Νόμπελ Ειρήνης: Ποιοι το έχουν πάρει αλλά δεν το άξιζαν

Μπαράκ Ομπάμα, Μητέρα Τερέζα, Σου Κιι, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Νέλσον Μαντέλα, Μαλάλα Γιουσαφάι, Χένρι Κίσινγκερ, UNICEF, Διεθνής Αμνηστία. Τι ενώνει και τι χωρίζει τα πρόσωπα και τις οργανώσεις αυτές; Το Νόμπελ Ειρήνης. Ένα βραβείο, κοινός παρονομαστής, που έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις στην ιστορία του: από κύματα υποστήριξης των βραβευθέντων έως και διεθνή κατακραυγή.

Ποιος ήταν ο Νομπέλ;

Ο Άλφρεντ Νομπέλ γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1833 στη Σουηδία. Από μικρός διδάχθηκε τις βασικές αρχές της μηχανικής, τις οποίες και εξέλιξε, αναπτύσσοντας γνωστές πατέντες, όπως αυτές της ανακάλυψης της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή.

Απεβίωσε στις 10 Δεκεμβρίου 1896 και άφησε το 94% της περιουσίας του στο Ίδρυμα Νομπέλ, το οποίο και απονείμει κάθε χρόνο από το 1901 τα ομώνυμα βραβεία, που θεωρούνται πλέον η σπουδαιότερη τιμητική διάκριση στον κόσμο.

Στη διαθήκη του, ο Νομπέλ τόνισε ότι το βραβείο αυτό πρέπει να δίνεται «στο πρόσωπο που είχε τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην αδελφοποίηση των εθνών, στην κατάργηση ή τη μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων και στη διεξαγωγή και προώθηση ειρηνευτικών διαδικασιών».

Το Βραβείο Νόμπελ (όπως έχει καθιερωθεί να προφέρεται) Ειρήνης είναι ένα από τα πέντε βραβεία που θεσπίστηκαν από τον Σουηδό Νομπέλ και απονέμονται κάθε χρόνο στο Όσλο, με την τελετή βράβευσης να λαμβάνει χώρα στις 10 Δεκεμβρίου, ημέρα θανάτου του εφευρέτη και μηχανικού.

Οι εν λόγω βραβεύσεις έχουν χαρακτηριστεί κατά καιρούς αμφιλεγόμενες, καθώς τα πρόσωπα που έχουν τιμηθεί λέγεται πως έχουν προωθήσει τη βία ως μέσο επίλυσης διαφορών.

Από την άλλη πλευρά, η επιτροπή των Νόμπελ έχει προχωρήσει και σε σωστές επιλογές, όπως αυτές της βράβευσης του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, της Μητέρας Τερέζα και του Νέλσον Μαντέλα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αίσθηση έχει προκαλέσει το γεγονός πως δε δόθηκε ποτέ το Νόμπελ Ειρήνης στον Μαχάτμα Γκάντι, ενώ ήταν υποψήφιος πέντε φορές.

Ο πρώτος νικητής

Ο πρώτος αποδέκτης του Νόμπελ Ειρήνης το 1901 ήταν ο Ερρίκος Ντυνάν, ο ιδρυτής του Ερυθρού Σταυρού. Ο Ντυνάν γεννήθηκε το 1828 στη Γενεύη και η οικογένειά του ήταν γνωστή για το αξιοσημείωτο φιλανθρωπικό της έργο.

Ποιος κέρδισε το βραβείο πέρυσι;

Ο νικητής του Νόμπελ Ειρήνης πέρυσι ήταν ο κολομβιανός πρόεδρος Χουάν Μανουέλ Σάντος και βραβεύτηκε για την προσπάθειά του να λήξει τον άνω των 50 ετών εμφύλιο πόλεμο στη χώρα του, ο οποίος είχε κοστίσει τη ζωή σε περίπου 200.000 χιλιάδες ανθρώπους και είχε οδηγήσει στον εκτοπισμό εκατομμυρίων άλλων.

Η Επιτροπή βράβευσε τον Σάντος για την επίτευξη ειρηνικής συμφωνίας με τη μεγαλύτερη επαναστατική ομάδα της Κολομβίας, τους Farc. Ο ίδιος δήλωσε «συγκινημένος και ευγνώμων».

Άλλα πρόσωπα που έχουν τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης

Η Μαλάλα Γιουσαφάι από το Πακιστάν, η νεαρή ακτιβίστρια που μάχεται σθεναρά για το δικαίωμα των γυναικών να λαμβάνουν εκπαίδευση, δέχθηκε το 2012 σφαίρα στο κεφάλι από άνδρα και τραυματίστηκε σοβαρά.

Το 2014, σε ηλικία μόλις 17 ετών, βραβεύθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης για τη μάχη της κατά της παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων ανθρώπων, αλλά και για το δικαίωμα όλων να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση.

Το 2009, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, κέρδισε το Βραβείο για την «αξιοσημείωτη προσπάθειά του να ενισχύσει τη διεθνή διπλωματία και τη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων».

Το 1991 η Αούνγκ Σαν Σου Κιι, ηγέτις της Μιανμάρ, βραβεύτηκε για τον αγώνα που έδωσε για τη δημοκρατία και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το 1979 η Μητέρα Τερέζα, γνωστή στην Καθολική Εκκλησία και ως Αγία Τερέζα της Καλκούτα, βραβεύτηκε για την ανθρωπιστική της δράση. Ήταν ιδρύτρια του τάγματος «Ιεραπόστολοι της Φιλανθρωπίας» και ανέπτυξε δράση σε 133 χώρες.

To 1964 ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τζούνιορ τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. «Ήταν ο πρώτος άνθρωπος στο δυτικό κόσμο, που έδειξε ότι μια μάχη μπορεί να έχει αίσιο τέλος, χωρίς βία».

Ανάμεσα σε πολλές βραβεύσεις ατόμων ή οργανισμών, ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 1965 βραβεύτηκε η UNICEF, το 1977 η Διεθνής Αμνηστία, το 1999 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, το 2001 ο Κόφι Ανάν και τα Ηνωμένα Έθνη, το 2007 ο Αλ Γκορ, το 2012 η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αμφιλεγόμενα πρόσωπα

Σε μια περίοδο που στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας, ανάμεσα σε άλλα, βρίσκονται οι θηριωδίες που λαμβάνουν χώρα στη Μιανμάρ, η ηγέτιδα της χώρας, Σου Κιι, έχει απογοητεύσει όλους όσοι την χειροκρότησαν όταν έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης. Πλέον, βρίσκεται στο στόχαστρο και στο διεθνές επίκεντρο για την απραξία της στις μαζικές δολοφονίες και σε ένα κύμα βίας, το οποίο έχει αναγκάσει πάνω από 400.000 χιλιάδες Ροχίνγκια να φύγουν από τη χώρα.

Παράλληλα, η βράβευση του Μπαράκ Ομπάμα ήρθε λίγους μόνο μήνες μετά την εκλογή του και ο ίδιος είχε δηλώσει «έκπληκτος». Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε τακτική εκκαθάρισης στη Μέση Ανατολή.

Το 1973 την τιμητική διάκριση δέχτηκε ο Χένρι Κίσινγκερ, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, μαζί με τον ηγέτη του Β. Βιετνάμ, Λε Ντουκ Το, για τις προσπάθειές τους να σταματήσουν τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Ο Κίσινγκερ, επί προεδρίας του Ρίτσαρντ Νίξον, υπεραμύνθηκε των βομβαρδισμών στη Καμπότζη, ενώ στήριξε στρατιωτικά πραξικοπήματα στην Ινδονησία, στη Χιλή και στην Αργεντινή. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ σταμάτησε το 1975 με την κατάληψη της Σαϊγκόν από τους Βορειοβιετναμέζους. Ο Το δεν δέχτηκε το βραβείο, ενώ δύο μέλη της Επιτροπής παραιτήθηκαν.

Ποια είναι τα «φαβορί» για φέτος;

Αν και η επίσημη λίστα υποψηφίων παραμένει επτασφράγιστο μυστικό, η Επιτροπή έχει ανακοινώσει ότι σε αυτή «φιγουράρουν» 318 υποψηφιότητες (πρόσωπα, οργανώσεις κι οργανισμοί). Οι πέντε επικρατέστεροι, όπως αναφέρει το αμερικανικό περιοδικό ΤΙΜΕ, το οποίο επικαλείται τα γραφεία William Hill και Ladbrokes είναι η Άνγκελα Μέρκελ, ο Πάπας Φραγκίσκος, τα Λευκά Κράνη της Συρίας, οι Φεντερίκα Μονγκερίνι και Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ και η Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS).

Μαρία Πετροπούλου

in.gr