Έντουαρντ Στάιχεν, ο «Πικάσο της φωτογραφίας»

Με τον φακό του απαθανάτισε ορισμένες από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα και συνεργάστηκε με δύο από τα μεγαλύτερα σε πωλήσεις περιοδικά στον κόσμο. Ο Έντουαρντ Στάιχεν (1879-1973) μπορεί δικαίως να χαρακτηρίζεται ως «ο Πικάσο της φωτογραφίας».

Πρόσφατα ήρθε στο φως άγνωστο κομμάτι της δουλειάς του, που επί οκτώ δεκαετίες ήταν κρυμμένο μέσα σε κούτες στις αποθήκες του εκδοτικού κολοσσού Condé Nast στη Νέα Υόρκη.

Πρόκειται για ανέκδοτες φωτογραφίες μόδας, αλλά και άγνωστα πορτρέτα των Ουίνστον Τσόρτσιλ, Φρεντ Αστέρ, Κάθριν Χέπμπορν, Τζορτζ Γκέρσουιν, Μάρλεν Ντίτριχ, Γκρέτα Γκάρμπο και πολλών άλλων που τράβηξε ο Στάιχεν για τα περιοδικά Vanity Fair και Vogue.

«Κυκλοφορούσε μία φήμη ότι υπήρχε άγνωστο αρχειακό υλικό στα γραφεία του Condé Nast. Ήταν δύσκολο να αποκτήσω πρόσβαση σε αυτό και όταν τα κατάφερα μού είπαν ότι οι φωτογραφίες είχαν πουληθεί. Όμως ένας αρχειοφύλακας βρήκε κούτες με 2.000 εκτυπώσεις. Ήταν μία από εκείνες τις στιγμές που λες ‘Θεέ μου’» δήλωσε στο CNN ο Τοντ Μπράντον, επιμελητής της έκθεσης με φωτογραφίες του Στάιχεν που φιλοξενεί η Photographer’s Gallery του Λονδίνου.

«Παρόλο που τραβήχτηκαν πριν σχεδόν 100 χρόνια οι φωτογραφίες είναι τόσο σύγχρονες που συναρπάζουν» πρόσθεσε.

Ο Στάιχεν χαρακτηρίστηκε ως ο σημαντικότερος φωτογράφος της γενιάς του. Η ιστορικός τέχνης και διευθύντρια του Μουσείου Καλών Τεχνών στην πόλη Λε Λοκλ της Ελβετίας, Νάταλι Χερσντόρφερ, που επίσης επιμελήθηκε την έκθεση, υποστηρίζει πως είναι ένας από τους πέντε κορυφαίους φωτογράφους όλων των εποχών.

«Ήταν ο Πικάσο της φωτογραφίας. Στη διάρκεια της 70χρονης καριέρας του κάλυψε όλο τον 20ό αιώνα. Στο έργο του εκπροσωπούνται όλα τα είδη της μοντέρνας φωτογραφίας» δηλώνει η Χερσντόρφερ.

Στο απόγειο της καριέρας του ο Στάιχεν είδε το κασέ του να εκτοξεύεται. Η αμοιβή του από τα δύο περιοδικά έφτανε το ένα εκατομμύριο δολάρια ετησίως, ενώ το ίδιο ποσό εισέπραττε και από εμπορικούς πελάτες.

Μετά τον θάνατό του, η σύζυγος και κληρονόμος του επέδειξε υπερβάλλοντα ζήλο στο να προστατεύσει το έργο του και έτσι το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό: το όνομα του Στάιχεν άρχισε να ξεχνιέται αφού ελάχιστες εκθέσεις οργανώθηκαν.

«Ήρθε η ώρα να ξανασυστήσουμε το έργο του στο κοινό» υποστηρίζει ο τρίτος επιμελητής της έκθεσης, Ουίλιαμ Ίγουινγκ.

Η αρχή της επιτυχίας

Αφορμή για να χτίσει τη σπουδαία καριέρα του στάθηκε το διαζύγιο που πήρε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 από την πρώτη σύζυγό του. Η διατροφή που έπρεπε να πληρώνει ήταν αστρονομική για τις δυνατότητές του, αλλά εκείνος δεν ήθελε να εγκαταλείψει την τέχνη που λάτρευε -τη φωτογραφία. Παράλληλα, αποφάσισε να υιοθετήσει ένα πιο μοντέρνο ύφος, αλλά δεν ήξερε πώς θα κέρδιζε περισσότερα χρήματα.

Σε ένα γράμμα προς την αδελφή του ανέφερε ότι οι προοπτικές ήταν δυσοίωνες και πως σκεφτόταν να εγκαταλείψει τη φωτογραφία και να αναζητήσει δουλειά στο χώρο του κινηματογράφου, που θα του προσέφερε πιο σταθερό μέλλον.

Έτσι, έφυγε από το Παρίσι, όπου βρισκόταν στη διάρκεια του Πρώτο Παγκοσμίου Πολέμου, και ταξίδεψε στο κατάστρωμα πλοίου, μαζί με άλλους εξαθλιωμένους μετανάστες, για τις ΗΠΑ.

Εκεί όλα άλλαξαν. Μία ημέρα, ξεφυλλίζοντας το Vanity Fair, το μάτι του έπεσε πάνω σε ένα άρθρο στο οποίο ο αρθρογράφος τον χαρακτήριζε ως τον «σημαντικότερο φωτογράφο πορτρέτων της Αμερικής». Τηλεφώνησε στο περιοδικό και έτσι κατάφερε να βρει μόνιμη δουλειά.

Σε λίγες εβδομάδες θα επέστρεφε στο Παρίσι, για την Εβδομάδα Μόδας, αλλά αυτή τη φορά το εισιτήριο ήταν α’ θέσης…

Από το ναδίρ στο ζενίθ

«Σχεδόν μέσα σε μία νύχτα έφτασε από το ναδίρ στο ζενίθ. Αυτό αντανακλάται και στις φωτογραφίες του, καθώς εκπέμπουν την αίσθηση της ευφορίας και της σιγουριάς» λέει ο Ίγουινγκ.

Στο ταλέντο του Στάιχεν πίστεψε ο εκδότης Κόντε Ναστ. Στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους ο Στάιχεν δεν έκρυβε ότι η μόδα ήταν ένα αντικείμενο που τον άφηνε παγερά αδιάφορο. Ο Ναστ, όμως, κατάφερε να τον πείσει ότι το θέμα δεν ήταν η μόδα, αλλά η φωτογραφία.

Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν επαγγελματίες μοντέλα. Ο Ναστ, ωστόσο, πήγε στο Μπρόντγουεϊ και προσέλαβε ηθοποιούς και χορευτές, που γνώριζαν πώς να σταθούν μπροστά στην κάμερα. Αυτό επέτρεψε στον Στάιχεν να κάνει τα μαγικά του. Αυτή η προσέγγιση της φωτογράφησης μόδας, που βασιζόταν στα κλασικά φωτογραφικά πορτρέτα, ήταν το κλειδί που άνοιξε στον Στάιχεν την πόρτα της επιτυχίας.

«Ήταν ένας από τους κορυφαίους. Η αποκάλυψη αυτών των άγνωστων φωτογραφιών θα τον επαναφέρει στο προσκήνιο, όπως του αξίζει» καταλήγει ο Μπράντον.

Η έκθεση στη Photographer’s Gallery θα διαρκέσει ώς τις 18 Ιανουαρίου 2015.

Επιμέλεια: Άννα Ανδίρα

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ