Τι διδάσκει η κυπριακή εμπειρία για τα capital controls

Η Κύπρος είναι η μοναδική έως σήμερα χώρα της ζώνης του ευρώ στην οποία έχουν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα στις τραπεζικές συναλλαγές και το μοναδικό σημείο αναφοράς για το τι θα πρέπει να γίνεται ή να αποφεύγεται σε τέτοιες περιπτώσεις.

Οι πρόσφατες αναφορές πολιτικών στελεχών και οικονομικών αναλυτών στο ενδεχόμενο επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls) στην Ελλάδα, κάτι που συσχετίζεται με ενδεχόμενο χρεοστάσιο της χώρας προς τους επίσημους δανειστές της, παραπέμπουν συνειρμικά στην κυπριακή εμπειρία.

Η περίπτωση εισαγωγής κεφαλαιακών ελέγχων έχει κατηγορηματικά διαψευστεί σε όλους τους τόνους από την ελληνική κυβέρνηση και τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Γαβριήλ Σακελλαρίδη, με το επιχείρημα της ελληνικής πλευράς να είναι ότι η χώρα θα έλθει σε συμφωνία με τους δανειστές της που θα της επιτρέψουν να εξυπηρετήσει ομαλά τις υποχρεώσεις της.

Σε κάθε περίπτωση, το χρονικό της επιβολής των περιοριστικών μέτρων στις συναλλαγές των κυπριακών τραπεζικών ιδρυμάτων και η ίδια η διαδικασία (Μάρτιος 2013-Απρίλιος 2015) δείχνουν ότι θα πρέπει να αποφεύγονται τέτοιες υπερβολές που ακρωτηριάζουν τη ψυχολογία των καταθετών.

Ωστόσο, τα capital controls στην Κύπρο επιβλήθηκαν παράλληλα με τα μέτρα εξυγίανσης του εγχώριου τραπεζικού συστήματος που περιλάμβαναν κούρεμα καταθέσεων, κάτι που καθιστά ειδική περίπτωση την Κύπρο (στο προσφάτως κεφαλαιοποιημένο ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν θεωρείται πιθανόν να συμβεί).

Το χρονικό

Υπενθυμίζεται πως λόγω των γεγονότων που ακολούθησαν των αποφάσεων του Eurogroup στις 15 και 25 Μαρτίου 2013 (κούρεμα ανασφάλιστων καταθετών) τα οποία επέφεραν πλήγμα στην εμπιστοσύνη προς το τραπεζικό σύστημα, η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου αναγκάστηκε να διατηρήσει κλειστές τις τράπεζες για δέκα μέρες από τις 18 μέχρι τις 28 Μαρτίου και να θέσει σε εφαρμογή περιοριστικά μέτρα στις συναλλαγές με τους πελάτες τους.

Τα μέτρα που εφαρμόστηκαν αρχικά ήταν πολύ αυστηρ,ά αλλά επέτρεπαν τη διεκπεραίωση εμπορικών συναλλαγών. Τα γεγονότα που ακολούθησαν τις αποφάσεις του Eurogroup παρατίθενται πιο κάτω, με χρονολογική σειρά:

• Προσωρινή απαγόρευση έκδοσης εντολών πληρωμής ή μεταφοράς κεφαλαίων (16 Μαρτίου 2013) και αναστολή της λειτουργίας Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων.
• Η κήρυξη ειδικών τραπεζικών αργιών και η εφαρμογή διαδικασίας επιλεκτικής εξουσιοδότησης πληρωμών από τη Κεντρική Τράπεζα Κύπρου (19-27 Μαρτίου 2013).
• Η επανέναρξη της λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (28 Μαρτίου 2013) και η έκδοση διαταγμάτων, βάσει του περί της Επιβολής Περιοριστικών Μέτρων στις Συναλλαγές σε Περίπτωση Έκτακτης Ανάγκης Νόμου του 2013.
• Η εφαρμογή διαταγμάτων επιβολής προσωρινών περιοριστικών μέτρων στις συναλλαγές από ειδική Επιτροπή που συστάθηκε δυνάμει του περί της Επιβολής Περιοριστικών Μέτρων στις Συναλλαγές σε Περίπτωση Έκτακτης Ανάγκης Νόμου του 2013.

Η παράταση των τραπεζικών αργιών και ειδικά η θέση των δύο μεγάλων τραπεζών της χώρας σε καθεστώς εξυγίανσης, δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στις πληρωμές λόγω της αβεβαιότητας που επακολούθησε και κατέστησαν αναγκαία την παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, σε τενή συνεργασία με την ΕΚΤ, με άλλες εθνικές κεντρικές τράπεζες, ώστε να καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση του κύκλου διεκπεραίωσης των πληρωμών και συναλλαγών.

Από τα capital controls επηρεάστηκε άμεσα η υλοποίηση και η ολοκλήρωση του κύκλου διεκπεραίωσης των συνηθισμένων πληρωμών της κυπριακής κυβέρνησης, ο διακανονισμός των πληρωμών μέσω καρτών και η εκκαθάρισης των επιταγών. Τα προβλήματα αυτά ξεπεράσθηκαν πάντως ήδη από τις πρώτες εβδομάδες από την εφαρμογή του έκτακτου μέτρου.

Η φύση των περιορισμών

Για την ιστορία υπενθυμίζεται πως το πρώτο Προεδρικό Διάταγμα που εκδόθηκε για τον περιορισμό των κεφαλαιακών ελέγχων στην Κύπρο ίσχυε για επτά μέρες και περιλάμβανε τα εξής:

• Απαγόρευε τις πληρωμές και μεταφορές χρημάτων μέσω πιστωτικής, χρεωστικής και προπληρωμένης κάρτας άνω των 5.000 ευρώ.
• Απαγόρευε τη μεταφορά συναλλάγματος ή ευρώ άνω των 3.000 ευρώ ανά φυσικό πρόσωπο ανά ταξίδι στο εξωτερικό.
• Απαγόρευε την εξαργύρωση επιταγών, αλλά επέτρεπε την κατάθεση επιταγών σε λογαριασμό.
• Απαγόρευε την πληρωμή χωρίς μετρητά και την μεταφορά χρημάτων εκτός της Δημοκρατίας με εξαίρεση τις πιο κάτω περιπτώσεις:

-Εισαγωγές με την παρουσίαση δικαιολογητικών εγγράφων.

-Έξοδα διαμονής και δίδακτρα για φοιτητές μέχρι 10.000 ευρώ.

-Πληρωμές μισθών υπαλλήλων που εργάζονται εκτός της Δημοκρατίας

-Πληρωμές απαιτήσεων από ασφαλιστικές εταιρίες.

-Πληρωμές και μεταφορές χρημάτων που έχουν την έγκριση της Επιτροπής.

• Απαγόρευε τον τερματισμό γραμματίων εκτός και αν τα χρήματα χρησιμοποιούνταν για την αποπληρωμή δανείου.

Το διάταγμα ίσχυε για χρηματοοικονομικές συναλλαγές, πληρωμές και μεταφορές που δεν είχαν ολοκληρωθεί πριν την έναρξη του διατάγματος, αλλά και για όλους τους λογαριασμούς ανεξαρτήτως του νομίσματος με το οποίο είναι συνδεδεμένοι.

Θανάσης Κουκάκης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ