Ελεγεία: Ο Καλλίνος ο Εφέσιος και ο Τυρταίος (Μέρος Β’)

Ο Καλλίνος, που έδωσε νέα πνοή στο ελληνικό πατριωτικό πνεύμα, υπήρξε το πρότυπο σύμφωνα με το οποίο διαμόρφωσε το ποιητικό έργο του ο Τυρταίος. Και στις ελεγείες του Τυρταίου ο θεματικός πυρήνας δεν είναι άλλος από την αποφασιστικότητα της πόλης, όταν κρίνεται η έκβαση του πολέμου.

Ο ίδιος ο ποιητής ορίζει επακριβώς τη θέση του έργου του στο διάβα των αιώνων. Οι πρόγονοί του, ύστερα από είκοσι χρόνια σκληρών πολεμικών συγκρούσεων (Α’ Μεσσηνιακός Πόλεμος, 743-724 π.Χ.), κατέλαβαν την εύφορη μεσσηνιακή γη και φόρτωσαν τους υποταγμένους κατοίκους της με δυσβάστακτα βάρη.

Στο α’ μισό του 7ου αιώνα π.Χ. οι υποδουλωμένοι Μεσσήνιοι ξεσηκώθηκαν, και ο Β’ Μεσσηνιακός Πόλεμος (685-667 π.Χ.) εξελίχθηκε σε μάχη επιβίωσης για τη Σπάρτη.

Ασαφές παραμένει το ζήτημα της καταγωγής του Τυρταίου, αν ήταν δηλαδή γέννημα θρέμμα Σπαρτιάτης ή είχε έλθει από άλλον τόπο, καθώς η Σπάρτη του 7ου αιώνα π.Χ. ήταν ακόμη ανοιχτή στους ξένους. Σύμφωνα με το λεξικό Σούδα, ο ποιητής ήταν Λάκωνας ή Μιλήσιος.

Σύμφωνα πάντως με όσα φανερώνουν τα λιγοστά αλλά άκρως ενδεικτικά στοιχεία της δωρικής διαλέκτου στη γλώσσα του, ο Τυρταίος ήταν ένας Σπαρτιάτης που στις κρίσιμες για την πόλη του στιγμές έδωσε το «παρών», ίσως και ως πολεμιστής.

Ολοφάνερες είναι οι επιδράσεις που έχει δεχτεί ο Τυρταίος, τόσο στη γλώσσα όσο και στα θέματα, από τον Καλλίνο και την ιωνική ελεγεία, αλλά και από τον Όμηρο.

Πρωταρχικό αίτημα της ποίησης του Τυρταίου είναι το να ριψοκινδυνεύσει κανείς τη ζωή του για τη νίκη πολεμώντας στην πρώτη γραμμή.

Στα σωζόμενα αποσπάσματά του, επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά τις εκκλήσεις του, ο ποιητής προτρέπει τους συμπατριώτες του να διακριθούν, να αναδειχθούν την ώρα της καθοριστικής μάχης. Τους ζητά να προχωρούν σταθερά, να σφίγγουν τα δόντια, να πολεμούν με γενναιότητα στις μάχες εκ του συστάδην και να επιμένουν μέχρι τέλους, έως το θάνατο, που αποτελεί την ύψιστη τιμή για έναν πολεμιστή.

Μονάχα η θαρραλέα στάση του πολεμιστή μπροστά στον εχθρό, στο πεδίο της μάχης, προσφέρει πραγματική αξία σε αυτόν, τον καθιστά «άνδρα αγαθό», ο οποίος τιμάται στο μέγιστο βαθμό, είτε ζωντανός είτε νεκρός.

Όμως, στην ποίηση του Τυρταίου δεν προτάσσεται, όπως στην Ιλιάδα, ο μεμονωμένος πολεμιστής, που με τα λαμπρά κατορθώματά του αφήνει όλους τους άλλους στη σκιά και στην αφάνεια, αλλά η παντοτινή φήμη που εξασφαλίζει η φροντίδα για το σύνολο, η θυσία για την κοινή υπόθεση.

Αρχαία ελληνική λογοτεχνία: Ελεγεία, ο Καλλίνος ο Εφέσιος και ο Τυρταίος (Μέρος Α’)