Collision Course*

Ας δούμε τα πράματα ψύχραιμα. Η δημοσιονομική προσαρμογή που έχει γίνει στην Ελλάδα και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας είναι τεράστιες και εξωπραγματικού μεγέθους για τα δεδομένα ανεπτυγμένων οικονομιών. Όποιος δεν το βλέπει αυτό ή κάνει λάθος ή έχει ανομολόγητους στόχους και σκοπούς. Μα, δεν ήλθε η ανάπτυξη! Ούτε πρόκειται ποτέ να έλθει εν μέσω σταθεροποιητικού προγράμματος. Η ανάπτυξη είναι ζητούμενο που δεν ανήκει στις πιθανολογούμενες διαστάσεις του σταθεροποιητικού προγράμματος. Η εφαρμογή ενός παρόμοιου προγράμματος είναι μία από τις κρίσιμες προϋποθέσεις μίας αναπτυξιακής πορείας και μόνο.

Εάν οι διοικητικοί υπεύθυνοι της Τρόικα έλεγχαν μία επιχείρηση με συγκεκριμένους στόχους, και μπορούσαν και είχαν την υποχρέωση να επιβλέπουν ένα πρόγραμμα εξυγίανσης, έπρεπε να το κάνουν αυτό με ευλαβική προσοχή ελέγχοντας για τυχόν αποκλίσεις. Η κοινωνία, όμως, είναι κάτι άλλο. Ο ιδιοκτησιακός πυρήνας της ύπαρξής της ουδέποτε (ακόμα και εάν κατακτηθεί με πολεμικό τρόπο) εκχωρείται σε κάποιον άλλον έτσι ώστε να μπορεί να αποφασίζει γι’ αυτήν αγνοώντας την. Τα συμφέροντα της κοινωνίας αντιπροσωπεύονται από την πολιτική ηγεσία με βάση δημοκρατικές διαδικασίες. Βεβαίως σε περιόδους όπως η σημερινή μέρος (αλλά μόνο μέρος) της εθνικής κυριαρχίας έχει μεταφερθεί στους πιστωτές και στους Ευρωπαίους εταίρους. Συνεπώς οι Τροϊκανοί θα πρέπει να συνδιαλέγονται με τους πολιτικούς στα πλαίσια των εντολών που έχουν και τα δύο μέρη.

Με άλλα λόγια, οι διοικητικοί υπεύθυνοι και η ελληνική πλευρά θα πρέπει να σκέπτονται μ’ έναν ευρύτερο τρόπο, τονίζοντας τα σημαντικά και παραβλέποντας τα μη σημαντικά. Σημασία έχει το γενικότερο συμφέρον (ελληνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο). Η ευθύνη τους απέναντι στους προϊστάμενούς τους, την ευρωπαϊκή και την ελληνική κοινωνία, εξαντλείται στο ουσιώδες. Δεν είναι εδώ για να παρεμβαίνουν κατά τρόπο βίαιο στις μακροχρόνιες επιλογές της κοινωνίας, οι οποίες σε τελευταία ανάλυση δεν αφορούν τη βασική στόχευση του προγράμματος: τη μείωση του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ το 2020, τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Εάν ήταν εδώ και εκτελούσαν ένα πρόγραμμα κατά τρόπο έξυπνο και αποτελεσματικό, θα μπορούσαν να έχουν εντάξει και πάρα πολλά δευτερεύοντα στοιχεία που τις περισσότερες φορές είναι πολύ σωστά. Ωστόσο, πρέπει να καταλάβουν ότι, όπως αυτός ο λαός πληρώνει τη αποτυχία του να διαχειριστεί τα κοινά του τα τελευταία χρόνια (και τώρα διαχειρίζεται την πτώχευσή του), το ίδιο και εκείνοι στη διοίκηση του προγράμματος που υπογράφουν θα πρέπει ν’ αντιληφθούν ότι έχουν φορτωθεί πολύ σοβαρές καθυστερήσεις και αποτυχίες, τις οποίες είναι αδύνατον να παραβλέψουμε ακολουθώντας τους σε μία πολιτική φυγής προς τα εμπρός: Τελευταίο παράδειγμα, η απαίτησή τους να μειωθούν οι αποζημιώσεις στον ιδιωτικό τομέα. Πρόθεσή τους είναι να διευκολυνθεί η παραγωγική αναδιάρθρωση στον ιδιωτικό τομέα. Κλείνουμε πέντε χρόνια ύφεσης και δυόμισι χρόνια εφαρμογής του προγράμματος. Τώρα θυμήθηκαν να προτείνουν ένα παρόμοιο μέτρο; Δεν αντιλαμβάνονται ότι μία κοινωνία με 1.300.000 ανέργους θα είναι πλέον δύσκολο να επωμιστεί άλλους 150.000; Δεν αντιλαμβάνονται ότι, επειδή έχει αποτύχει μέχρι σήμερα να οργανωθεί εκ νέου το τραπεζικό σύστημα, δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί η διαδικασία της αναδιοργάνωσης του ιδιωτικού τομέα και, επομένως, η απελευθέρωση των απολύσεων τώρα μόνο παραπάνω ανέργους γεννά! Αν ποτέ ο ιδιωτικός τομέας βρεθεί σε αναπτυξιακή τροχιά, θα είχε νόημα η απελευθέρωση της αναδιοργάνωσής του. Με άλλα λόγια, βλέπει κανείς πολύ καθαρά ότι ένα μέτρο σωστό στη σύλληψή του, σ’ ένα βαθύτατα υφεσιακό περιβάλλον με όλα τα φρένα της αναδιάρθρωσης ενεργοποιημένα (τραπεζικό σύστημα, έλλειψη εμπιστοσύνης κ.τ.λ.) δεν αποτελεί παρά εργαλείο βίαιης κοινωνικής αποδιοργάνωσης. Ας καταλάβουν όμως ότι η παραδοσιακή ελληνική κοινωνική συνοχή έσωσε την Ελλάδα και ίσως την Ευρώπη από την απόλυτη διάλυση.

Είναι προφανές ότι η βραδύτητα και οι παλινωδίες της αναδιαρθρωτικής πολιτικής του τραπεζικού τομέα τα δύο τελευταία χρόνια είναι ΜΟΙΡΑΙΕΣ για την πορεία επιτυχίας της ελληνικής υπόθεσης.
Δεν αισθάνονται το άγχος της αποτελεσματικότητας να τους κατακλύζει; Όταν πρόκειται να κινηθούμε κατά του εργατικού εισοδήματος, το κάνουμε άμεσα και με πυγμή. Όταν αναφερόμαστε στην ανάγκη αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος το κάνουμε με απίστευτη άνεση χρόνου.

Και αυτή η φοροδιαφυγή! Το πρόβλημά μας είναι μόνο οι φοροκλέφτες; Η φοροδιαφυγή συνελήφθη; Περιορίστηκε η παραοικονομία; Στο 25% υπολογιζόταν η παραοικονομία πριν την κρίση, στο 25% υπολογίζεται σήμερα! Λιγότεροι άνθρωποι πληρώνουν περισσότερους φόρους! Το να αυξηθούν οι φορολογικοί συντελεστές ήταν πολύ εύκολο. Όμως από ένα πρόγραμμα σταθεροποίησης περιμέναμε μία ουσιαστική παρέμβαση στη φοροδιαφυγή.

Ο βαρύς κατάλογος των αποτυχιών στη διοίκηση του προγράμματος οδηγεί σε δύο εξελίξεις: α) Εξαιρετική επιδείνωση της κρίσης, β) Χρονική επιμήκυνση της κρίσης.

Γιατί, όμως, επιμένουν σ’ αυτήν τη στάση; Για πολλούς λόγους: έλλειψη ευελιξίας στις Stand By Arrangement Agreements, έλλειψη κατανόησης των τοπικών συνθηκών, ανάγκη κάλυψης των λαθών του παρελθόντος, ουσιαστική απαρέσκεια προς το υπάρχον πολιτικό σύστημα, πιστή τήρηση των όρων του προσωπικού τους συμβολαίου.

Υπό το βάρος αυτής της πραγματικότητας θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι η συνεργασία με τους Τροϊκανούς είναι πάρα πολύ δύσκολη και οδηγείται σε λανθασμένες επιλογές οικονομικής πολιτικής. Τώρα που το γνωρίζουμε, ας συμφωνήσουμε στο χαμηλότερο και απαραίτητο βαθμό συνεργασίας. Με ή χωρίς επιμήκυνση, είναι αναπόφευκτη η coalition course με την προβληματική διαχειριστική λογική της Τρόικα! Γιατί η κοινωνική συνοχή αποτελεί (μαζί με το σταθεροποιητικό πρόγραμμα) τη δεύτερη κρίσιμη προϋπόθεση για την ανάπτυξη.

Π.Ε.Πετράκης
Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

——————————–
* Τροχιά σύγκρουσης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ