Ελεγεία: Ο Καλλίνος ο Εφέσιος και ο Τυρταίος (Μέρος Α’)

Οι απώτατες αρχές αλλά και ο δημιουργός της ελεγείας, του ελληνικού ποιητικού είδους με το οποίο εκφράζονταν διάφορα συναισθήματα, ενισχυόταν το πολιτικό φρόνημα, μεταδίδονταν φιλοσοφικές ιδέες και διατυπώνονταν αποφθέγματα, δεν είναι γνωστά με απόλυτη βεβαιότητα.

Σύμφωνα πάντως με την επικρατέστερη άποψη των αρχαίων, απαρχή ή αφετηρία της ελεγείας θεωρείται ο νεκρικός θρήνος. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η λέξη έλεγος (συνώνυμο της ελεγείας) χρησιμοποιείται συχνά στην αρχαία ελληνική γλώσσα με τη σημασία του θρήνου, του μοιρολογιού.

Η ελεγεία, όρος που αφορούσε αρχικά τη μετρική μορφή —ελεγειακό δίστιχο, ένας εξάμετρος στίχος που προηγείται και ένας πεντάμετρος στίχος που ακολουθεί— και αργότερα το περιεχόμενο του ποιήματος, απαγγελλόταν με υπόκρουση αυλού.

Μεταξύ άλλων, ελεγείες έγραψε και ο Αρχίλοχος, ο οποίος όμως χαράχτηκε στη θύμηση των μεταγενεστέρων ως ιαμβογράφος και όχι ως ελεγειακός ποιητής.

Τούτου δοθέντος, μπορούμε να αρχίσουμε την περιήγησή μας στον κόσμο της ελεγείας αναφερόμενοι στον Καλλίνο τον Εφέσιο, ο οποίος τοποθετείται χρονολογικά στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ., στην εποχή κατά την οποία ο μικρασιατικός ελληνισμός διατρέχει σοβαρό κίνδυνο εξαιτίας της εισβολής των Κιμμερίων, που έλαβε χώρα περί το 675 π.Χ.

Επομένως, ο Καλλίνος είναι σύγχρονος του Αρχιλόχου, και μάλιστα πιο προχωρημένης ηλικίας (θυμίζουμε ότι ο δεύτερος έζησε και έδρασε περί τα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ.).

Σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια ο Καλλίνος βιώνει την κατάρρευση του φρυγικού κράτους και την πυρπόληση του Αρτεμισίου της Εφέσου. Ο ποιητής, ως μέλος της πολεμικής αριστοκρατίας, απευθύνει έκκληση προς τους συμπολίτες του για τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια και την έσχατη θυσία.

Εκφράζοντας τα ιδεώδη μιας παλαιότερης γενιάς πολιτών, ο Καλλίνος παρουσιάζεται στους κατά τα φαινόμενα αδιάφορους νέους και τους ξεσηκώνει για τη μάχη, τους προτρέπει να πολεμήσουν, για να υπερασπιστούν την πατρίδα τους.

Η τεχνική των στίχων, η γλώσσα και το ύφος του Καλλίνου επηρεάζονται σε τέτοιο βαθμό από την ομηρική ποίηση, ώστε να μπορούμε να θεωρήσουμε την πολιτική και συμβουλευτική ελεγεία του ως παραφυάδα του έπους.

Από πλευράς διανοημάτων, ο Καλλίνος κινείται μέσα στον κόσμο του Ομήρου, σε πλήρη αντίθεση προς τον Αρχίλοχο. Ωστόσο, στο έργο του δεν υπάρχει η ηρωική διάθεση του έπους, καθώς ο πόλεμος δεν είναι πλέον η πράξη εκείνη που κατεξοχήν εξυψώνει την ανθρώπινη ζωή, αλλά απλώς το μέσο για την αναχαίτιση των εχθρών που απειλούν την πόλη.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Έφεσος, τόπος καταγωγής του Καλλίνου.