπλασιασμός του κινδύνου

Οι δύο ερευνητικές ομάδες –η μια από την εταιρεία deCODE Genetics και η δεύτερη από το University College του Λονδίνου– αναφέρουν σε ξεχωριστές μελέτες τους που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση ότι άτομα που εμφανίζουν μετάλλαξη στο γονίδιο TREM2 έχουν τετραπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με όσα δεν φέρουν τη μετάλλαξη.

«Η ύπαρξη της μετάλλαξης τετραπλασιάζει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ» ανέφερε σε δηλώσεις του στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters ο δρ Κάρι Στέφανσον από τη deCODE που έχει έδρα στο Ρέκγιαβικ.

Μέχρι σήμερα το πιο «διάσημο» γονίδιο που έχει συνδεθεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ η οποία «χτυπά» σε μεγάλη ηλικία είναι το ΑpoE4. Ωστόσο το γονίδιο που εντοπίστηκε τώρα είναι 10 φορές πιο σπάνιο από το ApoE4 το οποίο εντοπίζεται σε περίπου 40% των ατόμων με Αλτσχάιμερ που εμφανίζεται σε μεγάλη ηλικία.

Η σπανιότητα δεν μειώνει τη σημασία της ανακάλυψης

Πάντως η σπανιότητα του γονιδίου που ανακαλύφθηκε τώρα δεν μειώνει τη μεγάλη αξία της ανακάλυψης, σύμφωνα με τους ειδικούς. «Πρόκειται για μια από τις πιο συχνές, πιο καταστρεπτικές νόσους για τον άνθρωπο και ακόμη δεν γνωρίζουμε καλά τα αίτιά της» ανέφερε ο δρ Αλαν Λέβι, διευθυντής του Κέντρου Αριστείας Εμορι για τη νόσο Αλτσχάιμερ στην Ατλάντα, ο οποίος βοήθησε στην επιβεβαίωση των ευρημάτων των ερευνητών της deCODE και προσέθεσε: «Ετσι η νέα ανακάλυψη είναι πολύ σημαντική. Μας προσφέρει άλλο ένα πολύτιμο στοιχείο σχετικά με έναν από τους βιολογικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου».

Παρότι σήμερα διαφορετικές ερευνητικές ομάδες και εταιρείες ασχολούνται με την ανάπτυξη νέων, αποτελεσματικότερων θεραπειών για τη νόσο Αλτσχάιμερ η προσπάθειά τους δεν έχει στεφθεί με ιδιαίτερη επιτυχία. Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες επικεντρώνονται στην απομάκρυνση πλακών της πρωτεΐνης β-αμυλοειδές η οποία συσσωρεύεται στον εγκέφαλο των ασθενών με Αλτσχάιμερ. Ωστόσο τα αποτελέσματα μελετών έχουν δείξει ότι αυτού του είδους οι θεραπείες προσφέρουν μικρή βελτίωση σε ασθενείς με ήπιας ως μέτριας μορφής άνοια.

Στροφή προς τις φλεγμονές

Το νέο εύρημα αναμένεται να στρέψει το ενδιαφέρον των επιστημόνων προς μια άλλη παράμετρο, τις φλεγμονές.

Το TREM2 είναι ένα γονίδιο που επιδρά σε μια πρωτεΐνη η οποία εκφράζεται στην επιφάνεια των κυττάρων διαφορετικών ιστών. Τα κύτταρα αυτά που ονομάζονται μικρογλοιακά έχουν ως καθήκον να απομακρύνουν τα… σκουπίδια από τους ιστούς και συχνά σχετίζονται με τη φλεγμονώδη απόκριση του οργανισμού.

Μια γενετική μετάλλαξη η οποία αλλάζει τη λειτουργία αυτών των κυττάρων μπορεί να επιδράσει στο πόσο καλά αντιμετωπίζει ο εγκέφαλος την περίσσεια τοξικών πρωτεΐνών, όπως το β-αμυλοειδές, σημειώνει ο δρ Στέφανσον. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, πως παρότι το γονίδιο TREM2 είναι σπάνιο, ο τρόπος λειτουργίας του είναι σημαντικός για τη συνολική λειτουργία του εγκεφάλου.

Σύνδεση με όλες τις μορφές της νόσου

«Είναι πολύ πιθανό το TREM2 να εμπλέκεται σε όλες τις μορφές της νόσου Αλτσχάιμερ» ανέφερε ο Αντριου Σίνγκλετον από το Εθνικό Ινστιτούτο για τη Γήρανση των ΗΠΑ ο οποίος συνεργάστηκε με την ομάδα του University College στο Λονδίνο, επικεφαλής της οποίας ήταν ο δρ Τζον Χάρντι.

Στο πλαίσιο της μελέτης του δρος Χάρντι και της ομάδας του χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικές τεχνικές «σάρωσης» του γονιδιώματος προκειμένου να μελετηθούν 988 άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ καθώς και 1.004 υγιείς εθελοντές. Η ερευνητική ομάδα εξέτασε επίσης δείγματα εγκεφαλικού ιστού από ασθενείς με Αλτσχάιμερ μετά θάνατον ενώ μελέτησε και την έκφραση του γονιδίου TREM2 σε γενετικώς τροποποιημένα ποντίκια.

Στη μελέτη της deCODE οι επιστήμονες αποκωδικοποίησαν το γονιδίωμα 2.261 Ισλανδών και εντόπισαν παραλλαγές οι οποίες πιθανόν επιδρούν στη δράση των πρωτεϊνών. Στη συνέχεια οι ειδικοί αναζήτησαν αυτές τις παραλλαγές αποκλειστικώς σε άτομα με Αλτσχάιμερ καθώς και σε άλλα που δεν έπασχαν από τη νόσο. Με αυτόν τον τρόπο προέκυψε ότι το γονίδιο TREM2 συνδεόταν με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για Αλτσχάιμερ. Προκειμένου να επιβεβαιώσουν ότι το γονίδιο δεν αφορά μόνο τους Ισλανδούς οι επιστήμονες επανέλαβαν τις αναλύσεις τους σε πληθυσμούς από τις ΗΠΑ, τη Νορβηγία, την Ολλανδία και τη Γερμανία.

Τα καινούργια ευρήματα των δύο ομάδων –που είναι σημαντικό ότι δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση– μαρτυρούν ότι τα μικρογλοιακά κύτταρα μπορούν να αποτελέσουν νέο θεραπευτικό στόχο ενάντια στην Αλτσχάιμερ.

Βήμα Science

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ