Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
Ο Σημωνίδης ο Αμοργίνος και ο Ιππώνακτας ο Εφέσιος

Ο Σημωνίδης ο Αμοργίνος και ο Ιππώνακτας ο Εφέσιος

Θλίψη και χιούμορ

Στον κύκλο των παλαιότερων ιαμβογράφων, πέραν του Αρχιλόχου, ανήκουν δύο ακόμη σημαντικοί δημιουργοί, ο Σημωνίδης ο Αμοργίνος και ο Ιππώνακτας ο Εφέσιος.

Ο Σημωνίδης καταγόταν από τη Σάμο, αλλά η ζωή του —όπως φανερώνει και η προσωνυμία του— συνδέθηκε κατά κύριο λόγο με την Αμοργό, όπου είχε εγκατασταθεί ως αποικιστής.

Βάσει των όσων αναφέρει το λεξικό Σούδα, ο Σημωνίδης ήταν σύγχρονος του Αρχιλόχου. Είναι όντως πιθανόν να ανήκει ένα μέρος της ζωής του Σημωνίδη στον 7ο αιώνα π.Χ., τον αιώνα του Αρχιλόχου. Εντούτοις, τα ποιήματα του Σημωνίδη είναι σαφώς μεταγενέστερα, όπως φανερώνουν διάφορες επιδράσεις, η δε απόσταση που τον χωρίζει ως ποιητή από τον Αρχίλοχο είναι μεγάλη.

Στους στίχους του Σημωνίδη προβάλλεται, όπως και στο έργο του Αρχιλόχου, η ανημποριά των ανθρώπων, ο απατηλός και αβέβαιος χαρακτήρας της ζωής, η ματαιότητα των ανθρώπινων προσδοκιών. Όμως, σε αντίθεση με τον παριανό ποιητή, που αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες της ζωής με τλημοσύνη και αδάμαστο θάρρος, ο Σημωνίδης θρηνεί, καθώς βλέπει ολόγυρά του τη θλίψη να κυριαρχεί, τους ανθρώπους να ζουν μέρα με τη μέρα, σαν τα καημένα τα ζώα.

Με απαισιόδοξη διάθεση εμφανίζεται ο Σημωνίδης και στο μεγάλο ίαμβο των γυναικών, όπου ο ποιητής, παραλληλίζοντας γυναικείους τύπους με ζώα, ασκεί αρνητική κριτική στις γυναίκες και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτές είναι το μεγαλύτερο από όλα τα κακά.

Ο ίαμβος αρχίζει με τη διαπίστωση ότι ο θεός έπλασε το μυαλό της γυναίκας με διαφορετικό τρόπο. Ακολουθούν ποικίλοι τύποι γυναικών, που συγκρίνονται με ζώα: ορισμένες κατάγονται από το χοίρο, κάποιες άλλες από το γαϊδούρι, το άλογο ή τον πίθηκο, άλλες πάλι από την αλεπού, τη νυφίτσα ή το σκύλο. Υπάρχουν, επίσης, οι τύποι των γυναικών που προέρχονται από τη γη και τη θάλασσα.

Μετά τους εννιά κακούς αυτούς τύπους γυναικών, στους οποίους συμπυκνώνονται οι γυναικείες αδυναμίες, ακολουθεί η μοναδική παρηγοριά, το μοναδικό είδος που φέρνει ευτυχία και χαρά, η γυναίκα που προέρχεται από τη μέλισσα.

Ο Ιππώνακτας καταγόταν από την Έφεσο, πιστεύεται δε ότι έδρασε περί τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. Ο ποιητής, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας —όπως τουλάχιστον φανερώνουν το όνομά του και η πολιτική τοποθέτησή του—, αναγκάστηκε, υπό την πίεση των τυράννων, να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να καταφύγει στις Κλαζομενές.

Η μοίρα του τον αποξένωσε εντελώς από την τάξη στην οποία ανήκε, καθώς ζούσε μέσα στην ένδεια —ο ίδιος αναφέρει ότι έτρεμε από το κρύο, καθώς δεν είχε ρούχα και υποδήματα—, ένα πεινασμένο σκυλί μέσα στα πόδια των ανθρώπων.

Η ειδοποιός διαφορά του Ιππώνακτα από τον Αρχίλοχο συνίσταται στον εντελώς διαφορετικό τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζει τον κόσμο που τον περιβάλλει. Ενώ ο Αρχίλοχος ασχολείται με το σύνολο της ανθρώπινης ύπαρξης ή, σε κάθε περίπτωση, με το σύνολο της δικής του ύπαρξης, ενώ θέτει το ερώτημα πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς με δεδομένη την ανημποριά του, την τραγωδία της ανθρώπινης αστάθειας, ο Ιππώνακτας δε ρωτά. Είναι ένας κατ’ εξοχήν ρεαλιστής ποιητής, στους στίχους του οποίου υπάρχει η στιγμή και τίποτε άλλο. Αυτό που τον στηρίζει στον ιδιαίτερα δύσκολο καθημερινό βίο του, στη ζητιανιά, είναι το χιούμορ του, που λάμπει μέσα από κάθε πίκρα.

Περίφημες ήταν οι επιθέσεις του Ιππώνακτα εναντίον του γλύπτη Βούπαλου, με τον οποίο συγκρούστηκε κατά πάσαν πιθανότητα για την αγάπη μιας γυναίκας, της Αρήτης, την οποία είχε ερωτευτεί με πάθος. Ο Ιππώνακτας επιτέθηκε με δηκτικούς και χλευαστικούς ιάμβους στον Βούπαλο και τον αδελφό του, τον Άθηνη, ο οποίος είχε εμπλακεί στη φιλονικία των δύο ανδρών.

Χαρακτηριστική είναι η αθυροστομία του Ιππώνακτα, όπως και οι στίχοι του που περιγράφουν την ερωτική απόλαυση με απροκάλυπτα ρεαλιστικό ύφος και με άσεμνες φράσεις.

Ο Ιππώνακτας, που έγραψε σατιρικούς και σκωπτικούς ιάμβους, δανείζεται στοιχεία από την ντόπια λαϊκή διάλεκτο των Κλαζομενών, στην οποία φαίνεται ότι είχαν αναμιχθεί και λέξεις από τη γλώσσα των γειτονικών Λυδών και των Φρυγών. Μια αγαπημένη του λέξη είναι ο πάλμυς, δηλαδή ο βασιλιάς (κι ο Δίας είναι πάλμυς), ενώ το φρυγικό βέκος είναι το ψωμί.

Όσον αφορά τη μετρική του Ιππώνακτα, τα περισσότερα σωζόμενα αποσπάσματά του είναι γραμμένα στους λεγόμενους χωλιάμβους, αλλά απαντά και μια επωδική μορφή που θυμίζει την τεχνική του Αρχιλόχου.

Η σάτιρα του Ιππώνακτα, που χρωματίζεται μερικές φορές με τόνους παιγνιώδεις, διαβάστηκε πολύ κατά την αρχαιότητα, ιδιαίτερα κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους και αργότερα.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Αμοργός, ο τόπος όπου είχε εγκατασταθεί ο σαμιώτης Σημωνίδης ως αποικιστής.

Sports in

Σάλος με τον Ρούντιγκερ: Αντιδράσεις για ποστάρισμά του που παραπέμπει σε… ISIS

Ο Αντόνιο Ρούντιγκερ έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις με ένα ποστάρισμά του με αφορμή το Ραμαζάνι.

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024