Κέρκυρα, η Αντιβουνιώτισσα και η Φανερωμένη

Το πανέμορφο ιστορικό κέντρο της πόλης της Κέρκυρας, Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, στολίζουν πολυάριθμα εκκλησιαστικά μνημεία υψηλής καλλιτεχνικής αξίας και μακράς ιστορικής διαδρομής. Δύο από τα πλέον χαρακτηριστικά είναι η Παναγία η Αντιβουνιώτισσα και η Παναγία των Ξένων (Κυρά Φανερωμένη).

Το κτιριακό συγκρότημα της Αντιβουνιώτισσας περιλαμβάνει, πέραν του κυρίως ναού, περιβάλλοντα εξωνάρθηκα (κλειστή στοά-διάδρομο σε σχήμα Π), περίβολο-αίθριο με καμπαναριό και διώροφο κτίσμα που οριοθετεί το οικοδομικό σύνολο προς ανατολάς.

Ο κυρίως ναός, που είναι αφιερωμένος στην Υπεραγία Θεοτόκο Κυρά Αντιβουνιώτισσα, αποτελεί το παλαιότερο (είχε ήδη οικοδομηθεί στα τέλη του 15ου αιώνα) και καλύτερα διατηρημένο δείγμα βασιλικής επτανησιακού τύπου.

Τον άλλοτε κτητορικό/ιδιόκτητο μονόχωρο ξυλόστεγο ναό κοσμούν περίτεχνη ξύλινη ουρανία (οροφή) με φατνώματα (ενδεχομένως 17ου αιώνα), σταμπωτή (ζωγραφιστή) ταπετσαρία στους τοίχους και ψηλά στασίδια.

Στο ναό της Αντιβουνιώτισσας στεγάζεται το ομώνυμο μουσείο χριστιανικής τέχνης (εγκαινιάστηκε από τη Μελίνα Μερκούρη το 1984, κατόπιν δωρεάς των κτητόρων του ναού), που περιλαμβάνει πλούσια συλλογή φορητών εικόνων και κειμηλίων (15ου-19ου αιώνα), καθώς και τάφους ευγενών.

Μεταξύ άλλων, εκτίθενται οι εικόνες «Mη μου άπτου» (1657) και «Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας» (1654) του Εμμανουήλ Tζάνε, «O Άγιος Aλέξιος, ο άνθρωπος του Θεού» (17ος αιώνας) του Στέφανου Tζανκαρόλα, «H Θεοτόκος Oδηγήτρια» (1629) του Εμμανουήλ Λαμπάρδου, «Οι Άγιοι Σέργιος, Βάκχος και Ιουστίνα» (μετά το 1571) του Μιχαήλ Δαμασκηνού.

Στο ναό-μουσείο τελείται Θεία Λειτουργία δύο φορές το χρόνο, στις 23 Αυγούστου και στις 26 Δεκεμβρίου.

Η εκκλησία της Υπεραγίας Θεοτόκου Φανερωμένης των Ξένων ιδρύθηκε από τον ιερομόναχο Νικόδημο, ηπειρώτικης καταγωγής, στις αρχές του 18ου αιώνα, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να εκκλησιάζονται οι ηπειρώτες πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στην Κέρκυρα εξαιτίας των διωγμών που υφίσταντο επί Τουρκοκρατίας.

Η Κυρά Φανερωμένη, που διακοσμήθηκε χάρη στις δωρεές Ηπειρωτών που κατοικούσαν εντός και εκτός της ελληνικής επικράτειας, αποτέλεσε όχι μόνο λατρευτικό αλλά και πνευματικό κέντρο, που συνέβαλε ουσιαστικά στη διατήρηση και την καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων.

Κύρια χαρακτηριστικά της Παναγίας των Ξένων, τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, είναι η ουρανία (18ου αιώνα), έργο του ζακυνθινού κληρικού και αγιογράφου Νικολάου Κουτούζη, και το εξαίρετο επίχρυσο τέμπλο, που αποκαταστάθηκε το 1875.

Βαγγέλης Στεργιόπουλος