H μάχη της Σημαίας του Νότου με φόντο τους νεκρούς του Τσάρλεστον

Μία απροσδόκητη συζήτηση άνοιξε το μακελειό στην εκκλησία του Τσάρλεστον: Ο δράστης είχε εκφράσει τα ρατσιστικά του ιδεώδη ποζάροντας (και) με τη Σημαία της Συνομοσπονδίας, επαναφέροντας έτσι το κατά πόσον το σύμβολο έχει συνυποδηλώσεις που δεν ταιριάζουν -ή προκαλούν- στις Ηνωμένες Πολιτείες του σήμερα.

Η δυσκολία φάνηκε όταν η συζήτηση μπλέχτηκε με το πρώτο στάδιο της προεκλογικής μάχης για την προεδρία, και ιδιαίτερα με το πόσο απέφυγαν οι Ρεπουμπλικανοί να αγγίξουν το θέμα.

Η σημαία είναι γνώριμο σύμβολο ανά την υφήλιο και, εκτός αμερικανικών συνόρων, θεωρείται ότι κινείται κάπου μεταξύ της «αθώας νοσταλγίας» για παλιό αμερικανικό Νότο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, της συγκεκαλυμμένης αναπόλησης των πολύ λιγότερο αθώων χαρακτηριστικών εκείνου του Νότου: Δουλεία στη βάση των φυλετικών διαχωρισμών.

Η σημαία έχει μείνει ως το σύμβολο που χρησιμοποιείται ως αναφορά στη Συνομοσπονδία που σχηματίστηκε το 1861: Πολιτείες του Νότου που συνασπίστηκαν υπό τις κοινές τους «αρχές» -δηλαδή, την δουλοκτησία- για να ηττηθούν στον Εμφύλιο.

Το σύμβολο έχει διατηρηθεί ως σήμερα και για αρκετούς δεν δείχνει απαραίτητα νοσταλγία για το ρατσιστικό παρελθόν. Θεωρείται, στην «πολιτικά ορθή» χρήση του, περισσότερο ρομαντική αναπόληση ενός παρελθόντος που χάθηκε και έκφραση «τοπικής ταυτότητας» (σαν το «Όσα παίρνει ο Άνεμος» ή περίπου, τηρουμένων των αναλογιών, σαν τον νοσταλγικό τόνο στα έργα του Φώκνερ) ή φόρος τιμής σε νεκρούς προγόνους.

Την χρησιμοποιούν, για παράδειγμα, αρκετά συγκροτήματα που προέρχονται από τον αμερικανικό Νότο και πολλές φορές έχουν εκφραστεί εναντίον του υφέρποντα ρατσισμού. Η δε χρήση της κάποιες φορές σε επίσημες περιστάσεις σε πολιτείες του Νότου (όπως στους χώρους του Καπιτωλίου της Νότιας Καρολίνας, της πολιτείας που έγινε το πρόσφατο μακελειό) θεωρείται ότι ξεπλένει το σύμβολο από τις αρνητικές του συνυποδηλώσεις.

Αλλά, όντως, ρατσιστικές ομάδες την χρησιμοποιούν σκόπιμα ακριβώς ως αναφορά στο σκοτεινό παρελθόν του Νότου. Και όντως, η αιματηρή πορεία της σημαίας δεν τελείωσε με το τέλος του εμφυλίου: Η Κου Κλουξ Κλαν, για παράδειγμα, την χρησιμοποιούσε ως σύμβολο μέχρι τον 20ό αιώνα.

Το μακελειό στην εκκλησία του Τσάρλσεστον έχει φέρει ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση. Η αλυσίδα λιανικών πωλήσεων Walmart μάλιστα ανακοίνωσε πως αποσύρει προϊόντα που χρησιμοποιούν το σύμβολο.

Οι περισσότεροι διεκδικητές του χρίσματος των δύο μεγάλων κομμάτων για τις επόμενες προεδρικές εκλογές κλήθηκαν να σχολιάσουν εάν η σημαία πρέπει να σταματήσει να χρησιμοποιείται.

Η Χίλαρι Κλίντον είπε ότι η θέση της είναι στο μουσείο, τασσόμενη εναντίον, όπως και οι περισσότεροι ανθυποψήφιοί της από τους Δημοκρατικούς. Στην άλλη πλευρά όμως, ο ρεπουμπλικανός Τζεμπ Μπους ήταν η εξαίρεση που είπε όχι: Οι περισσότεροι απέφυγαν να πάρουν θέση, λέγοντας πως είναι ζήτημα των εκάστοτε πολιτειών ή ότι η συζήτηση δεν έχει θέση στη μάχη για την προεδρία.

Η δυσκολία των Ρεπουμπλικανών να εκφραστούν έχει ακριβώς να κάνει με το ότι θέλουν να αποφύγουν να θίξουν τα αισθήματα συντηρητικών ψηφοφόρων στις νότιες πολιτείες. Για παράδειγμα, ο γερουσιαστής Τζον ΜακΚέιν είχε γράψει ότι, όταν διεκδίκησε (ανεπιτυχώς) την προεδρία, είχε αποφύγει συνειδητά να πάρει θέση για τη σημαία ώστε να μην χάσει ψήφους -στάση που στη συνέχεια χαρακτήρισε ένα «από τα μεγαλύτερα πολιτικά λάθη στη ζωή του».

Στην πρώτη γραμμή της σημερινής συζήτησης έχει βρεθεί η σημαία που ανεμίζει στους χώρους του Καπιτωλίου της Νότιας Καρολίνας (εκεί βρίσκεται το Τσάρλεστον). Μέχρι το 2000, η σημαία βρισκόταν στο θόλο του Καπιτωλίου και τελικά, μετά από αντιδράσεις, «εξορίστηκε» σε μνημείο για τους πεσόντες της Πολιτείας στους ίδιους χώρους.

Πάντως, η ρεπουμπλικανή κυβερνήτης της Νότιας Καρολίνας έκανε στροφή στο διχαστικό ζήτημα: Η Νίκι Χέιλι υποστήριξε μετά την επίθεση ότι η σημαία πρέπει να υποσταλεί από τους χώρους του Καπιτωλίου της πολιτείας.

Επιμέλεια: Βασίλης Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ