Ιράν: Δύο γυναίκες διεκδικούν την τέχνη σε μια θεοκρατική κοινωνία

Δυο γυναίκες παράγουν τέχνη στο Ιράν. Μιλούν μέσα από αυτήν για ζητήματα που αγγίζουν όλο τον κόσμο χωρίς να υπακούουν στον φόβο, αλλά και χωρίς να προκαλούν. Οι Καταγιούν Καράμι και Νέντα Ραζαβιπούρ εργάζονται πάνω σε έννοιες διαχρονικές και επίκαιρες αξιοποιώντας τα ερεθίσματα που έχουν λάβει από την πατρίδα τους. Τραβούν φωτογραφίες, δημιουργούν βίντεο, εγκαταστάσεις, κατασκευές.

Ταξίδεψαν από την Τεχεράνη στην Ελλάδα για να παρουσιάσουν στην Δημοτική Πινακοθήκη Λέφα ένα έργο που σχετίζεται με την πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα και το οποίο δημιούργησαν από την αρχή μέσα στον χώρο της πινακοθήκης. Στην έκθεση που θα διαρκέσει μέχρι τις 8 Απριλίου θα παρουσιάσουν και παλαιότερα έργα τους.

Η βία, η ανασφάλεια , η μετανάστευση δεν έχουν ξεφύγει από το οπτικό πεδίο των εικαστικών, που έχουν επισημάνει τα σημάδια της κρίσης στην Ελλάδα.

Η Ραζαβιπούρ συμβουλεύει μέσα από το έργο της τον κόσμο να αποδέχεται τους φόβους του και να προσπαθεί να ζει με αυτούς. Όταν μιλά για τη μετανάστευση κάνει λόγο για μια κατάσταση που οι περισσότεροι έχουν «γευτεί». Αναφερόμενη, δε, στην Ελλάδα θυμάται το προεπαναστατικό Ιράν.

Η Καράμι, από την άλλη πλευρά, «ξετυλίγει» την κοσμοθεωρία της μέσα από τη φωτογραφία. Σε ηλικία εννιά ετών ξεκίνησε να αντιλαμβάνεται τη δύναμη της εικόνας. Ο συνεσταλμένος χαρακτήρας της ήταν η βασική αιτία προσφυγής στη φωτογραφία. Όσα δεν μπορούσε να πει με το λόγο, τα εξέφραζε μέσα από το φακό.

Κοιτάζοντας το παρελθόν, και οι δύο εικαστικοί δεν σβήνουν από το λεξιλόγιό τους τη λέξη «δυσκολία».

Η Νέντα Ραζαβιπούρ έφυγε για ένα διάστημα από την πατρίδα της. Σπούδασε στη Γαλλία ιατρική, η τέχνη όμως έγινε στην πορεία επιθυμία. Πηγαίνοντας σε εκθέσεις ζωγραφικής αποφάσισε πως θα ασχοληθεί με τα εικαστικά. Γύρισε στο Ιράν έχοντας συλλέξει ποικίλες εμπειρίες και ερεθίσματα από τη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή.

Πολλοί ήταν εκείνοι που έφυγαν από το Ιράν μετά την Επανάσταση. H Ραζαβιπούρ επέστρεψε στην πατρίδα της στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Για 14 χρόνια έλειπε και όταν γύρισε κατάλαβε πως τίποτα δεν ήταν το ίδιο. Η «μυρωδιά» της κοινωνίας είχε αλλάξει.

Βιώνει τη δύσκολη πραγματικότητα της διαζευγμένης γυναίκας με παιδιά. Στη χώρα της οι γυναίκες δεν έχουν το δικαίωμα να χωρίσουν, παρά μόνο ο άντρας μπορεί να πράξει κάτι τέτοιο, και εάν επιθυμεί αναλαμβάνει την κηδεμονία των παιδιών ανεξάρτητα από την θέληση της άλλης πλευράς.

Οι συνθήκες όμως που επικρατούν για τις γυναίκες στο Ιράν δεν είναι ίδιες με εκείνες στο Αφγανιστάν και στη Σαουδική Αραβία. «Υπάρχουν και πολλές μορφωμένες στο Ιράν» αναφέρει η εικαστικός για να προσθέσει: «Υπάρχουν όμως και αρκετές γυναίκες που δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους».

Θάρρος παρά φόβος διακρίνει τη νέα γενιά, σημειώνει τόσο η Ραζαβιπούρ όσο και η Καράμι. Τα διαζύγια είναι πλέον περισσότερα όπως και ο αριθμός των μορφωμένων γυναικών.

Η οικογένεια και οι αρχές με τις οποίες μεγαλώνει ένα κορίτσι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία του. Στις θρησκευόμενες οικογένειες η γυναίκα δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τον άντρα της προτίμησής της. Ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες της θρησκευτικής ηγεσίας.

Οι Καράμι και Ραζαβιπούρ αποφασίζουν να μιλήσουν μέσα από την τέχνη για όσα τις απασχολούν. Αποκαλύπτουν τη δική τους αλήθεια, και δεν διστάζουν να εκθέσουν το πρόβλημα της βίας και της στέρησης της ελευθερίας. Στα έργα τους υπάρχει ο πόνος και η ελπίδα, ο φόβος και η τόλμη, η ανασφάλεια και η δύναμη.

Μιλώντας για την τέχνη, η Καράμι θυμάται τα παιδικά της χρόνια. Η νοσταλγία όμως είναι απούσα. Η εικαστικός σημειώνει πως μετά την Ιρανική Επανάσταση άλλαξαν πολλά, όπως και με τον πόλεμο Ιράν – Ιράκ. Μετακινήσεις πληθυσμών και αναταραχές ήταν και είναι μια απτή πραγματικότητα, όπως και ο μεγάλος αριθμός Αφγανών που κατέφυγαν στο Ιράν.

Στην πραγματικότητα του Ιράν και στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι γυναίκες έχουν πρόσβαση στα πανεπιστήμια, δεν μπορούν όμως να σπουδάσουν ό,τι επιθυμούν.

Αποκλείονται, για παράδειγμα, από σπουδές που σχετίζονται με τον αγροτικό τομέα, μπορούν όμως να ασχοληθούν με κάποιους κλάδους της μηχανικής.

Στον καλλιτεχνικό κλάδο, οι δυνατότητες έκφρασης για τις εικαστικούς είναι πιο διευρυμένες απ’ό,τι για τις τραγουδίστριες και τις ηθοποιούς.

Σε μικρές πόλεις του Ιράν δεν ακούγεται συχνά η «φωνή» της τέχνης. Δεν οργανώνονται, ακόμη, δημοσίως εκθέσεις που προβάλλουν το γυμνό σώμα.

Στον χώρο της μουσικής, οι γυναίκες δεν μπορούν να παραχωρήσουν συναυλία δημοσίως παρά μόνο μπροστά σε γυναίκες.

Σε έναν τόπο που η τέχνη μοιάζει με δύσβατο μονοπάτι, οι Καράμι και Ραζαβιπούρ δίνουν τη δική τους «μάχη» και λένε «όχι» στην παραίτηση. Δεν συμβιβάζονται, αλλά διεκδικούν με τόλμη και στέλνουν το δικό τους μήνυμα ελπίδας.

Ελισάβετ Σταμοπούλου

Πληροφορίες

Διάρκεια έκθεσης έως 8 Απριλίου
Επιμέλεια Έκθεσης: Ελίζα Γερολυμάτου, Ιστορικός Τέχνης
Δημοτική Πινακοθήκη Λέφα
Κοκκώνη 15, Ψυχικό, Τηλ. 210 6717097
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Τρίτη-Πέμπτη-Παρασκευή 10-6 / Τετάρτη 1-8
Η έκθεση οργανώνεται με την ευγενική υποστήριξη του «Οργανισμού Κοινωνικής Αλληλεγγύης – Προστασίας Πολιτισμού και Αθλητισμού» του Δήμου Φιλοθέης – Ψυχικού(Ο.Κ.Α.Π.Α) και του Schwarz Foundation
*Η Δημοτική Πινακοθήκη Λέφα οργανώνει τον Φεβρουάριο έκθεση και εκπαιδευτικό πρόγραμμα των δύο καλλιτεχνών από το Ιράν, Καταγιούν Καράμι και Νέντα Ραζαβιπούρ / Το πρόγραμμα που διαρκεί 1 &30 λεπτά και είναι δωρεάν, συντονίζει και εκτελεί η Ελίζα Γερολυμάτου, ιστορικός τέχνης/μουσειολόγος, Διευθύντρια/Επιμελήτρια της Δημοτικής Πινακοθήκης Λέφα.
*Στις 15 και 16 Απριλίου στο πλαίσιο της Athens Biennale οι Καταγιούν Καράμι και Νέντα Ραζαβιπούρ θα βρίσκονται στην Αθήνα

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ