Πρώιμες Ενδείξεις Αναδιάρθρωσης

Τους τελευταίους μήνες υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι κινούνται δυνάμεις αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας. Οι ενδείξεις αυτές είναι εύθραυστες και ενδέχεται να μην εξελιχθούν ομαλά – αν και η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο είναι περιορισμένη. Βεβαίως, δεν θα πρέπει κάποιος να ταυτίζει τον όρο αναδιάρθρωση με τον όρο ανάπτυξη. Η αναδιάρθρωση προηγείται της ανάπτυξης.

Οι ενδείξεις για αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας συνοψίζονται ως εξής:

1. Διαπιστώνεται σημαντική αποκλιμάκωση στις διαφορές επιτοκίου των δεκαετών ομολόγων του Δημοσίου σε σχέση με τα αντίστοιχα γερμανικά. Το επίπεδο, βεβαίως, όπου κινούνται είναι το υψηλότερο στον αναπτυγμένο κόσμο, αλλά έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Συνεπώς, έχει συρρικνωθεί και η πιθανότητα για πτώχευση των ελληνικών ομολόγων, η οποία έφτασε στο αποκορύφωμα στις εκλογές του Ιουνίου του 2012. Έτσι βελτιώνεται και η αξία του τραπεζικού συστήματος.

2. Για πρώτη φορά βελτιώθηκε η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση (Net International Investment Position – NIIP) της Ελλάδας κατά €34 δις. Η βελτίωση προήλθε από την πλευρά τόσο του διεθνούς ενεργητικού (απαιτήσεις) όσο και του παθητικού (υποχρεώσεις), ενώ μετά από αρκετό καιρό αυξήθηκαν και οι καταθέσεις στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

3. Τον Αύγουστο του 2012 το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσίασε πλεόνασμα. Πρόκειται για το δεύτερο συνεχή μήνα κατά τον οποίο καταγράφεται πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το 2013 θα είναι (ιστορικά) ο πρώτος χρόνος ανάπτυξης θετικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

4. Η Ελλάδα έχει πλέον χαμηλότερο πληθωρισμό από τη Γερμανία! Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, διότι δείχνει ότι η εσωτερική υποτίμηση κινείται πλέον από τους μισθούς προς τις τιμές των προϊόντων, δημιουργώντας μια γενικότερη δυναμική αναδιάρθρωσης μέσα στην οικονομία. Ενδεικτικό είναι το ότι από τον Ιανουάριο του 2012 μέχρι σήμερα ο πληθωρισμός της Ελλάδας υπολείπεται αυτού της Γερμανίας κατά 0,3 έως 1,3 ποσοστιαίες μονάδες.

5. Ωστόσο, η δυναμική της αναδιάρθρωσης καλύπτει πλέον όχι μόνο το γενικό επίπεδο των τιμών αλλά και τις σχετικές τιμές. Έτσι, ο λόγος των τιμών των εμπορεύσιμων προϊόντων προς τις τιμές των μη εμπορεύσιμων έχει γείρει υπέρ των πρώτων δίνοντας σήμα για επιχειρηματική αφύπνιση.

6. Αυτό το γεγονός είναι αρκετά εμφανές και στις εξαγωγές, που συνεχίζουν να αυξάνονται, παρόλο το υποτονικό διεθνές κλίμα ζήτησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2009 για κάθε επτά εξαγωγικές επιχειρήσεις που έκλειναν άνοιγε μία, ενώ το 2012 για κάθε μία εξαγωγική επιχείρηση που κλείνει ανοίγουν τρεις. Έτσι το ποσοστό των εισπράξεων από εμπορεύματα και υπηρεσίες προς το ΑΕΠ από 19% που ήταν το 2009 θα ανέλθει στο 25% το 2012. Να σημειωθεί ότι θετική αντίδραση δείχνει και ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (Purchasing Manager index – PMI), που διαθέτει προβλεπτική ικανότητα 6 μηνών.

7. Με βάση όλες τις παραπάνω ενδείξεις και λόγω της κινητικότητας στον τραπεζικό τομέα, ο δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών βελτιώθηκε και δεν φάνηκε να πτοείται από αρνητικά νέα, όπως η ένταση στις σχέσεις με την Τρόικα (εργασιακά κ.λπ.). Το τελευταίο αυτό σημείο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, καθώς συνήθως ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου αντιδρά με προβλεπτικό τρόπο.

8. Το 2012 βελτιώθηκε η θέση της Ελλάδας στους δείκτες επιχειρηματικότητας της World Bank κατά 22 θέσεις μεταξύ 185 χωρών.

9. Τέλος, για πρώτη φορά λαμβάνουν χώρα μεγάλες επιχειρηματικές συμφωνίες (Εθνική – Eurobank, Alpha – Εμπορική, Aegean – Ολυμπιακή, Forthnet – Wind κ.λπ.).

Οι θετικές αυτές εξελίξεις συμβαίνουν παρόλο που συνεχίζουν να μειώνονται οι πιστώσεις προς την οικονομία και μειώνεται και η απασχόληση. Οι δύο αυτές τελευταίες αρνητικές ενδείξεις δείχνουν μια οξύτατη αναδιαρθρωτική διαδικασία. Με άλλα λόγια, η αύξηση της ανεργίας δεν δείχνει μόνο τη μείωση της ζήτησης. Φανερώνει, επιπλέον, την καταστροφή ορισμένων κλάδων και τη συσσώρευση αργούντος δυναμικού, που σηματοδοτεί τη δυνατότητα ανόδου άλλων, περισσότερο δυναμικών οικονομικών δραστηριοτήτων.

Συμπερασματικά, η διαδικασία της αναδιάρθρωσης έχει ξεκινήσει ουσιαστικά το 2011 και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις θα διατηρηθεί σε οξεία μορφή μέχρι το 2013. Στο διάστημα αυτό, η ανεργία θα οξυνθεί. Η φάση της αναδιάρθρωσης προηγείται της αναπτυξιακής φάσης που απαιτεί 3-5 έτη. Κατά συνέπεια, αναμένουμε την αναπτυξιακή περίοδο μεταξύ 2014 και 2018, όπως ήταν εξάλλου πάντοτε οι προσωπικές μας προβλέψεις. Η χρονική αυτή εξέλιξη μπορεί να ανατραπεί με τρόπο έντονα θετικό, εάν πραγματοποιηθεί μια γενναία απομείωση του δημόσιου χρέους ή από ένα έντονο κύμα πρόσθετης ζήτησης. Θα ανατραπεί με τρόπο αρνητικό, εάν συμβούν αρνητικές εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση (μειούμενη πιθανότητα) ή εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις αντισυστημικού χαρακτήρα.

Καθ. Παναγιώτης Ε. Πετράκης