Τιμωρία ή Αναγκαιότητα

Διάβαζα ένα πρόσφατο άρθρο του
N. Veron (2013), ο οποίος, δανειζόμενος από τον M. Moussa μία τυπολογία των χρηματοοικονομικών κρίσεων, τις κατατάσσει σε τρεις κατηγορίες: α) κρίσεις ρευστότητας, β) κρίσεις βιωσιμότητας και γ) κρίσεις βλακείας.

Αναρωτιέμαι σε ποια κατηγορία κατατάσσονται οι κυπριακές εξελίξεις.

Η εξέλιξη στο κυπριακό ζήτημα είναι εξαιρετικά κοινωνικά επώδυνη. Μάλιστα η απόφαση του Eurogroup της Κυριακής (24/3/2013) είναι περισσότερο κοινωνικά επώδυνη απ’ ό,τι οι προτάσεις του το Σάββατο (16/3) και βεβαίως τη Δευτέρα (18/3), οπότε αφαιρέθηκαν οι επιβαρύνσεις για κάτω από €100.000.

Επειδή λοιπόν είναι από αρκετές πλευρές περισσότερο επώδυνη, ο πολίτης έχει μία απορία: Το Eurogroup τιμώρησε τους Κυπρίους, γιατί καθυστέρησαν μία εβδομάδα να συνεργαστούν για την εξεύρεση λύσης;

Πριν απαντήσω στο ερώτημα αυτό, θα κάνω μία γρήγορη περιγραφή της λύσης.

1. Η κυπριακή οικονομία μένει εντός ευρώ στo πλαίσιο ενός προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής και ανταγωνιστικής αναδιάρθρωσης, έχοντας μικρότερο χρηματοοικονομικό τομέα.

2. Ο τραπεζικός τομέας αναδιοργανώνεται με τη Λαϊκή Τράπεζα να σπάει σε «καλή» και «κακή» και το καλό μέρος να απορροφάται από την Κύπρου. Η Κύπρου θα αναλάβει και την υποχρέωση να επιστρέψει στην ΕΚΤ τα €10 δις που είχαν παρασχεθεί ως ρευστότητα στη Λαϊκή.

3. Οι καταθέσεις μέχρι €100.000 προστατεύονται, ενώ οι καταθέσεις πάνω από €100.000 στη Λαϊκή κινδυνεύουν από τα «κακά» της στοιχεία, ενώ στην Κύπρου σ’ ένα ποσοστό 30%-40% θα μετατραπούν σε μετοχές.

Υπενθυμίζω ότι η πρόταση του Eurogroup της Δευτέρα ήταν να υπάρξει ένα μικρότερο γενικό ποσοστό κουρέματος σ’ όλες τις καταθέσεις.

Η τωρινή πρόταση του Eurogroup διαφέρει από την προηγούμενη στο ότι αναδιαρθρώνει σε βάθος τον κυπριακό τραπεζικό τομέα.

Γιατί χρειάστηκε να γίνει αυτό; Διότι στην εβδομάδα που μεσολάβησε χάθηκε η εμπιστοσύνη σε αυτόν. Ουσιαστικά κατέρρευσε η Λαϊκή Τράπεζα. Η κατάρρευση δεν έγινε, δηλαδή, με βάση ένα οργανωμένο σχέδιο πτώχευσης, αλλά απλώς διαπιστώθηκε η αδυναμία συνέχισης της λειτουργίας της. Αυτό οδήγησε στον «αέρα» και τα €9 δις που είχε δώσει η ΕΚΤ στην τράπεζα. Θα ήταν ουσιαστικά η πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης που οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι θα καλούνταν να πληρώσουν πραγματικά ποσά που θα απαιτούσε η ανακεφαλαιοποίηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Μία άλλη διάσταση του προβλήματος ήταν ότι από τα €9 δις της Λαϊκής τα €5 δις είχαν χρησιμοποιηθεί για την παροχή ρευστότητας στην ελληνική οικονομία. Έτσι ήταν δύσκολο να κατανοηθεί γιατί θα έπρεπε να αναλάβει το βάρος η Κύπρος.

Μήπως όμως τα θεμελιώδη της Λαϊκής προκάλεσαν την κατάρρευσή της; Mόνο η Λαϊκή είχε προβληματικά θεμελιώδη στην Ε.Ε.; Όχι. Πάρα πολλές τράπεζες έχουν φορτωθεί προβλήματα της δημοσιονομικής κρίσης (και όχι μόνο). Εξάλλου ζούμε τη δεκαετία της απομόχλευσης που πολλοί οργανισμοί (όχι μόνο τράπεζες) με χρέος θα αναδιαρθρωθούν. Αυτοί οι οργανισμοί είναι διάσπαρτοι σε όλη την Ευρώπη. Και στη Βόρεια Ευρώπη.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε μία διαδικασία αργής διαχείρισης του προβλήματος. Είναι κρίσιμο λοιπόν να μη χαθεί η λεπτή κόκκινη γραμμή της εμπιστοσύνης με απροετοίμαστες κινήσεις.

Το πλαίσιο λοιπόν της νέας απόφασης του Eurogroup είναι βαρύτερο από την προηγούμενη απόφαση για ένα και μόνο λόγο. Η πρώτη απόφαση είχε ένα στόχο: τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας. Η δεύτερη είχε δύο στόχους: Τη διάσωση της οικονομίας και την οργάνωση της αναδιάρθρωσης του κυπριακού τραπεζικού συστήματος.

Με άλλα λόγια, η εβδομάδα που πέρασε φόρτωσε αναπάντεχα το κυπριακό ζήτημα με ένα μεγάλο βάρος ισοδύναμο του πακέτου διάσωσης της κυπριακής οικονομίας. Και αυτό έκανε τη διαφορά.

Μία νέα σύνθετη απόφαση, λοιπόν, ήταν απολύτως αναγκαία.

Πώς φτάσαμε στο σημείο αυτό; Αυτό είναι ένα άλλο θέμα που πρέπει να συζητηθεί εκτενέστερα με αναφορά κυρίως στην ευρωπαϊκή και την κυπριακή πλευρά.

Έχει αρκετά θετικά χαρακτηριστικά η απόφαση του Eurogroup ή μόνο αρνητικά; Έχει αρκετά θετικά στοιχεία που αξίζει τον κόπο να προσεχτούν, αλλά θα απαιτηθεί χρόνος και πληροφορίες για την εκτίμησή τους. Εκ πρώτης όψεως, πάντως, συνεπάγεται ότι το πακέτο διάσωσης της οικονομίας θα πρέπει να είναι αρκετά ελαφρύ, παρόλο που οι εξελίξεις θα δημιουργήσουν πολύ μεγάλη ύφεση στην κυπριακή οικονομία, η οποία θα συναγωνίζεται αυτές της Εσθονίας και της Ελλάδας. Επίσης, η απόφαση έχει στοιχεία γενναιότητας όσον αφορά στο δρόμο που επιλέχθηκε για την αναδιοργάνωση του τραπεζικού συστήματος, γεγονός που ενδεχομένως φέρει την έξοδο στις αγορές (του δημοσίου και των τραπεζών) χρονικά πιο κοντά, σε σύγκριση με εναλλακτικές διαδικασίες ανακεφαλαιοποίησης.

Γενικά, με δεδομένο ότι οι πιθανές άτακτες συνέπειες της εξέλιξης ελέγχονται από έναν ισχυρό υπερεθνικό οργανισμό (Eurogroup, Eurozone), μας δίνεται αρκετή σιγουριά για τη σταδιακή επίλυση της κρίσης. Θα μου πείτε, βέβαια, ότι αρχικά συνετέλεσαν στο να δημιουργηθεί η κρίση. Αυτό είναι σωστό, αλλά ελπίζουμε σε καλύτερη διαχείριση από εδώ και πέρα.

Μία ακόμα παρατήρηση σχετικά με τη συζήτηση για την Έξοδο από το ευρώ της κυπριακής οικονομίας (P. Krugman, M. Green, Roubini κ.τ.λ.). Όλος ο γνωστός συλλογισμός που τον είχαμε δει να προτείνεται για την Ελλάδα και την Ουαλία (!) επαναλαμβάνεται για την Κύπρο ενισχυμένος από μία πρόσθετη διάσταση: Ότι επιβλήθηκαν περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων. Συνεπώς, έχει διανυθεί ήδη ο μισός δρόμος που είναι απαραίτητος για την αλλαγή του νομίσματος. Γι’ αυτό και είναι ευκολότερη η επιστροφή στη λίρα. Πάντως, θα πρότεινα να περιμένουμε λίγο, για να δούμε τους περιορισμούς αυτούς και να επανέλθουμε στο θέμα. Κατά τ’ άλλα, ισχύουν αυτά που είχα γράψει για τον P. Krugman, όταν αναφερόταν με τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα (
14/3/2013 και
28/6/2012).

Ένα τελευταίο σχόλιο για τον προβληματισμό ως προς τη νέα δομή του τραπεζικού συστήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Υπάρχει πράγματι μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση αλλά και ορισμένες αποφάσεις στην Ευρώπη για το ζήτημα της οργάνωσης του τραπεζικού συστήματος (European Banking Union, Banking Recovery and Resolution, Directive, High – Level Expert Group, κ.τ.λ.). Από εκεί μέχρι τη θεωρητικοποίηση αυτών που συμβαίνουν στην Κύπρο υπάρχει τεράστια απόσταση.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης